FARMAKOLOGIA wykład 1 (8 X 01)              NEUROPRZEKAŹNIKI

Szlaki neurochemiczne:

1)       szlaki monoaminowe:               katecholaminowe (DA, NA)

indoloaminowe (5-HT)

2)       szlaki cholinergiczne (ACh)

3)       szlaki peptydowe:              opioidowe (endorfiny, enkefaliny, dysmorfiny)

nieopioidowe (substancja P, somatostatyna)

4)       szlaki GABA-ergiczne

5)       szlaki glutaminergiczne

6)       szlaki glicynowe

7)       szlaki L-argininy (NO)

Teoria: starzenie się układu nerwowego spowodowane niedoborem ACh w neuronach.

Dopamina

A. Charakterystyka:              odgrywa rolę w mechanizmach poznawczych, czynnościach ruchowych i neuroendokrynnych,

                            jej stężenie jest znacznie obniżone w chorobie Parkinsona, a podwyższone w schizofrenii

B. Główne szlaki:

1.        szlak czarno-prążkowy

2.        szlak śródmózgowo-limbiczny

3.        szlak guzkowo-lejkowy

Noradrenalina

-           katecholamina

-           przekaźnik w zazwojowych neuronach współczulnych

-           odgrywa rolę w powstawaniu i utrzymywaniu nastroju: obniżenie aktywności NA związane jest z depresją, a wzrost aktywności NA prowadzi do zespołów maniakalnych

-           szlaki: miejsce sinawe

-           zmniejszenie liczby neuronów ACh w chorobie Alzheimera i chorobie Parkinsona

Leki psychotropowe to środki, które działając na określone struktury OUN, wpływają na stan psychiczny.

Podział leków psychotropowych wg Delaya:

   1) psycholeptica (neuroleptica, anxiolytica, hypnotica)

   2) psychoanaleptica (antidepressiva, psychostimulantia, euphorica)

   3) psychodysleptica

Neuroleptyki – środki oddziałujące na objawy psychotyczne (urojenia i omamy) i usuwające zespoły psychotyczne.

Charakterystyczne cechy neuroleptyków:

1.        działają zobojętniająco bez efektu narkotycznego

2.        wpływają na sfery napędu psychoruchowego uspokajająco w stanach podniecenia, bądź aktywizująco w stanach zahamowania

3.        powodują cofanie się ostrych i przewlekłych stanów psychotycznych

4.        neutralizują objawy psychopatologiczne wywołane środkami psychodysleptycznymi

5.        oddziałują na układ pozapiramidowy i wywołują wiele objawów wegetatywnych, ośrodkowych i obwodowych

Obszar działania:

1.        układ mezo-limbiczny

2.        układ nigro-striatalny (pozapiramidowy)

3.        układ guzkowo-lejkowy

Neuroleptyki działają przez blokowanie:

1)       receptorów dopaminergicznych D2, również D1, D3, D4 – właściwy efekt przeciwpsychotyczny

2)       receptorów muskarynowych M – działanie niekorzystne (sucho w ustach, zaburzenia widzenia, problemy z mikcją)

3)       receptorów adrenergicznych a1, a2

4)       receptorów histaminergicznych H1 oraz serotoninoergicznych 5-HT2

­Próg neuroleptyku – dawka usuwająca objawy psychotyczne. Siła neuroleptyku jest odwrotnie proporcjonalna do jego progu (im mniejszy próg – mniejsza dawka, tym większa siła). Siła oceniana jest zawsze względem lewomepromazyny.

W działaniu neuroleptyków wyróżniamy:

-           efekty natychmiastowe (działanie uspokajające, wyrównanie nastrojów maniakalnych, działanie przeciwpsychotyczne)

-           efekty długotrwałe (zmniejszenie przebiegu psychozy + zjawisko patomorfozy farmakologicznej)

Klasyfikacja neuroleptyków:

1.        Pochodne fenotiazyny

o         alifatyczne

o         piperydynowe

o         piperazynowe

2.        Pochodne tioksantenu

3.        Pochodne dibenzoazepiny

4.        Pochodne butyrofenu

5.        Pochodne difenylobutylopiperydyny

6.        Pochodne benzamidu

7.        Pochodne indolu

Profil psychotropowy neuroleptyku

-           neuroleptyki z przewagą działania sedatywnego (stany napięcia, niepokoju, podniecenia ruchowego)

o         lewomepromazyna, chlorpromazyna, chlorprotyksen, klopiksol

-           neuroleptyki o silnym działaniu przeciwpsychotycznym

o         perfenazyna, flufenazyna, haloperydol (małe dawki pobudzają, duże hamują)

-           neuroleptyki antyautystyczne, aktywizujące

o         flupentyksol, pimozyd, flufenazyna

-           neuroleptyki o słabym działaniu przeciwdepresyjnym

o         lewomepromazyna, chlorprotyksen, salpiryd

Wskazania do stosowania neuroleptyków w zaburzeniach psychicznych:

-           ostre i przewlekłe psychozy schizofreniczne

-           psychozy schizoafektywne

-           zespoły maniakalne

-           psychozy urojeniowe inne niż wymienione

-           depresje psychotyczne

-           stany podniecenia, lękowe, dysforyczne

-           reakcje egzogenne

Wskazania pozapsychiatryczne:

-           tiki, ruchy pląsawicze

-           wymioty, zawroty głowy

-           nieustępliwa czkawka

-           świąd

-           bezsenność, stany napięcia i lęku

-           choroby psychosomatyczne (nadciśnienie tętnicze, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy)

Przeciwwskazania:

              Bezwzględne                                                                      Względne

o         choroba Addisona                                                                      - uszkodzenie wątroby

o         przebyty złośliwy zespół neuroleptyczny                     - uszkodzenie układu białokrwinkowego

o         zatrucia barbituranami                                                 - choroba Parkinsona

o         zatrucia anksjolitykami                                                 - niewydolność krążenia, IHD po zawale

o         zatrucia narkotykami                                                 - jaskra

o         zatrucia alkoholem                                                               - przerost gruczołu krokowego

Inne ograniczenia: ciąża, przebyta leukopenia polekowa

Działania uboczne: (objawy somatyczne: neurologiczne, wegetatywne i inne oraz psychiczne)

   Neurologiczne                                                        Wegetatywne – zależą od kierunku działania leku:

1.        wczesne dyskinezy                                                        antycholinergicznego lub antyadrenergicznego

2.        zespół parkinsonoidalny

3.        akatyzja, taksykineza                            Inne:               leukopenia, zmiany skórne, zaparcia,

4.        późne dyskinezy                                                        cholestaza wewnątrzwątrobowa

5.        senność, sedacja                                                        zaburzenia endokrynologiczne

6.        depresja polekowa

Dyskineza: zablokowanie receptorów pociąga za sobą wzmożoną syntezę neurotransmitera.

Powikłania:

   Somatyczne                                                        Psychopatologiczne

-           drgawki                                                           -     zespół wyczerpania poneuroleptycznego

-           padaczka                                                              -     objawy depresyjne

-           zapaść ortostatyczna                               -     zaburzenia świadomości

-           agranulocytoza                                             -     ostre stany pobudzenia psychoruchowego

-           żółtaczka zastoinowa

-           skurcz głośni

Atypowe leki neuroleptyczne:

-           nieznaczne objawy uboczne ze strony układu pozapiramidowego (agonisto-antagoniści i agoniści do D2, tzw. autoreceptor)

-           zwiększony efekt terapeutyczny w stosunku do objawów negatywnych, pozytywnych i zaburzeń poznawczych

-           obniżona lub brak hiperprolaktynemii w stosunku do leków tradycyjnych

2