Poczet królów i książat polskich
HENRYK WALEZY - (1573 - 74)
(1551-1589), syn króla Francji Henryka II de Volois i Katarzyny medycejskiej; król polski w latach 1573-74. Wybrany przez szlachtę na tron polski w maju 1573 r. wygrał rywalizację z arcyksięciem Ernestem Habsburgiem. Do Polski przybył w styczniu 1574 r. w asyście licznego orszanku francuskich dworzan. Nieznajomość stosunków w kraju, którego tron obejmował, brak zainteresowania jego sprawami, niekorzystny dobór doradców sprawiły, że nie zyskał tu sobie popularności. Ponadto obyczaje, jakie prezentował on sam i jego dworzanie nie zyskiwały aprobaty. W czerwcu 1574 r., na wieść o śmierci brata, króla Francji Karola IX, potajemnie uciekł z Polski porzucając powierzony mu tutaj tron, by jako Henryk III objąć tron francuski. Wybór Henryka Walezego na króla polskiego na zjeździe, w którym mógł uczestniczyć każdy szalchcic, dał początek stosowanej poźniej wolnej elekcji. Od niego też bierze początek zasada wymagania od kandydata do tronu zobowiązania, by przestrzegał przestawionych mu zasad ustrojowych (arykuły henrykowskie) i zobowiązań wobec wyborców (pacta conventa).
kres242