GLIKOKORTYKOSTERYDY
Działanie:
· efekt genomowy ® wpływ na receptor wewnątrzkomórkowy
· efekt pozagenowy ® bezpośredni wpływ na błony komórkowe (stabilizacja, zmiatanie wolnych rodników, hamowanie PLA2)
Dz. lecznicze:
· dz. p/zapalne:
o zmniejszenie liczby krążących leukocytów i migracji leukocytów tkankowych
o hamowanie proliferacji fibroblastów
o stabilizacja błon lizosomalnych
o stymulacja powstawania lipokortyn, które hamując fosfolipazę A2, zmniejszają syntezę substancji zapalnych (PG, leukotrieny- zastosowanie w astmie oskrzelowej)
Ø hamowanie ukł immunologicznego:
o hamowanie syntezy IL1, IL2, IL3, IL4, IL6
o hamowanie syntezy TNFa, INFb
o działanie limfolityczne
o spadek liczby limfocytów
o inwolucja grasicy
o zanikanie utkania chłonnego
· dz. antyalergiczne:
o zmniejszają skurcz oskrzeli wywołany histaminą
o zniszą reakcję naczyń włosowatych na histaminę
o ¯ liczby krążących eozynofilii
Zastosowanie:
Ø substytucyjne
Ø wstrząsy (anafilaktyczny, kardiogenny, toksyczny)
Ø choroby krwi (szczególnie autoimmunologiczne)
Ø leczenie ostrej białaczki limfatycznej
Ø choroby tk łącznej (kolagenozy)
Ø choroby alergiczne (astma)
Ø choroby w obrębie OUN (np. SM)
Ø choroby skóry (łuszczyca, pęcherzyca)
Dawkowanie:
Ø najpierw dawka większa, potem redukcja
3 sposoby dawkowania:
· zgodny z rytmem dobowym – cała dawka dobowa rano o 8.00, zgodnie z szczytem wydzielania kortyzolu, leczenie substytucyjne
· terapia przerywana – podawanie glikokortykosterydów przez 2 - 4 – 7 dni, z włączeniem przerw o takim samym czasie trwania
· terapia naprzemienna – co 48 h rano o 8.00 podaje się dawkę przewidzianą na 48 h; lekami z wyboru są prednizon i prednizolon, sposób ten zalecany jest w przypadku dłuższego leczenia
Dawki równorzędne (mg)
1
Hydrokotyzon 25
Kortyzon 20
Prednizon 5
Prednizolon 5
Metyloprednizolon 4
Triamcinolon 4
Deksametazon 0,75
Betametazon 0,75
Parametazon 2
Zależność dz. od budowy chemicznej
· podwójne wiązanie między C1 a C2 Þ wzmocnienie dz. p/zapalnego i wpływu na gospodarkę węglowodanowo – białkową i ¯ wpływu na gospodarkę mineralną (prednizon, prednizolon)
· grupa metylowa w pozycji 6a Þ wzmocnienie dz. p/zapalnego i ¯ wpływu na gospodarkę mineralną (metyloprednizolon)
· F w pozycji 9a Þ dz. p/zapalnego i wpływu na gospodarkę mineralną (fluorokortyzon)
Dz. niepożądane:
· gospodarką węglowodanowa ® hiperglikemia
o nasilenie glukoneogenezy (synteza glukozy ze składników niecukrowych)
o aktywacja glikogenolizy (nieswoisty wzrost cAMP)
o wychwytu glukozy przez miocyty i adipocyty
Ø gospodarka białkowa ® rozstępy skóry, osteoporoza, zaniki mięśniowe, kruchość naczyń krwionośnych, twarz ma kształt „księżyca w pełni”
Ø gospodarka tłuszczowa ® otyłość brzuszna
o lipogeneza za pośrednictwem insuliny (twarz, tułów, kark)
Ø gospodarka wodno – elektrolitowa (działanie podobne do mineralokortykoidów, ale słabsze)
o wchłaniania Na+ (stymacja syntezy angiotensynogenu) ® nadciśnienie
o wydalania K+ i H+
o alkaloza metaboliczna
Ø wpływ na OUN:
o euforia
o wzrost apetytu
o bezsenność
o psychozy maniakalno – depresyjne
o schizofrenia
Ø wpływ na tk łączną – hamowanie syntezy kolagenu ® opóźnienie tworzenia blizn
Ø zaburzenia żołądkowo – jelitowe ® owrzodzenia żołądka i dwunastnicy
Ø skłonność do zakażeń (dz. immunosupresyjne), zostrzenie przebiegu ch. wywołanych przez wirusy neurotropowe (np. ospa wietrzna)
Rzadziej spotykane:
· krzepliwości krwi ( liczby płytek)
· jaskra, ¯ przezroczystości soczewki
· zapalenie n. II
· skaza krwotoczna naczyniowa ( łamliwości naczyń)
P/wskazania:
· bezwględne:
o zakażenia wirusowe, bakteryjne, grzybicze
o czynna ch. wrzodowa
o kłębkowe zapalenie nerek
o ch. psychiczne
o zespół Cushinga
· względne:
o nadciśnienie, MIC, jaskra (dopuszczalne traimcynolon lub deksametazon – brak dz. mineralokortykosterydowego)
o cukrzyca – p/wskazany deksametazon – najsilniej dz. diabetogennie
o nieżyty żołądka – leki osłaniające
o ciąża
o ch. zakrzepowo - zatorowa
ludi.lg