Piłsudski Józef - Bibula.pdf - Galeria JÓZEF PIŁSUDSKI - anty-Kasandra

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

JÓZEF PIŁSUDSKI

BIBUŁA

Od Wydawcy

Zgromadzone w „Bibule” wspomnienia Józefa Piłsudskiego z okresu jego PPS-

owskiej konspiracji, zamykają się w dziesięcioleciu 1893-1903. Jak nietrudno będzie Czy-

telnikowi zauważyć, bohaterowie opisywanych i komentowanych zdarzeń są bezimienni,

podobnie jak anonimowe są fakty – nie do zidentyfikowania, bo pozbawione dat, wyprane

z realiów geograficznych. Wybór takiej zakamuflowanej koncepcji uzasadnia w przedmo-

wie do „Bibuły” względami bezpieczeństwa sam autor. I jest to oczywiste, zważywszy

surowość represji zaborców, prześladujących z całą bezwzględnością polskich działaczy

niepodległościowych.

W „Bibule” Józef Piłsudski zachowuje dla siebie rolę krytycznego narratora, odnoto-

wującego obserwacje i uwagi na temat pracy konspiracyjnej, której ostatecznym celem

było podtrzymywanie i ugruntowywanie dążeń do przywrócenia Polsce niepodległości.

Obecność autora pośród wspominanych towarzyszy jest zaledwie wyczuwalna. Dzielenie z

nimi losu z poczuciem najwyższych zagrożeń, jakie niesie podziemne zaangażowanie, jest

wobec wyznawanych ideałów jak gdyby rzeczą nieistotną. A przecież Jego dokonania w

pracy konspiracyjnej są nie mniej doniosłe, Jego poświęcenia nie mniej wartościowe i tak-

że warte przypomnienia, zwłaszcza powojennemu pokoleniu Czytelników. Dopowiedzmy

wobec tego to, o czym się w „Bibule” nie wspomina. Dopiszmy też rolę, jaką w tym okre-

sie odgrywał późniejszy twórca niepodległości Polski.

Jak wiadomo, w lipcu 1892 r. Józef Piłsudski powraca z Syberii, gdzie odbywał karę

zesłania za wspomaganie wraz z bratem Bronisławem kierowanej przez Aleksandra Ulia-

nowa (brata Lenina) grupy rewolucjonistów, przygotowujących zamach na cara Aleksan-

dra III. Piłsudscy – Bronisław, student Uniwersytetu Petersburskiego i Józef, student me-

dycyny Uniwersytetu w Charkowie – osadzeni w twierdzy Pietropawłowskiej otrzymali w

procesie zamachowców, skazanych na śmierć przez powieszenie, zaledwie „ostrzeżenia”.

Bronisław – 15 lat katorgi na Sachalinie, Józef – w odrębnym postępowaniu administra-

cyjnym – 5 lat zesłania na Syberię. Faktycznie, co nie jest bez znaczenia i czemu wielo-

krotnie dawali w swoim życiu wyraz czynami i wypowiedziami, obaj byli przeciwnikami

terroru i przemocy.

Powrót Piłsudskiego do Wilna zbiegał się z interesującymi wydarzeniami w ruchu na-

rodowo-socjalistycznym. Choć z trudem poznawali go dawni przyjaciele – miał wybite

dwa zęby na przodzie, twarz koloru brudnej ziemi i wychudłą postać – szybko napowrót

stał się jednym z nich, angażując z tą samą jak niegdyś odwagą swoją niespożytą energię,

mimo fatalnego stanu zdrowia i nie zważając na policyjny nadzór, pod jakim pozostawał.

W mieszkaniu znanego polskiego socjalisty Dominika Rymkiewicza przy ul. Święciańskiej

nawiązuje kontakty z wybitnymi działaczami Polskiej Partii Socjalistycznej, powstałej 23

listopada 1892 r. w Paryżu, po połączeniu się „Proletariatu”, „Zjednoczenia Robotnicze-

go”, „Gminy Narodowo-Socjalistycznej” i „Związku Robotników Polskich”. Stając się jej

członkiem i zaliczając się do grona bliskich współpracowników jednego z twórców PPS-u

Aleksandra Sulkiewicza, wkrótce reprezentuje Litewską Sekcję w zawiązanej w marcu

1893 r. PPS Królestwa Polskiego. Częste wyjazdy do Warszawy dawały mu możliwość

poznania polityków o innych orientacjach, m.in. Romana Dmowskiego z Ligi Narodowej,

a także emisariuszy Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich, którego organem pra-

sowym był wychodzący od 1891 r. w Londynie „Przedświt”. Na jego właśnie łamach Pił-

sudski wykłada swoją wizję programu niepodległościowego polskiego socjalizmu, zaczy-

nając od krytyki pisma w opublikowanym 3 lutego 1893 r. liście do redakcji, kierowanej

przez dr Witolda Jodko-Narkiewicza. W licznych artykułach i korespondencjach porusza

również problematykę ochrony wartości kultury narodowej i języka, samoobrony przed

rusyfikacją i prześladowaniami, wreszcie uzmysławia wspólny interes wszystkich Polaków

w dążeniu do odzyskania wolności. Już w numerze 8 „Przedświtu” (z sierpnia 1893 r.)

ukazuje się jego artykuł zatytułowany „Stosunek do rewolucjonistów rosyjskich” z redak-

cyjną uwagą: „Artykuł poniższy, nadesłany nam z kraju, należy uważać za oficjalne wy-

powiedzenie się Polskiej Partii Socjalistycznej w kwestii stosunku jej do rewolucyjnych

grup rosyjskich”. „Rom” – bo tak Józef Piłsudski podpisuje swoje publikacje – zyskuje w

partii coraz większe uznanie.

Na przełomie czerwca i lipca 1893 r. w Lasach Ponarskich niedaleko Wilna odbył się

kilkudniowy pierwszy zjazd PPS, w którym wzięły udział organizacje warszawska, wileń-

ska i petersburska. Poprzez Ignacego Daszyńskiego i Jana Kozakiewicza reprezentowana

była też organizacja galicyjska i Śląska Cieszyńskiego, a poprzez Stanisława Grabskiego –

organizacja zaboru pruskiego. Nurt działaczy ruchu robotniczego reprezentował członek

byłego „Proletariatu” Julian Marchlewski oraz Róża Luksemburg. Zjazd miał m.in. wybrać

delegację PPS na międzynarodowy kongres socjalistów z Zurychu. Podczas wymiany po-

glądów z ostrą krytyką spotkało się stanowisko Marchlewskiego i Luksemburg, uważają-

cych, że postulat niepodległości Polski koliduje z interesem klasowym i jest narzucany

przez wrogą robotnikowi inteligencję. Ich zdaniem trzeba podejmować walkę o wyzwole-

nie klasy robotniczej, a nie walkę o wyzwolenie Polski, której ziemie powinny być wcielo-

ne do terytorium zaborców. Oczywiście oboje nie otrzymali mandatu do Zurychu, a po

kongresie, lansując nadal uparcie tezę organicznego wcielenia Polski do Rosji i dochodząc

do wniosku, że ziemie zaboru pruskiego są niemieckie, a austriackiego – habsburskie,

utworzyli własną organizację Socjal-Demokrację Królestwa Polskiego, rozszerzając ją od

1900 r. na Litwę (SDKPiL) i pozyskując w jej szeregi głównie biedotę żydowską.

Na zjeździe w Lasach Ponarskich postanowiono wydawać „Robotnika” jako organ

PPS. Pierwszy jego numer ukazał się jednak dopiero w następnym roku. Tymczasem w

kraju kolportowano „bibułę” drukowaną przez ZZSP w Londynie, której przerzuty organi-

zował Stanisław Wojciechowski, pierwszy emisariusz podziemnej Polski, późniejszy pre-

zydent Rzeczypospolitej. Niepoślednią rolę w przemycie PPS-sowskiego pisma przez gra-

niczne „dziury” odgrywał wspomniany już Aleksander Sulkiewicz, polski Tatar wyznania

muzułmańskiego, oficjalnie urzędnik komory celnej w rejonie Wierzbowa na granicy Su-

walszczyzny i Prus.

W połowie lutego 1894 r. w mieszkaniu prawnika Jana Stróżeckiego przy ul. Niecałej

12 w Warszawie, odbył się drugi zjazd PPS, który zaakceptował opracowaną przez Józefa

Piłsudskiego ustawę organizacyjną powołującą Centralny Komitet Robotniczy jako władzę

decydującą o wszystkich zagadnieniach życia partii w okresie między zjazdami. Wśród

jego zadań, również dzięki Piłsudskiemu, zdecydowanie dominować zaczynały postulaty

krzewienia poczucia świadomości narodowej, co socjalistów owych czasów bardzo zbli-

żało do niemniej znaczącej siły podziemia Ligi Narodowej. Jednym z przejawów ideowego

współdziałania była zorganizowana 17 kwietnia 1894 r., w setną rocznicę powstania Kiliń-

skiego, potężna wspólna manifestacja w Warszawie. W „Przedświcie” i redagowanym

przez Jana Ludwika Popławskiego organie teoretycznym LN, drukowanym we Lwowie

„Przeglądzie Wszechpolskim”, wypowiada się wspólną walkę przeciwko haniebnym

przejawom wiernopoddaństwa, uległości, a zwłaszcza kolaboracji i gorliwości w wykony-

waniu zarządzeń zaborców oraz towarzyskim koneksjom z nimi. Ostrzega się prowokato-

rów, szpiclów, jak też i naczelników zarządów żandarmerii przed prześladowaniami Pola-

ków. Żąda się przy tym poszerzania uprawnień polskich instytucji publicznych i praw do

szkół z językiem polskim, dostępu do literatury, upowszechniania Sienkiewicza, Mickie-

wicza, Krasińskiego i ulubionego przez Józefa Piłsudskiego, uduchowionego Słowackiego.

O życiu prywatnym Piłsudskiego w tym okresie wiemy niewiele. Wiadomo, że pod-

czas spotkań socjalistów w mieszkaniu Dominika Rymkiewicza poznaje Marię z Koplew-

skich Juszkiewiczową, piękną córkę znanego wileńskiego lekarza. Studiowała w Peters-

burgu, tam wyszła za mąż za inżyniera Mariana Juszkiewicza, urzędnika Ministerstwa

Komunikacji, z którym miała córkę Wandę. Po rozwodzie przeniosła się do Warszawy,

gdzie za przynależność do grupy konspiracyjnej „Głos” została aresztowana i odesłana do

miejsca urodzenia, tj. do Wilna, pod nadzór policji. Wtedy to poznała młodszego od siebie

o cztery lata Józefa Piłsudskiego. Przez następne lata w organizacji uznawana była za nie-

zwykle odważną „dromaderkę”, przewożącą przez granicę bibułę, a także świetną pomy-

słodawczynię metod konspiracyjnego kamuflażu.

Kontakty Piłsudskiego z Piękną Panią – jak ją nazywano – siłą rzeczy były ograniczo-

ne. Nawet wtedy, kiedy udało się im wymknąć spod policyjnej opieki. Piłsudski pozbył się

jej stosunkowo dość szybko. Świadczy o tym wystosowana 12 lipca 1893 r. z departa-

mentu policji do naczelnika wileńskiego gubernialnego zarządu żandarmerii „informacja o

poszukiwanych osobach”, polecająca odnalezienie Piłsudskiego i powiadomienia o tym

władz w Petersburgu. Policji wiadomo było w tym momencie, że Piłsudski wyjechał 29

kwietnia z Wilna do Kowna, podróżował po gubernii kowieńskiej do 28 sierpnia i w tym

dniu z powrotem udał się do Wilna. Tu jednak go już nie zobaczono. W opisach dla żan-

darmów podano, że liczy 27 lat, jest wzrostu 2 arszyny i 7½ werszka (177 cm; 5 stóp i 9

cali), ma ciemno-blond włosy, jasno-blond bokobrody, brwi zrośnięte, oczy szare, na dol-

nej konsze prawego ucha czarne znamię wielkości łebka od szpilki i brakuje mu dwóch

przednich zębów... A propos. W jednym z listów pisanych do towarzyszy z ZZSP w Lon-

dynie Piłsudski żali się, że sztuczne zęby, wykonane dla niego przez Rozalię Dębską, żonę

znanego pepeessowskiego działacza Aleksandra Dębskiego, skradziono mu wraz z port-

monetką zawierającą 3 ruble. „Que faire? Los mój widocznie bez zębów”... Dodajmy tu, że

zęby wybili mu strażnicy w Irkucku, najprawdopodobniej podczas tłumienia buntu więź-

niów. Na ślubie z Marią Juszkiewiczową, 15 lipca 1899 r., uśmiechał się już pełnym uzę-

bieniem.

Dwie przyczyny miały niebagatelny wpływ na podjęcie decyzji Piłsudskiego o zawar-

ciu małżeństwa. Pierwszą było długo oczekiwane przerzucenie maszyny drukarskiej, tzw.

bostonki, z Lipska (gdzie kupił ją w czerwcu 1894 r. Stanisław Wojciechowski) na wi-

leńszczyznę do Lipniszek. Żeby bowiem drukarnia mogła bezpiecznie funkcjonować, trze-

ba było prowadzić w tych pomieszczeniach rodzinne gospodarstwo, nie wzbudzające po-

dejrzeń sąsiadów, nie mówiąc już o policji. Drugą przyczyną był przepis prawodawstwa

rosyjskiego, w myśl którego żona nie odpowiadała za działalność męża w przypadku jego

aresztowania. Z Lipniszek, miejsca wydawałoby się wymarzonego dla drukarni, po wyda-

niu sześciu numerów „Robotnika” – pierwszy ukazał się z datą 12 lipca – „bostonkę” prze-

niesiono do Wilna. W zacisznych Lipniszkach „młockarnia” – uznano – czyniła zbyt dużo

hałasu, a poza tym zecer wdał się w romans z miejscową panną, co zmniejszało gwarancje

niewykrywalności wydawnictwa. W Wilnie przez kilka miesięcy maszynę przewożono z

miejsca na miejsce, by ostatecznie zainstalować ją dosłownie pod nosem policji, w miesz-

kaniu Stanisława Wojciechowskiego, do którego wprowadziło się małżeństwo z paszpor-

Piłsudski Józef - Bibula.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: