Rozdział VI cz.2
1. Dzieło i proces
Widzowie „konsumują” gotowy produkt, efekt końcowy, nie mają natomiast dostępu do najbardziej inspirującego, spirytualnego momentu, jakim jest proces tworzenia. Gotowy spektakl jest tylko śladem tego procesu, pomnikiem. Z tego powodu Kantor decyduje się na ujawnianie w swoich spektaklach tajemnicy tworzenia.
Twórczość wg Kantora to wszystko, co składa się na czas niespokojny i mroczny, czyli na cały proces tworzenia. Niewygładzone i niereprezentatywne szczegóły stanowią nieporównywalną z niczym pierwotną materią tworzenia. Jego indywidualne odkrycie- uznanie za twórczość „strychów świadomości”, podniesienie wartości rupieciarni świadomej działalności.
Jego oficjalne dzieła były tylko przykrywką do uprawiania ciemnego i poniekąd zakazanego procederu (nazywa ten fakt cechą intymną). „Oficjalne dzieła” nazywa wprost pułapką dla rozżarzonych cząstek wyobraźni, wątpliwości, decyzji, rezygnacji, euforii, które składają się na właściwy proces twórczy. Nielegalne manipulowanie własną realnością „oficjalną”, fascynuje go swoją perwersją i mistyfikacją.
Twórczość aktora- niektórzy głupcy uważają ją za sztukę odtwórczą. Nic bardziej mylnego! Są to przestarzałe spory odnoszące się do opinii, że aktor tylko odtwarza rolę, którą stworzył autor. Autor tekstu nie jest na pewno autorem spektaklu! Tekst zdecydowanie nie jest podstawą akcji spektaklu i gry aktora. Rola jest bowiem niezależna i budowana na twórczych właściwościach aktora.
2. Spirytualizm
Świat jest bardziej skomplikowany, niż przypuszczamy. Wszystko zaczęło się psuć w świecie rozumu. Przypisywana intelektowi absolutna pełnia wykazuje poważne luki i braki zarówno w życiu, jak i w sztuce. Spirytualizm kojarzy się Kantorowi z Ewangelią. Traktuje ją jako wielki mit, podobny do Czystej Sztuki, żywiący przez tysiąclecia naszą kulturę, nieustannie się odradzający. Obecnie zepchnięty na drugi plan, w obliczu cywilizacji (technika, konsumpcja, polityka).
Realność Najniższej Rangi- taki zwrot pochodzi wprost z prywatnego słownika Kantorai oznacza teren zarezerwowany (nielegalnie) dla Sztuki, a więc wszystkich najwyższych wartości ludzkich.
3. Wojsko- tekst Kantora 1979
Wyjaśnienie- Kantor zajmuje się tym wyjątkowym gatunkiem ludzkim z powodów czysto formalnych i artystycznych.
Wojsko= MASA
Nie wiadomo czy mechanicza, czy żywa.
-„tacy sami”, w regularnych ustawieniach, identycznie wykonujący ruch.
„Jego surowa i nieubłagana jak śmierć kondycja odkrywa nasz własny wizerunek”.
CYWILE=WIDZOWIE
Indywidualne myślenie- zbyteczna właściwość ludzka
4. Imaginacja- wykonalność nieudana
Świat imaginacji
Myślenie o wykonalności, tak cenione w praktyce przedsiębiorstwa, które nazywa się teatrem- niezwykle skutecznie oddala od świata imaginacji.
Stworzyć świat imaginacji jest niezwykle trudno.
Metoda wywoływania obrazu imaginacyjnego w teatrze:
-nie może mechanicznie i dosłownie realizować obrazu czy też poetyckiego opisu,
-musi być autonomiczna,
-musi posłużyć się własnymi środkami, często sprzecznymi z pojęciem wykonalności.
-eliminowanie myślenia o wykonalności,
-imaginacyjność nie leży w spełnieniu, lecz w marzeniu, w niemożliwości zrealizowania, a nawet w nieudaniu się,
- grać „nieudanie się” oznacza właściwie osiągnięcie celu, czyli zdobycie niedostępnego świata imaginacji.
5. Cudowność realności
Cudowność teatru, sceny wypływa z materii i realności.
Kantor odrzuca w teatrze wszelkie dekoracje, które udają coś, czym nie są. Podobnie ze światłami, które powodują fałszywe złudzenia. Uważa, że iluzja powinna wyrastać z realności. Nie znosi udawania. Oczyszcza grę aktorską z psychologizmu. W zamian za to stwarza sytuacje sztuczne, nieżyciowe, szokujące, niemożliwe, wręcz cyrkowe, zbliżone do symbolów. Oznacza to dla niego stwarzanie przedmiotów tajemniczych, niemal enigmatycznych. Wymaga od aktora wyrzeczenia się wyrażania uczuć, czyli według niego imitowania stanów wewnętrznych, przedstawiania (uważa, że jest to niesłusznie nazywane grą aktorską). Dla niego grą może być zachowanie ściśle związane z realną czynnością, eliminując tym samym podłoże psychologiczne.
6. Pamięć dziecka
Podczas tworzenia spektaklu pomysły napływają w trakcie prób w takiej obfitości, że trzeba dużej świadomości celu, aby nie dać się ponieść wyobraźni. Proces ten Kantor porównuje do morskiej wyprawy. Uważa, że odkrył pewien system posługiwania się specjalną „busolą”, która chroni przed rozbiciem. Jest to niejako rekonstrukcja wspomnień z dzieciństwa zawierająca te momenty, które pamięć dziecka zatrzymuje, trafiając nieomylnie na prawdę. W dziecięcej pamięci zachowuje się zawsze tylko jedna cecha postaci, sytuacji. W tworzeniu spektaklu, w posuwaniu naprzód gry aktorskiej ta metoda jest wspaniałym ograniczeniem, jest tą wspomnianą „busolą”.
guercino