Historia sztuki nowoczesnej powszechnej (17).pdf

Historia sztuki nowoczesnej powszechnej 21.11.2003

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/pienkospow031121.html

przedmiot: Historia sztuki nowoczesnej powszechnej

powrót

drukuj

prowadzący: dr Pieńkos data: 21.11.2003 aktualizacja: 10.12.2003

kontakt

zapisz

11. Romantyzm

W epoce tej brak jednolitego wyrazu sztuki, jednolitej ikonografii, stylistyki. Charakterystyczne jest

budowanie wizerunku artysty na zasadzie oryginalności, niepowtarzalności. Podstawowym

wyróżnikiem geniuszu artystycznego jest odróżnianie się, indywidualność. Funkcjonuje coraz więcej

artystów osobnych, jednostkowych - zarówno w życiu artystycznym jak i codziennym, brak możliwości

ich szufladkowania (wcześniej, np. David był artystą najlepszym, ale spośród pewnej określonej grupy -

poprzedników, uczniów, równocześnie z nim funkcjonowali artyści o podobnym wykształceniu, ale

innych zainteresowaniach). Wśród najlepszych twórców każdy reprezentuje inną postawę, wydaje się,

że wzięli się znikąd, są słabo osadzeni we wcześniejszych dokonaniach, są osobni. Ta różnorodność,

rozbicie dotyczy najwybitniejszych artystów, na niższym poziomie dają się wyodrębnić pewne grupy.

11.1 Johann Heinrich Füssli

Szwajcar, podróżował po Europie, osiadł w Anglii (w tamtejszej

literaturze: Henry Fuseli). Uważany jest za prekursora sztuki

podświadomości, twórczości wprowadzającej wymiar fantastyczny.

Uznawany jest za artystę preromantycznego, od lat 70.-80.

wprowadza ikonografię zupełnie nowego typu, system malowania

wyrażający świat niepoznawalny (np. Koszmar nocny - kilka

wersji). Jego twórczość często opiera się na literaturze, zarazem

wprowadzony jest do niej wymiar oniryczny, niewytłumaczalny.

Służy temu zestaw środków malarskich: mgły, światłocienie,

nieokreśloność kształtów, mglista, stonowana kolorystyka, szarości, odkształcanie form świata

widzialnego (jest to repertuar dość stały, monotonny).

Fussli: Thor, Tytania, Puk, Lady Makbet

Chętnie sięgał do wielkich dzieł literatury światowej, skąd wydobywał okropność, zbrodnię,

nierzeczywiste, mitologiczne stwory - jest to jednak inna mitologia, niż ta akceptowana w oświeceniu:

po raz pierwszy poza mitologią antyczną pojawia się mitologia germańska, która była świetnie mu

znana (np. Thor w walce z wężem Midgard ). Stworzył kanon przedstawień postaci Szekspira, chciał

stworzenia galerii szekspirowskiej, namalowanej przez najwybitniejszych artystów, sam stworzył do

niej większość dzieł - najciekawsze ze Snu nocy letniej (np. Przebudzenie Tytanii, Puk ). Tworzył też

obrazy makabryczne, tragiczne (np. Lady Makbet ) - postaci są inspirowane manieryzmem, mają

przerysowaną mimikę, gest. Choć zestaw środków był stały, dał dużą popularność jego dziełom - trafił

w gust publiczności. Odkrył dla sztuk plastycznych Miltona, stworzył sposoby obrazowania Raju

utraconego . Stworzony przez niego świat fantastyczny jest spójny, zbieżny, niezależnie czy są to dzieła

inspirowane Szekspirem, Miltonem, Dantem, mitami greckimi lub germańskimi. Widoczne są

inspiracje postaciami Michała Anioła - muskularne, potężne (np. Szatan powołujący legiony ).

Wielokrotnie tworzył zainspirowany Dantem (twórca ponownie odkryty w romantyzmie) - głównie

rysunki, bardzo mało realizacji malarskich. W jego dziełach brak przestrzeni, postaci lewitują w

nieokreśloności - świat zaludniony przez lewitujące zjawy. Ilustrował też Iliadę Homera - archaiczny

świat antyczny był ówcześnie popularny (Homer, podobnie jak Dante, został ówcześnie ponownie

odkryty dla sztuk plastycznych).

Był malarzem dość manierycznym, widoczna sztampa środków, jednakże stworzył bardzo sugestywną

wizję świata, przez pewien czas oddziaływał bardzo silnie na sztukę - wyczerpało się to dość szybko,

1 z 5

2008-02-28 10:07

Historia sztuki nowoczesnej powszechnej 21.11.2003

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/pienkospow031121.html

natomiast odkryta przez niego literatura pozostała jako wzór dla innych twórców.

Fussli: Lady Makbet, Dante, Iliada, Szatan

11.2 William Blake

Można zaliczyć go do dłużników Füssliego, choć również był artystą od rębnym, inspiracje te są

widoczne tylko na początku twórczości - w wydłużonych, eterycznych fi gurach. Po raz pierwszy tak

znana stała się twórczość amatora, samouka, który stworzył własną formę, ikonografię, świat

wyobrażeń - czerpał z rozmaitych wzorców, zapatrzeń (np. średniowiecze, gotyckie nagrobki). Była to

twórczość mało zmienna, raz wytworzony styl utrzymywał się przez całą twórczość, świadomie nie

rozwijał swej stylistyki, gdyż uważał, że to co i jak tworzy zostało mu zesłane jako objawienie (głosił,

że go doznał). Widoczny jest fenomen bardzo spójnego całokształtu jego twórczości: system religijny,

mitologiczny, pojmowanie historii - są szalone, ale spójne. Był to twórca dostępny tylko dla swoich

fanatyków, w całości akceptujących jego świat. Poezja, filozofia i sztuka są jednym, dopełniają się u

niego, są sposobem prezentacji świata (dzieł plastycznych nie można traktować jako zwykłej ilustracji

tekstu).

Był to artysta manieryczny, o bardzo zawężonym repertuarze form (co związane również z jego

niewielkimi umiejętnościami), często sam się cytował, wykorzystywał te same motywy w różnych

dziełach. Widoczne są liczne inspiracje, nawiązania, jednakże są one zawsze przetworzone - np. w

Pieśniach niewinności i doświadczenia (1793-94 r., praca wczesna) pojawiają się wpływy

średniowieczne (iluminacje, gotyckie nagrobki). Próbuje na nowo stworzyć średniowieczną księgę -

pisaną ręcznie, zdobioną bordiurami, rysunkami będącymi integralną częścią dzieła - jest to jego

pierwsze wielkie dzieło filozoficzno-literackie, także pierwsze tak jednolicie opracowane. Księga nie

jest stworzona dokładnie na wzór średniowieczny, lecz nim inspirowana.

Charakterystyczne dla jego twórczości są obrazy ogniste, ze skręconymi postaciami (stałe formy i

kolorystyka), np. Bóg stwarzający świat . Tworzył dzieła inspirowane Biblią, Miltonem, ale nie są to

dosłowne ilustracje, jednakże zdarzało mu się także ilustrować dzieła innych pisarzy XVIII w

(zarobkowo).

W latach 20. powstał cykl akwarel i gwaszy do Dantego - jest to najoryginalniejsze nawiązanie, gdyż

całkowicie zreinterpretował ilustrowane dzieła. Wykreował odrębny, szalony świat odrębny od

współczesnej mu sztuki (np. Wóz Beatrycze ).

Nie miał następców, jego dzieła zostały ponownie odkryte w II połowie XIX w.

Blake: Pieśni, Bóg, Beatrycze

11.3 Lucientes Francisco y Goya

W 1792 r zapadł na zdrowiu, efektem była postępująca głuchota przechodząca w (domniemaną)

chorobę psychiczną. Jest wzorcowym przykładem "szalonego" twórcy romantycznego, tworzącego

własny świat, samotnika. Trzeba pamiętać, że często przejaskrawia się ten obraz w literaturze - w

istocie był urzędnikiem państwowym, świetnie znał współczesną sztukę, twórców, Europę - nie był

surowym twórcą oderwanym od rzeczywistości jak Blake, miał dobre wykształcenie. Niewątpliwie był

samotnym fenomenem artystycznym, wpływ miała na to mieszanka czynników: poza chorobą jego

2 z 5

2008-02-28 10:07

Historia sztuki nowoczesnej powszechnej 21.11.2003

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/pienkospow031121.html

prowincjonalność (podobnie jak Füssli pochodził spoza głównych ośrodk ów artystycznych),

pochodzenie z kraju zacofanego, hołdującego bardzo starym tradycjom, zderzającym się z

nowoczesnością Europy, dodatkowo nakładają się na to specyficznie hiszpańskie elementy (kojarzone z

romantyzmem, ale sięgające XVI w): łączenie snu i jawy, niesamowitość.

Już jego obrazy dworskie, będące ilustracjami obyczajowości, powiedzeń hiszpańskich (malowane

przed chorobą) wydają się dziwne, niepokojące, zarazem są bardzo mocno osadzone w rzeczywistości,

realistyczne (np. Pogrzeb sardynki, Mali Giganci ) - rzeczywistość hiszpańska malowana na

zamówienie dworu wydaje się nierzeczywista. Jego dzieła mimo niesamowitości można interpretować

jako realistyczne z akcentami karykaturalnymi, bądź też jako próby ukazywania tajemniczości,

dziwności otaczającego świata - najsłuszniejsze jest łączenie tych interpretacji.

Od połowy lat 90., wraz z postępami choroby, pojawia się więcej obrazów mrocznych (także w

kolorystyce), strasznych, fantastycznych (więzienia, diabły, sabaty) - nasilają się wątki obecne już

wcześniej. Nasilają się też stosowane środki malarskie (gest, sposób nakładania farby) i niejasność dzieł

- część z nich powstawała na zlecenie, była inspirowana literaturą, o części nic nie wiadomo.

Goya: Pogzreb Sardynki, Mali Giganci, Więzienie

Goya: grafika zobacz więcej: wszystkie cykle | Demony wojny | Demony wojny

Bardzo ważna dziedzina jego twórczości- wielkie cykle, nie do końca odczytane:

Kaprysy z 1799 r - data przyczyniła się do ich popularności, były traktowane jako symboliczne

zamknięcie wieku oświecenia. Cykl ma dwie zupełnie odmienne interpretacje - czy motto "gdy rozum

śpi budzą się upiory" jest głosem rozsądku, ostrzeżeniem, czy też konstatacją, uznaniem świata

niewidzialnego. Można je traktować jako wielki traktat na temat ludzkich cech, przywar lub też

mrocznego, wrogiego świata. Konwencja Kaprysów wywodzi się z popularnej w XVIII w we Włoszech

twórczości dotykającej sfer niedających się normalnie zobrazować, pokazać.

Demony wojny - ukazują jej okropieństwa, prawdziwą istotę. Nie chodzi o konkretną wojnę (okres

wojen napoleońskich), lecz o ponadczasowość jej okropności.

Disparates (to, co nie daje się określić), inne tytuły: Szaleństwa, Przysłowia z 1818-20 r - cykl

niedokończony, zapewne miał to być zespół plansz obrazujących przysłowia - więc mogą być to nie

dręczące demony, lecz rodzaj konwencji, sposobu przedstawienia, zobrazowania.

Goya: Kaprysy (x3), Demony wojny

3 z 5

2008-02-28 10:07

Historia sztuki nowoczesnej powszechnej 21.11.2003

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/pienkospow031121.html

Goya: Disparates (x3)

Goya: portrety

Był znakomitym portrecistą (np. Markiza Santa-Cruz z 1800 r), tworzącym dla najwyższych kręgów.

Dzieła te są wzorowane na portrecie angielskim, zarazem zawierają element niesamowitości,

sztuczności - może być to jednak związane z tradycją malarstwa hiszpańskiego. Np. Rodzina

królewska Karola IV - brak karykatury (co wykluczone przy takim zamówieniu), malowana

realistycznie, w sposób ogólnie przyjęty, jednakże obcy innym nacjom.

Goya: Markiza Santa-Cruz, Rodzina królewska, czarne malowidła: Starcy

Goya: Dom głuchego

Pod koniec życia na ścianach swego domu namalował serię zwaną też Czarne malowidła (choć były w

tonacji brązowej, a ściemniały później). Sceny niewyjaśnione, zapewne częściowo inspirowane

literaturą, szalone, straszliwe - ponieważ malowane całkowicie prywatnie możliwość uwolnienia

wyobraźni. Nie wiadomo nawet, czy sceny tworzyły jakiś program, czy też były odrębne.

Goya, czarne malowidła: Sabat czarownic, brak tytułu

11.4 Theodore Gericault

Uważany za pierwszego francuskiego romantyka. Zaczął malować w końcu

ery napoleońskiej - portrety wojskowych (np. Oficer szaserów , ok. 1813 r).

Malowane nowocześnie, żywiołowo, zupełnie inaczej, niż ówczesny kanon

(David). Malował dużo, z furią, nie kończył dzieł, tworzył bardzo krótko - do

1822 r. Artysta odrębny, odcięty od środowiska, poszukujący własnych

środków wyrazu - stworzył model artysty romantycznego, pasowała do niego

młoda śmierć.

Gericault: Tratwa Meduzy

Jego dzieła są bardzo rewolucyjne, oprócz najpopularniejszego - miało być to

dzieło koronne, ale nie zrobiło ówcześnie wrażenia. Jest to obraz

dziennikarski - scena autentycznej katastrofy statku niewolniczego, spowodowanej przez

niekompetencję, przedstawiona w wielkim formacie zarezerwowanym dla dzieł religijnych. Było to

wydarzenie nieistotne, rozdmuchane przez prasę, Gericault ukazał je jako scenę na miarę potopu,

4 z 5

2008-02-28 10:07

Historia sztuki nowoczesnej powszechnej 21.11.2003

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/pienkospow031121.html

malowaną dość tradycyjnie - jest to najspokojniejsze z jego dzieł, jednak ówcześnie było odbierane

jako zbyt ostre.

Najciekawsze są studia do tego dzieła: przez rok studiował obcięte głowy, ciała zmarłych - chciał

cierpieć, wczuć się w położenie rozbitków. Studia te są donioślejsze niż ugrzeczniony efekt końcowy.

Jednakże dzieło uznawane jest za początek francuskiego romantyzmu - charakterystyczne żywe

reagowanie na współczesność, ukazywanie stanów ekstremalnych.

Gericault: Tratwa Meduzy, Studium Tratwy Meduzy, Studium głów

Gericault: portrety szaleńców

Najlepsze w jego dorobku, seria wykonana na zlecenie lekarza. Są to realistyczne portrety konkretnych

ludzi, zarazem próba malarskiego ujęcia takich stanów. Malowane bardzo ekspresyjnie, dynamicznie,

brawurowo - hołdowanie uczuciu, któremu musi podporządkować się technika malarska.

powrót kontakt drukuj zapisz

5 z 5

2008-02-28 10:07

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: