motylkowe notatki.docx

Temat: Rośliny motylkowe drobnonasienne

1.    Znaczenie gospodarcze

Rośliny motylkowe drobnonasienne pastewne uprawia się głównie na zielonkę (bezpośrednio do skarmiania i jako surowiec na siano, susz i kiszonkę). Na nasiona rośliny te uprawia się tylko w celach reprodukcyjnych.

Zaletą roślin motylkowych jest:

·      że odrastają po skoszeniu, dzięki czemu można uzyskać 2-5 pokosów w ciągu jednego roku, szczególnie dwuletnich i wieloletnich,

·      zielonka roślin zawiera dużo białka — w fazie kwitnienia średnio 18% białka surowego w suchej masie,

·      pasza uzyskana z tych roślin dostarcza wielu składników mineralnych (CaO, K2O, P2O5) oraz witamin (B, C, D i K) i karotenu,

·      wzbogacanie gleby w azot i zwiększenie zawartości substancji organicznej w glebie (dostarczają 80 - 200 kg N/ha),

·      polepszenie fizycznych właściwości gleby, głównie jej struktury (silne i głęboko sięgające korzenie spulchniają głębsze warstwy gleby),

·      ochronę gleby przed ujemnym wpływem czynników klimatycznych, przed erozją.

2.    Budowa i wzrost roślin

·      sys­tem korzeniowy silnie rozwinięty, sięgający znacznych głębokości (koniczyna do 1,5 m, lucerna mieszańcowa do 2-3 m, a koniczyna biała i seradela do 50 - 60 cm). Na korzeniach znajdują się liczne bakterie brodawkowe, które wiążą azot z powietrza. Poza korzeniem palowym niektóre gatunki, jak np. koniczyna biała, mają zdolność wy­twarzania korzeni przybyszowych z pąków na węzłach płożących się łodyg.

·      występowaniem szyjki korzeniowej zgrubienia łodygi głównej w miejscu jej przechodzenia w korzeń. Na szyjce korzeniowej znajduje się duża liczba pączków dających co roku nowe pędy nadziemne (zdolność odrastania rośliny po skoszeniu). Jest ona magazynem składników pokarmowych, przede wszystkim cukrów, co decyduje o wytrzymałości tych roślin na niskie temperatury. Również proces zagłębiania szyjki korzeniowej w glebie ma wpływ na zimotrwałość roślin. Szyjka zagłębia się dzięki zdolności kurczenia się korzenia głównego,

·     łodygi roślin mogą być:

–          wzniesione, prosto stojące (esparceta, koniczyna czerwona,

–          wyprostowane lub wyrastające ukośnie (lucerna),

–          wzniesione lub płożące się, koniczyna biała, seradela.

·      liście większość roślin są trójlistkowe (koniczyna, lucer­na), 3-5 dzielne (komonica) lub pierzaste (esparceta, serade­la).

·      kwiatostan w posta­ci główki (koniczyna i komonica) lub grona (lucerna, esparceta), kwiaty mają obcopylne, z wyjątkiem seradeli, która ma kwiaty samopylne.

·      owocem jest strąk jedno- lub wielonasienny.

Po wysianiu nasion wschody ukazują się po ok. 14 dniach. Wzrost korzeni po wschodach jest szybki, natomiast części nad­ziemnej powolny (przez ok. 3 ty­godnie) i wtedy są narażone na zachwaszczenie. Potem rośliny mają przyspieszony wzrost części nadziemnej.

3.    Wymagania glebowo – klimatyczne

·      wymagania glebowe roślin motylkowych drobnonasiennych można podzielić na:

—   duże wymagania glebowe, tzn. powinny być uprawiane na glebach żyznych, o pH powyżej 6,0, dostatecznie uwilgotnionych, np. koniczyna czerwona, perska, białoróżowa i lucerna mieszańcowa;

—   średnie wymagania glebowe, np. koniczyna biała, lucerna chmielowa i es­parceta, przy czym esparceta wymaga gleb wapiennych;

—   mniejsze wymagania glebowe, np. komonica, przelot, seradela, przy czym seradela w odróżnieniu od pozostałych motylkowych dobrze rośnie na glebach kwaśnych i wilgotnych.
 

·      wymagania wodne motylkowych są duże.

Największe wymagania mają koniczyna i seradela, nieco mniejsze esparceta i lucerna mieszańcowa, a najmniejsze komonica i przelot. Na wyprodukowanie 1 jednostki suchej masy rośliny te zużywają dwukrotnie więcej wody niż zboża. Potrzebują one do prawidłowego rozwoju co najmniej 500- 550 mm opadów w ciągu roku.

Odporność tych roślin na brak wody w okresie wegetacji jest związana z systemem korzeniowym. Gatunki wytwarzające głęboki system korzeniowy mogą korzystać z wody zawartej w głębszych warstwach i w ten sposób przetrwać suszę bez większych zakłóceń. Wytrzymałość na suszę gatun­ków płytko korzeniących się jest znacznie mniejsza. Do roślin wytrzymałych na suszę należą: lucerna mieszańcowa, komonica, esparceta i przelot.

·        wymagania cieplne są stosunkowo niewielkie.

Kiełkują one już w temp. ok. 2-3°C, a po wschodach wykazują wytrzymałość na przymrozki w granicach temperatury od - 3°C do - 5°C. Wyjątek stanowi koniczyna perska, która jest wrażliwa na wiosenne przymrozki i należy ją wysiewać na początku maja.

Rośliny o właściwie wykształconych korzeniach i odpowiednio zagłębionej szyjce korzeniowej wykazują dużą wytrzymałość na niskie tem­peratury w zimie. Najbardziej wytrzymałe na wymarzanie w czasie zimy są koniczyny: czerwona, biała i białoróżowa oraz lucerna mieszańcowa, komoni­ca i esparceta. Rośliny te nie ulegają wyprzeniu pod śniegiem.

Rośliny motylkowe wieloletnie rozwijają się dobrze w strefie klimatu umiarkowanego.

4.    Stanowisko

Stanowiska przeznaczone pod uprawę tych roślin muszą być dobrze odchwaszczone, a gleba powinna być zasobna w fosfor i potas. Wymagają one w większości, poza seradelą, pH 6-7. Najlepiej wysiewać je po okopowych na oborniku, a na glebach żyznych i w kulturze można również po zbożach w drugim i trzecim roku po oborniku. Dobrym przedplonem jest także rzepak. Seradela ma mniejsze wymagania glebowe i przedplonowe, uprawia się ją z reguły po zbożach. Nie wolno uprawiać ich po innych roślinach motyl­kowych ze względu na niebezpieczeństwo wystąpienia „zmęczenia gleby" wywołanego rozwojem pasożytów niszczących bakterie brodawkowe oraz nasilenia się chorób tych roślin przenoszonych przez glebę.

5.    Uprawa roli

Wymagają roli czystej, w dobrej kulturze, zawierającej w wierzchnich warstwach dostateczna ilość wody potrzebnej do napęcznienia i skiełkowania nasion. Uprawa pod te rośliny zależy od przedplonu oraz sposobu i terminu siewu.

Rośliny motylkowe drobnonasienne wysiewa się najczęściej w roślinę ochronną jako wsiewki, a znacznie rzadziej bez rośliny ochronnej.

Jeśli są one uprawiane jako wsiewki, uprawę roli wykonuje się tak, jak pod rośliny ochronne. Rośliną ochronną może być roślina ozima i wówczas uprawa roli jest taka jak pod oziminy. Jeżeli zaś rośliną ochronną jest zboże jare, to system uprawy jest analogiczny jak np. pod jęczmień jary.

Lucerna mieszańcowa, komonica i niektóre koniczyny (perska) mogą być wysiewane bez rośliny ochronnej. Wówczas w stanowisku po okopowych uprawa jest taka jak po okopowych pod inne rośliny jare. Natomiast po zbożowych w drugim roku, po oborniku, zaraz po zbiorze, należy wykonać pełny zespół uprawek pożniwnych i potem głęboką orkę prze...