A. Ekiel
PRELEKCJA 10
CHLAMYDIE I MYKOPLAZMY
Chlamydie:
- nie mogą syntezować ATP – pasożyty energetyczne
- nie rosną w sztucznych podłożach
- syntezują własne białka – mają rybosomy
- ściana komórkowa zwiera LPS ale nie posiada peptydoglikanu
- wszystkie 3 gatunki mają wspólny antygen LPS
- niewrażliwe na antybiotyki beta-laktamowe
Taksonomia:
rodzaj Chlamydia:
- Ch. trachomatis
- Ch. muridarum
rodzaj Chlamydophila:
- Chlamydophila pneumoniae
- Chlamydophila psittaci
Chlamydie – cykl rozwojowy:
1. ciałko elementarne:
- zakaźna postać zewnątrzkomórkowa, odpowiada za szerzenie z człowieka na człowieka oraz rozprzestrzenianie się w ustroju gospodarza
2. ciałko siatkowate (początkowe):
- replikacyjna postać wewnątrzkomórkowa, powstaje 5-6 godzin po wniknięciu ciałka elementarnego do wnętrza komórki
- dzieli się przez podwojenie
- wodniczki z dzielącymi się ciałkami siatkowatymi tworzą ciałka wtrętowe (w przypadku C. pneumoniae i C. psittaci – liczne i małe, w przypadku C. trachomatis – pojedyncze, wielkie ciałko wtrętowe)
3. Ciałko pośrednie:
- powstaje w wyniku skupienia ciałek siatkowatych
- ciałka pośrednie same ulegają skupieniu tworząc ciałka elementarne, które opuszczają komórki (komórka ginie po tym jak opuszczą ją ciałka pośrednie)
Chlamydia trachomatis:
1. trachoma:
- A, B, Ba, C - jaglica
- D, Da, E, F-K - infekcje układu moczowo-płciowego, zap. spojówek i zap. płuc u noworodków
- L1 – L3 - LGV
Postacie kliniczne:
I. 70% zakażeń Ch. trachomatis przebiega bezobjawowo!!
II. zakażenia objawowe:
a) jaglica:
- choroba oczna – przewlekłe pęcherzykowe zapalenie rogówki)
- nagły początek, szerzy się przez bliski kontakt z chorą
- rozwija się zapalenie błony śluzowej spojówki wyścielającej twardówkę i powieki
- w przypadkach nieleczonych następuje waskularyzacja rogówki prowadząca do powstania blizny (łuszczka) i ślepoty
- leczenie – sulfonamidy i tetracykliny
b) ziarniniak weneryczny (ziarnica weneryczna pachwin):
- choroba przenoszona drogą płciową
- okres inkubacji: 3 dni do 3 miesięcy
1. pierwszy okres:
- mała, samoistnie ustępująca zmiana w okolicy płciowej o charakterze grudkowo-pęcherzykowym, niekiedy wrzodziejąca, z objawami zapalenia cewki moczowej lub bez towarzyszących dolegliwości
2. drugi okres:
- rozpoczyna się po upływie 2-6 tyg.
- występuje powiększenie pachwinowych węzłów chłonnych: wyczuwalne, bolesne węzły chłonne poniżej i powyżej więzadła pachwinowego (objaw rąbka); mozę dojść do powstania dymienic ziarniniakowych (przetoki)
- objawy ogólne: gorączka, brak apetytu
3. trzeci okres:
- rozwija się u osób nie leczonych
- włóknienie i bliznowacenie prowadzi do zwężeń cewki moczowej i odbytnicy
- po roku lub po kilkunastu latach od zakażenia niedrożność naczyń chłonnych prowadzi do słoniowacizny krocza, prącia, warg sromowych (zespół odbytniczo-płciowy)
c) NGU - non-gonococcal urethritis - niegonokokowe zapalenie cewki moczowej:
- występuje skąpa, przejrzysta lub mleczna, surowicza lub śluzowa wydzielina z cewki
- mogą ale nie muszą wystąpić zaburzenia oddawania moczu
- zakażenie Ch. trachomatis towarzyszy 20-30% przypadków rzeżączki u mężczyzn i aż 30-60% przypadków rzeżączki u kobiet
→ w celu wykluczenia zakażenia gonokokowego:
- preparat z wysięku z cewki barwiony metodą Grama (więcej niż 5 leukocytów wielojądrzastych)
- hodowla na agarze Thayera-Martina
→ powikłania NGU:
- zapalenie najądrzy – może prowadzić do niepłodności
- zespół Reitera – 1-4 tygodni po zapaleniu cewki pojawiają się: zapalenie stawów, spojówek lub jagodówki oraz zmiany śluzówkowo-skórne
PGU - postgonococcal urethritis - zapalenie cewki moczowej po infekcji gonokokowej
d) śluzowo-ropne zapalenie szyjki macicy:
- śluzowo-ropne upławy, odczyn zapalny szyjki macicy
- występowanie ponad 30 leukocytów wielojądrzastych w polu widzenia (w barwionym rozmazie z wysięku szyjkowego)
→ powikłania:
- zapalenie narządów miednicy małej (PID) – najczęstsze powikłanie
→ leczenie (razem z NGU):
- niepotwierdzona etiologia: doksycyklina przez 7 dni, u kobiet w ciąży i osób uczulonych na tetracykliny: erytromycyna
- etiologia potwierdzona: doksycyklina, pojedyncza dawka azytromycyny (skuteczność 98%) lub cefalosporyny II lub III generacji (jeśli występuje równocześnie zakażenie gonokokami)
- PID – te same antybiotyki ale przez 10-14 dni, zapalenie najądrzy – 21 dni
e) zakażenie noworodków:
- zakażenie okołoporodowe w czasie przechodzenia przez zakażony kanał rodny
- może być bezobjawowe → kolonizacja jamy nosowo-gardłowej
- wtrętowe zapalenie spojówek – wcześnie, już między 5 a 14 dniem po porodzie
- zapalenie płuc (rozwija się w ciągu pierwszych 3 miesięcy życia) – Ch. trachomatis jest najczęstszą przyczyną zapalenia płuc u noworodków
- profilaktyka: podawanie przez 10-14 dni erytromycyny doustnie
Epidemiologia C. trachomatis:
- 5% mężczyzn, 10% kobiet → bezobjawowi nosiciele
- szerzenie – przez bezpośredni kontakt
- jaglica – przyczyna ślepoty u 10-20 mln ludzi rocznie
- Ch. trachomatis – najczęstsza przyczyna bakteryjnych STI (50% przypadków NGU)
Diagnostyka zakażeń:
- hodowla na liniach komórkowych – kosztowna, ale najbardziej czuła i swoista! Hodowle barwi się następnie przeciwciałami fluoryzującymi lub jodyną (barwi C. trachomatis). Identyfikacja polega na wykryciu ciałek wtrętowych (jeśli barwią się p.ciałami przeciwko Chlamydia oraz przeciwko C. trachomatis → rozpoznanie: C. trachomatis; jeśli barwią się tylko p.ciałami przeciwko rodzajowi Chlamydia → rozponanie: C. psittaci lub C. pneumoniae)
- wykrywanie antygenów chlamydii bezpośrednio w badanym materiale np. metodą immunofluorescencji bezpośredniej, również testy EIA (wykrywające LPS)
- metody biologii molekularnej – hybrydyzacja DNA
Zaletą testów w kierunku Ch. trachomatis jest możliwość zastosowania do badania pierwszego strumienia moczu.
Chlamydophila pneumoniae:
- wewnątrzkomórkowa
- zakażenia przechodzą z człowieka na człowieka drogą kropelkową
- większość do zakażenia bezobjawowe lub o łagodnym przebiegu
- okres inkubacji: 1-2 tyg.
- dwufazowy rozwój objawów: zakażenie górnych dróg oddechowych przechodzące w łagodne odoskrzelowe zapalenie płuc
- patogen związany z rozwojem astmy - zaostrzeniem jej przebiego
- duża częstość występowania – 50% ludzi wykazuje dodatnie odczyny serologiczne
- leczenie: tetracykliny
Diagnostyka:
- hodowla
- szybkie testy serologiczne wykrywające antygeny
- wykrywanie przeciwciał IgM, IgG, IgA (ELISA, MIF, mikroimmunofluorescencja pośrednia)
- metody biologii molekularnej
Chlamydophila psittaci:
- jedyny odzwierzęcy gat. z rodzaju Chlamydia patogenny dla człowieka
- źródłem są ptaki szczególnie: papużki faliste i gołębie
- wywołuje ornitozę
Ornitoza (choroba ptasia, choroba papuzia):
a) choroba o uogólnionym charakterze w największym stopniu dotycząca płuc
- okres wylęgania: 1-2 tyg.
- człowiek zakaża się wdychając unoszące się w powietrzu cząstki (źródłem mogą być odchody chorych ptaków)
- choroba rzadko przenosi się z człowieka na człowieka
- ornitoza występuje na całym świecie
- potwierdzenie rozpoznania metodą badań serologicznych (odczyn wiązania dopełniacza)
b) objawy:
- nagle pojawiają się objawy zapalenia płuc: bóle głowy, złe samopoczucie, jadłowstręt, kaszel, dreszcze, gorączka
- spowolnione tętno
- czasami pojawia się plamisto-grudkowa wysypka odropodobna
c) leczenie ornitozy:
- tetracykliny lekami z wyboru
- śmiertelność bez zastosowania tetracyklin – ok. 40%
Mykoplazmy:
- wyizolowane po raz pierwszy w 1898 r. od bydła z zapaleniem płuc
- w 1937 r. wyizolowane z ropnia u człowieka i opisane jako PPLO (pleuropneumonia-like organisms)
- najmniejsze wolno żyjące bakterie bez ściany komórkowej
- pleomorficzne o średnicy 0,2 um
- rosną wolno na złożonych, wzbogaconych podłożach (do wzrostu w hodowli wymagają steroli)
- kolonie mają wygląd sadzonego jajka
- M. pneumoniae rośnie w warunkach tlenowych, inne gatunki są względnymi beztlenowcami
- większość gatunków do komensale jamy ustnej i gardła
- występują gatunki chorobotwórcze w obrębie rodzajów: Mycoplasma i Ureaplasma
- poszczególne gatunki łatwe do różnicowania na podst. własności metabolicznych
Mycoplasma pneumoniae:
- określany jako PPLO Eatona (=czynnik Eatona)
- częsty w etiologii zakażeń układu oddechowego – pierwotny czynnik zapalenia dróg oddechowych
Patogeneza:
- białko powierzchniowe Mycoplasmy pośredniczy w przyleganiu do kwasu sialowego znajdującego się na powierzchni komórek nabłonka oddechowego
- Mycoplasma hamuje ruch rzęsek oddechowych i powoduje śmierć komórek błony śluzowej
- następuje złuszcanie nabłonka i wysiękowa oskrzelowa i okołooskrzelowa reakcja zapalna, która może szerzyć się na pęcherzyki płucne
Poza układem oddechowym M. pneumoniae może wywołać:
- zapalenie stawów i odczyny skórne, które są następstwem odkładania się kompleksów immunologicznych
- niedokrwistość autoimmunohemolityczną wskutek wytwarzania zimnych aglutynin
- infekcję OUN (encephalitis, również zespół Guillain-Berre – druga przyczyna po C. jejuni)
- infekcję mięśnia sercowego
Klinika:
- okres inkubacji jest dość długi: 15-25 dni (choroba zaczyna się podstępnie)
- na początku – objawy ogólne (gorączka, złe samopoczucie itd.)
- infekcja w układzie oddechowym może powodować objawy:
- zapalenia płuc
- zapalenia tchawicy i oskrzeli
- zapalenia gardła
- zapalenia ucha środkowego (często razem z DDO)
- wywołane przez M. pneumoniae zapalenie płuc (=atypowe zapalenie płuc) ma łagodniejszy przebieg niż inne zapalenia, objawy ogólne ustępują zwykle w momencie pojawienia się objawów płucnych
- w biadaniu RTG: plamiste zacienienia odpowiadające zmianom zapalnym w płacie dolnym, zwykle jednostronnie, niekiedy zapalenie obejmuje więcej niż jeden płat, u 25% pacjentów pojawia się wysięk opłucnowy
Humoralna odpowiedź na zakażenie Mycoplasma:
- przeciwciała wydzielnicze IgA – krótkotrwałe
- przeciwciała wiążące dopełniacz – można je wykryć przez rok po zakażeniu
- zimne aglutyniny – są to przeciwciała skierowane przeciwko powierzchniowym glikolipidom M. pneumoniae, reagujące krzyżowo z antygenem I erytrocytów ludzkich; mają one niskie powinowactwo a reakcja z ludzkimi erytrocytami jest stabilizowana w niskiej temperaturze, dlatego powodują aglutynację i w konsekwencji hemolizę erytrocytów w temp. 40C
- odporność wydaje się niekompletna, gdyż często występują reinfekcje
- hodowla - inkubacja do 3 tygodni
- serodiagnostyka - wykrywanie antygenów M. pneumoniae
- wykrywanie przeciwciał
- wykrywanie zimnych aglutynin (przy użyciu krwinek 0+)
- odczyny klasyczne
- poziom przeciwciał określany zwykle odczynem wiązania dopełniacza
- testy na swoiste przeciwciała IgM przeciwko M. pneumoniae
Epidemiologia:
a) szerzenie się infekcji:
- droga kropelkowa
- wydzielanie zakaźnych drobnoustrojów rozpoczyna się jeszcze przed pojawieniem się objawów i trwa przez wiele tygodni po ustąpieniu infekcji (14 tygodni!!)
b) podatność:
- wysoka zapadalność wśród dzieci od 5 do 15 roku życia i rekrutów
- 35% zapaleń płuc u nastolatków jest spowodowane przez Mycoplasma
...
ludi.lg