ORGANY WŁADZY PRAWODAWCZEJ:
Są nimi Sejm i Senat; mają charakter przedstawicielski i pochodzą z wyborów bezpośrednich. Posłowie (senatorowie) reprezentują cały naród.
PRAWO WYBORCZE
- czynne (prawo wybierania, czyli udziału w głosowaniu),
- bierne (prawo bycia wybranym).
SEJM:
Liczy 460 posłów, pochodzących z wyborów:
- powszechnych (każdy ma prawo głosu, ograniczenia mogą wynikać tylko z ustawy i mają charakter wyjątkowy),
- równych (każdy wyborca ma 1 głos),
- bezpośrednich (głosuje się bezspośrednio na kandydata),
- proporcjonalnych (żeby mniejsze ugrupowania też miały szansę)
- tajnych (art. 96),
- czynne prawo wyborcze – 18 lat
- bierne prawo wyborcze – 21 lat.
Nie mają prawa wybierania osoby (czyli pozbawione prawa biernego),
1) pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu,
2) pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu,
3) ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu za przestępstwo w winy umyślnej.
Szczegółowe zasady i organizację pracy Sejmu określa regulamin (uchwała Sejmu z 30 lipca 1992 r., Mon. Pol. Z 2002 r. Nr 23, poz. 398 ze zm.).
SENAT:
Liczy 100 senatorów,
- bierne prawo wyborcze 30 lat (senex - stary, senatus - rada starszych)..
- reszta podobnie jak w Sejmie
W obu izbach:
- kadencja 4 lata
- wybory zarządza Prezydent co najmniej 90 dni przed końcem kadencji
Szczegółowe zasady dokonywania wyborów określa KODEKS WYBORCZO z 2011).
Ważność wyborów do Sejmu i Senatu stwierdza Sąd Najwyższy (art. 101 Konstytucji).
POSEŁ - SENATOR:
- jest przedstawicielem narodu, a w konsekwencji nie wiążą go instrukcje wyborców,
- korzysta z immunitetu poselskiego, co oznacza zakaz pociągania go do odpowiedzialności za działalność parlamentarną (np. za zgłoszenie wadliwego projektu ustawy czy obraźliwą wypowiedź w Parlamencie), odpowiada za nią tylko przed parlamentem, również po zakończeniu kadencji,
- immunitet sądowy: bez jego zgody (zrzeczenie się immunitetu) bądź bez zgody odpowiedniej izby Parlamentu (uchylenie immunitetu) nie ponosi odpowiedzialności karnej, bez zgody odpowiedniej izby Parlamentu w zasadzie nie można go zatrzymać ani tymczasowo aresztować.
IMCOMPATIBILITAS – zasada niepołączalności urzędów, nie można jednocześnie być (przykładowo)
- posłem i senatorem.
- posłem i Europosłem,
- posłem i prokuratorem,
- posłem, senatorem i radnym,
- prezesem NIK, RPO – posłem bądź senatorem,
- sędzią i posłem (senatorem) itd.
U. z 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (Dz. U. z 2003 r. Nr 221, poz. 2199 ze zm.).
W okresie wykonywania mandatu posłowie i senatorowie nie mogą wykonywać pracy na podstawie stosunku pracy w
- Kancelarii Sejmu,
- Kancelarii Senatu,
- Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
- Biurze Trybunału Konstytucyjnego,
- Najwyższej Izbie Kontroli,
- Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich,
- Biurze Rzecznika Praw Dziecka,
- Biurze Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
- Krajowym Biurze Wyborczym,
- Państwowej Inspekcji Pracy,
- administracji rządowej i samorządu terytorialnego - z wyjątkiem stosunku pracy z wyboru
- nie mogą wykonywać pracy w charakterze sędziego i prokuratora, pracownika administracyjnego sądu i prokuratury, a także nie mogą pełnić zawodowej służby wojskowej.
Ograniczenia te nie dotyczy posłów i senatorów zajmujących jednocześnie kierownicze stanowisko państwowe.
Nie mogą:
- prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia państwowego lub komunalnego, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności,
- być członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych ani pełnomocnikami handlowymi przedsiębiorców z udziałem państwowych lub komunalnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby,
- posiadać pakietu większego niż 10 % udziałów lub akcji w spółkach prawa handlowego z udziałem państwowych lub komunalnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby.
Mają obowiązek:
- składać oświadczenia majątkowe,
- ujawniać pobierane wynagrodzenia, darowizny których wartość przekracza 50 % najniższego wynagrodzenia pracowników za pracę, obowiązującego w grudniu roku poprzedzającego, określonego przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej na podstawie Kodeksu pracy i inne korzyści,
- celem jest przejrzystość majątku posła..
Rejestr Korzyści jest jawny.
PODSTAWOWE FUNKCJE SEJMU:
- ustrojowa (tworzenie i zmiana Konstytucji, uczestnictwo w powoływaniu-odwoływaniu Rady Ministrów i poszczególnych ministrów),
- prawodawcza (uchwalanie ustaw, zwł. budżetowej, upoważnianie do ratyfikacji niektórych umów),
- kreacyjna (udział w powoływaniu bądź powoływanie najwyższych organów państwa (RM, RPO, TK itd.),
- kontrolna (interpelacje, zapytania poselskie, votum nieufności, sprawozdania NIK, RPO itd.)
Organizacja prac Sejmu:
- obradom przewodniczy marszałek (pierwszemu posiedzeniu po wyborach – marszałek senior, powołuje go Prezydent spośród najstarszych wiekiem posłów),
- Sejm obraduje na posiedzeniach (jawne, ale wyjątkowo można utajnić)
- organami Sejmu są komisje sejmowe (stałe, nadzwyczajne), można powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy,
- poseł może być członkiem tylko 2 komisji stałych, nie ma ograniczeń co do członkostwa w komisjach nadzwyczajnych.
Kluczowe zadania Sejmu:
- uchwalanie ustaw (tzw. inicjatywa ustawodawcza: poselska, rządowa, prezydencka, senacka, wyjątkowo obywatelska – wtedy projekt musi mieć poparcie minimum 100.000 osób mających czynne prawo wyborcze,
- uchwalanie ustawy budżetowej,
- decyduje o stanie wojny (o ile nie może się zebrać – decyduje Prezydent), zawarciu pokoju.
W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe (np. członkostwo UE),
- zarządza je Sejm za zgodą Senatu,
- zasady przeprowadzania określa ustawa.
Ważność referendum stwierdza Sąd Najwyższy.
WŁADZA WYKONAWCZA SPRAWUJE ADMINISTRACJĘ PUBLICZNĄ
ADMINISTRACJĄ PUBLICZNĄ jest działalność państwa, której przedmiotem są sprawy:
- objęte zadaniami władzy wykonawczej, w zasadzie nie będące zadaniami władz sądowniczej i prawodawczej; administracja publiczna niekiedy może jednak obejmować pewne elementy działalności prawodawczej i sądowniczej; co prawda tak pojęta administracja wykazuje wspólne cechy z władzą sądowniczą (podlega ustawom), tyle że funkcjonariusze administracji publicznej nie są niezawiśli,
- stosunku pomiędzy państwem a podmiotem prawa (inną jednostką organizacyjną); państwo – kierując się potrzebą zapewnienia szeroko pojmowanego bezpieczeństwa (socjalnego, ekonomicznego, porządku publicznego, ochrony środowiska itd.) reguluje (określa zasady wykonywania) wolności i swobód, w tym obywatelskich (ekonomicznych, socjalnych).
Cechami charakteryzującymi administrację publiczną są:
- służebna funkcja w stosunku do społeczeństwa, polegająca na regulowaniu spraw publicznych, tj. takich, które mogą dotyczyć ogółu (ale ten zakres ciągle się zmienia); co prawda państwo wycofuje się z niektórych sfer (np. prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie górnictwa), ale ciągle pojawiają się nowe – np. GMO),
- konkretyzacja abstrakcyjnych rozwiązań prawa przez odniesienie ich do sytuacji jednostkowych (wykonywanie ustaw), co (jak się uważa) wymaga ujednolicenia mechanizmów działania, co nie jest możliwe bez hierarchicznego podporządkowania,
- organizowanie niektórych działań (oświata publiczna, drogi publiczne) niezbędnych dla rozwoju społecznego bądź stwarzanie warunków zachęcających do ich realizacji (autostrady itp.),
- władztwo administracyjne (przymus, imperium) w celu realizacji niektórych zadań państwa, które w dodatku może być stosowane z własnej inicjatywy organu administracji publicznej,
- domniemanie ważności aktów podejmowanych przez organy administracji publicznej.
METODY DZIALANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ:
- władcza; ingeruje w sferę praw (wolności) jednostki, zwłaszcza ją ograniczając bądź wyznaczając granice (sposób) ich wykonywania (np. wywłaszczenie nieruchomości, pozwolenie emisyjne, koncesja),
- świadcząca; zapewnia jednostce określone korzyści bądź stwarza warunki do ich osiągnięcia (np. opieka społeczna, renty-emerytury); sposób realizacji tych działań zależy od modelu państwa (np. opiekuńcze),
- niewładcza; działa w oparciu o mechanizmy zmierzające do stwarzania zachęt w celu osiągnięcia pożądanych celów.
Te kryteria (mechanizmy) mogą się zazębiać, czego przykładem może być np. budowa sieci wodociągowej przez gminną jednostkę organizacyjną.
PRAWEM ADMINISTRACYJNYM
jest zespół norm prawnych, które regulują opisane wyże0j funkcje administrowania.
Określają one:
- organizację organów administracji publicznej (ustrojowe prawo administracyjne),
- rozwiązania dotyczące poszczególnych działów administracji publicznej, czyli zasady ingerencji państwa w sferę wolności konstytucyjnych (materialne prawo administracyjne),
- zasady postępowania organów administracji publicznej w celu realizacji norm materialnego prawa administracyjnego (procesowe prawo administracyjne),
W praktyce większość ustaw tworzących prawo administracyjne:
- zawiera rozwiązania dotyczące tych wszystkich 3 segmentów, a w dodatku
- ma charakter kompleksowy, posługując się jednocześnie cywilno i karnoprawną metodą regulacji prawnej.
Nie istnieje tzw. „część ogólna” prawa administracyjnego (inaczej niż w prawie cywilnym, karnym), co w powiązaniu z rozproszeniem źródeł prawa powoduje, że wiele ocen odnoszonych nawet do kwestii o charakterze kluczowym ma charakter dyskusyjny.
Powoduje to, że zwięzłe omówienie źródeł prawa administracyjnego jest niezwykle trudne.
Co prawda można tu odesłać do uwag poświęconych „ogólnej” problematyce źródeł prawa, tyle że w odniesieniu do stosunków administracyjnoprawnych odnotować należy:
- znaczącą rolę prawa miejscowego (np. uchwa ła rady gminy w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego),
- istnienie tzw. „prawa wewnętrznego” (zalecenia, wytyczne), które jednak nie wiąże stron.
W odniesieniu do prawa wewnętrznego kryterium wyróżniającym jest adresat normy prawnej, tj.:
- przede wszystkim pracownik organu administracji publicznej (podmiot podporządkowany organowi),
- dyskusyjne, czy ci, którzy korzystają z działalności organu.
Przykładami mogą być:
- statuty niektórych organów (np. ministerstwa, urzędu wojewódzkiego).
W zasadzie nie można w ten sposób regulować praw i obowiązków podmiotów nie podporządkowanych. W zasadzie, bo. np. regulamin określający zasady ustalania godzin pracy bądź obiegu dokumentów mogą powodować taki skutek. Nie mogą one natomiast być powoływane jako podstawa decyzji administracyjnych.
Opisane zadania administracji realizowane są przez:
- organy administracji rządowej,
- organy administracji samorządowej, oraz
- inne podmioty (np. niektóre organizacja pozarządowe, adresat koncesji na budowę – eksploatację autostrady).
Ich działalność jest kontrolowana w drodze instancyjnej oraz przez sądy administracyjne.
Kluczowa zasada:
- organ może działać tylko na podstawie prawa i w jego granicach (art. 7 Konstytucji, art. 6 k.p.a.),
- milczenie ustawy oznacza, że organ administracji nie może działać władczo.
Te działania dzielą się na:
- czynności prawne (tj. polegające na objawieniu woli organu, zmierzającej do powstania określonych skutków prawnych), mogą mieć charakter władczy bądź niewładczy,
- inne, tj. zwłaszcza o charakterze organizatorskim, materialno-techniczne (np. polegające na prowadzeniu rejestrów, w tym nakazanych przez ustawę).
Czynności administracyjnoprawne można podzielić na:
- indywidualne (tj. skierowane do imiennie określonych adresatów), przede wszystkim są nimi decyzje administracyjne (inne podobne rozstrzygnięcia) oraz akty egzekucyjne,
- generalne (tj. skierowane do bliżej nieokreślonego kręgu osób).
ADMINISTRACYJNE PRAWO USTROJOWE
Cechami charakteryzującymi organ administracji publicznej jest to, że:
- stanowi on wyodrębnioną (organizacyjnie) część aparatu państwa sprawującego władzę wykonawczą,
- o takim wyodrębnieniu przesądza ustawa,
- działa w imieniu i na rzecz państwa,
- może działać władczo (tj. przymusić podmiot prawa do określonego zachowania się),
- może działać tylko na podstawie prawa i tylko w jego granicach (zakres jego właściwości oraz władczych form działania) wyznacza ustawa.
WŁAŚCIWOŚĆ ORGANU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ:
- rzeczowa (określa rodzaj spraw, np. ochrona środowiska, podatek od nieruchomości),
- miejscowa (terytorialna) określa jednostkę podziału terytorialnego, w granicach której organ administracji może realizować swą właściwość rzeczową (np. wedle KPA dla spraw dotyczących nieruchomości jest to organ właściwy dla miejsca jej położenia; dla osób – miejsca zamieszkania bądź siedziby; gdy się nie da ustalić – to właściwy dla Warszawy-Śródmieście czyli „wg lokalizacji Pałacu Kultury i Nauki”,
- instancyjna (zakłada wielostopniową strukturę ...
lukkar84