WYKŁAD 1 10.10.2004r.
Geneza nauki ekonomii pochodzi od greckich słów oikos-dom i nomos-prawo.
Słowa „Oikonomia” użył pierwszy raz Ksenofont (427-355pne), a później Arystoteles (384-322pne).
Ekonomia w ich interpretacji to nauka o prawach rządzących gospodarstwem domowym.
Arystoteles wprowadził do ekonomii pojęcie pieniądza.
Oprócz Ksenofonta i Arystotelesa w Grecji ekonomią zajmowało się wielu rzymskich filozofów, m.in. Katon i Seneka.
Ich refleksje filozoficzne miały charakter etyczno-normatywny i dotyczyły tego co jest dobre, a co złe i jak należy działać.
W średniowieczu głównym przedstawicielem ekonomii był Tomasz z Akwinu (1225-1274) jego rozważania oparte były na etyce chrześcijańskiej. Docenił jako pierwszy własność prywatną, która pozwalała na właściwe działanie ekonomiczne.
Początki myśli ekonomicznych:
Od średniowiecza do 1776r.
Szkoła kanoniczna:
1.ekonomii nie można oddzielić od narodowości chrześcijańskiej
2.św.Tomasz z Akwinu „Summa Teologiczna”
3.potępianie pożyczki na procent
Pierwsze banki powstały we Włoszech.
Przełom dla ekonomii miał 1776r., gdzie ekonomia stała się nauką samodzielną, a podstawą dla niej były różne kierunki:
1.Merkantylizm (jaki jest najlepszy sposób na powiększenie bogactwa) i odłamy ;
-hiszpański- uważali, że źródłem bogactwa jest wzrost ilości metali
-angielski- uważali, że źródłem bogactwa jest handel
-francuski- uważali , że bogactwem jest rozwój przemysłu i handlu
Merkantylne podejście- za co, za ile, na jaki procent
2.Fizjokracja – fizjokraci uważali, że największym bogactwem są zasoby naturalne- ziemia, rola, rolnictwo – tylko ono jest produktywne
Pierwsze badanie zjawisk pieniężnych:
Mikołaj Kopernik (1473-1543)
Thomas Gersham (1519-1579)
Stworzyli oni jedno z praw ekonomicznych: Pieniądz gorszy wypiera z rynku pieniądz lepszy.
Monometalizm – tylko jeden kruszec w obiegu, np.srebro.
Bimetalizm – jest więcej metali w obiegu np.: srebro i złoto.
Lepiej gromadzić złoto bo jest bardziej wartościowe, a srebro wprowadzać do obiegu.
Tezauryzacja – gromadzenie skarbu.
Od 1776 – 1871 – szkoła klasyczna ekonomii
W 1776r ukazało się dzieło Adama Smitha „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”, a jego autora uważa się za ojca ekonomii.
Założenia Smitha:
- szukał przyczyn bogacenia się narodu, tylko niczym nie skrępowane działanie jednostki pozwoli na bogacenie się narodu – liberalne
- tylko mechanizm rynkowy pozwala kształtować pojęcie równowagi
- homoeconomicus – człowiek wolny, pracujący dla siebie i na potrzeby innych
- podział procesu produkcji na różne elementy
- specjalizacja – podział na zawody, w procesie edukacji każdy obiera swoją drogę. W ramach specjalizacji wykonujemy swoje zadania, wydajność jest lepsza, tworzymy wtedy nadwyżkę
Kontynuatorem dzieła Smitha był Dawid Ricardo , który uważał, że bogactwo zależy od wzajemnej relacji między zależnymi czynnikami wytwórczymi- ziemia, praca, kapitał.
Ziemia- zasoby naturalne (powietrze, woda, las, biosfera, a przede wszystkim surowiec mineralny), nagromadzenie w dużej masie kopaliny użytecznej, nadającej się do rentowej eksploatacji – zyskowej np.żelazo – na tonę urobku min.300 kg, żelaza – min. 30 % żelaza w rudzie.
Praca- siła ludzkich mięśni i umysłu ukierunkowana na realizację konkretnych zadań.
Kapitał- wszelkie dobra służące tworzeniu innych dóbr, np. drogi, mosty, budowle, maszyny, urządzenia, dobrym kapitałem jest pieniądz (kapitał materialny) łatwo go stracić. Najlepszym kapitałem jest kapitał ludzki – wiedza.
Na przełomie XIX i XX wieku sformuowano czwarty czynnik wytwórczy organizację- zarządzanie.
Zarządzanie wprowadziła szkoła neoklasyczna.
Obecnie do czynników wytwórczych zaliczamy:
- wiedza
- inteligencja- umiejętność dostosowywania się do wymogów rynkowych
- informacja- informacja rządzi światem
- czas- czas dotarcia do informacji i czas reakcji
- technologia wytwarzania- zautomatyzowanie procesów produkcyjnych, czynniki ekologiczne – idea ekorozwoju – zrównoważonego rozwoju
- Dawid Ricardo - zasady ekonomii politycznej i opodatkowania
- Thomas Robert Malthus (1766-1834) teoria ludzkości
- Jean Baptiste (1767-1838) – prawo rynków zbytu „Podaż stwarza swój własny popyt”
Każda podaż stwarza swój własny popyt, a każdy popyt stwarza swą własną podaż.
- John Stuart Mill
- Adam Smith (1723-1773) twórca teorii liberalnej
- Soint Simon
- Karol Marks
Powstanie nurtu neoklasycznego:
- Stanley Jevons
- Alberto Marshall (1843-1929) „Zasady ekonomii politycznej”
- A.C.Pigon (1887-1959)
- John M.Keyns (w 1936r. opublikował książkę „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza” – był ekonomistą angielskim, uważał, że nie działa prawo samoregulacji rynku, nie każda podaż rodzi popyt, nie każdy popyt rodzi podaż
- Paul Dawidson
- Jean Robinson
Pełny interwencjonizm państwowy (sam rynek nie może poradzić sobie z makroekonomią). Interweniować można poprzez:
- politykę fiskalną
- politykę monetarną
- politykę wymiany międzynarodowej
Szkoła monetarystyczna – uważają, że nadmiar pieniądza jest szkodliwy ( np. Uważa tak Leszek Balcerowicz)
- nauka o gospodarce
- nauka o tym jak społeczeństwa gospodarujące decydują o procesach produkcji, wymiany, konsumpcji
- nauka o pieniądzu, bogaceniu się społeczeństwa, o stopie procentowej, o kapitale
- polega na badaniu relacji pomiędzy mikro i makroskalą, mikro i makropodmiotami
- nauka o prawidłowościach rządzących procesem gospodarczym, czyli działalnością gospodarczą ludzi
- wg Begg’a jest to nauka o tym jak, co, ile, dla kogo i kiedy produkować
- wg Samuelsona jest nauką o tym jak jednostki i całe społeczeństwa decydują o wykorzystaniu rzadkich zasobów mających różne alternatywne zastosowania, w celu wytwarzania dóbr i usług, dla zaspokojenia potrzeb, realizowania konsumpcji obecnej i przyszłej przez jednostki i całe grupy społeczne.
Rzadkość – wymusiła problem rozwiązywania ekonomicznych problemów
Dobra rzadkie – aby pozyskać jakieś dobro, trzeba dać ekwiwalent, zapłacić za niego
Ograniczoność ekwiwalentu – pieniądza jest duża, musimy dokonywać wyborów co zrobić z ekwiwalentem – pieniądzem
Musimy doskonale zbadać rynek i dopiero potem możemy dokonać wyboru.
Wybór:
- korzyść (np.kupno mieszkania)
- strata (utracone możliwości kupienia czegoś innego – koszt alternatywny
Koszt alternatywny musi być jak najmniejszy, nie może być wyższy od korzyści.
Racjonalność rzeczywista prowadzi nas bezpośrednio do celu.
Racjonalność proceduralna – jeśli brak któregoś z czynników racjonalności.
Racjonalność:
- wiedza z danej dziedziny
- informacja
- odwaga do podjęcia właściwej decyzji
WYKŁAD 2 24.10.2004r.
Dobra rzadkie – rzadkość występuje zawsze wtedy, kiedy zapotrzebowanie jest większe od możliwości dostarczania danego dobra.
Jeżeli występuje dobro rzadkie, to musimy dokonywać wyboru, któremu towarzyszy korzyść lub strata.
Osiągnięcie korzyści związane jest z poniesieniem kosztów alternatywnych.
Koszt nie może przewyższyć korzyści.
Wybór musi być racjonalny.
Racjonalność :
- rzeczywista – prowadzi nas bezpośrednio do zamierzonego celu. Warunki :
1. doskonała wiedza
2. doskonała informacja rynkowa
3. odwaga podjęcia decyzji
- proceduralna – metoda prób i błędów, znaczy, że któregoś czynnika zabrakło (wiedza, informacja, odwaga)
Zasoby rzadkie mają różne zastosowania do wytwarzania towarów.
Towar – produkt pracy ludzkiej przeznaczony do wymiany. Towarami są dobra materialne i niematerialne (np. usługi)
1. rewolucja węglowa
2. rewolucja naftowa
3. rozwój sektora usług wyższego rzędu – bankowe, ubezpieczeniowe, turystyczne
4. automatyzacja procesu produkcji.
Potrzeba – poczucie braku.
Zaspokajanie potrzeb - zaspokajanie braku.
Człowiek realizuje nieskończenie wiele potrzeb. Podział potrzeb :
1. potrzeby indywidualne – jednostkowe
2. potrzeby zbiorowe – grupowe
3. potrzeby niższego rzędu – podstawowe
4. potrzeby wyższego rzędu – luksusowe
5. potrzeby teraźniejsze
6. potrzeby przyszłe
7. potrzeby materialne
8. potrzeby duchowe
9. potrzeba egzystencji (odzieżowe, ekologiczne , rekreacja)
10. potrzeby fizjologiczne
11. potrzeba prokreacji i rozwoju (odtwarzanie naszej wiedzy, edukacja, wychowanie, itd.)
12. potrzeby społeczne (więzi emocjonalne itd.)
13. potrzeby psychiczne
Potrzeby zmieniają się w czasie i przestrzeni.
5
4
3
2
1
1. Potrzeby fizjologiczne – te potrzeby mogą odczuwać wszyscy
2. Potrzeba bezpieczeństwa
3. Potrzeby społeczne
4. Potrzeba szacunku i uznania dla siebie i innych
5. Potrzeba samorealizacji
Cechy potrzeb :
1. nieograniczoność co do swojej ilości (w miarę zaspokajania jednych potrzeb rosną następne)
2. ograniczoność co do pojemności w danym czasie (nie wyśpimy się na zapas, dwoma samochodami naraz nie da się jechać)
3. substytucyjność – zastępowalność- jedną potrzebę można zastąpić inną potrzebą ( nie mamy mercedesa jedziemy maluchem)
4. komplementarność – uzupełniające się- aby zaspokoić jedną potrzebę musimy korzystać z co najmniej dwóch dóbr
5. w miarę zaspokajania potrzeb intensywność odczuwania zmniejsza się
6. historyczność – potrzeby zmieniają się w czasie, są uwarunkowane społecznie ...
lukkar84