Czynniki Biologiczne w Środowisku Pracy.pdf

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 2/2008

dr LIDIA ZAPÓR

mgr MA£GORZATA GO£OFIT-SZYMCZAK

Centralny Instytut Ochrony Pracy

– Pañstwowy Instytut Badawczy

Czynniki biologiczne

w środowisku pracy

– ocena ryzyka zawodowego

Wprowadzenie

Szkodliwe czynniki biologiczne wg definicji

zamieszczonej w rozporz¹dzeniu ministra

zdrowia w sprawie szkodliwych czynników

biologicznych dla zdrowia w środowisku

pracy oraz ochrony zdrowia pracowników

zawodowo nara¿onych na te czynniki [3]

to: drobnoustroje komórkowe, w tym zmodyfi-

kowane genetycznie; jednostki bezkomórkowe

zdolne do replikacji lub przenoszenia mate-

ria³u genetycznego, w tym zmodyfikowane

genetycznie; hodowle komórkowe; paso¿yty

wewnêtrzne cz³owieka.

Czynniki biologiczne wykazuj¹ specyfikê

dzia³ania polegaj¹c¹ na braku sta³ej zale¿ności

pomiêdzy ich stê¿eniem i czasem kontaktu

a odpowiedzi¹ organizmu, poza tym szczegól-

nie drobnoustroje chorobotwórcze, podlegaj¹

ci¹g³ej zmienności, ewolucji i selekcji. Z tego

wzglêdu istotny problem stanowi¹ kryteria

zawodowego nara¿enia zdrowia na czynniki

biologiczne. W odró¿nieniu od czynników

chemicznych i czêści fizycznych, w skali świa-

towej nie ustalono wartości normatywnych

dotycz¹cych dopuszczalnych stê¿eñ czynni-

ków biologicznych w środowisku pracy, jak

równie¿ ogólnie uznanych wartości progowych

nara¿enia [1, 2]. Dlatego te¿, zgodnie z roz-

porz¹dzeniem [3] ocena ryzyka zwi¹zanego

z nara¿eniem na czynniki biologiczne powinna

byæ ocen¹ jakościow¹.

Kryteria dokonywania oceny ryzyka za-

wodowego zosta³y zamieszczone w § 5 tego

rozporz¹dzenia, w myśl którego powinna byæ

ona przeprowadzona na podstawie wszelkich

dostêpnych informacji o danym czynniku

biologicznym z uwzglêdnieniem:

•

choroby, która mo¿e wyst¹piæ w nastêp-

stwie wykonywanej pracy

•

stwierdzonej choroby, która ma bezpo-

średni zwi¹zek z wykonywan¹ prac¹

•

wskazówek organów w³aściwej inspekcji

sanitarnej, Pañstwowej Inspekcji Pracy oraz

jednostek s³u¿by medycyny pracy.

W szczególnych przypadkach, np. w zak³a-

dach opieki zdrowotnej i zak³adach leczniczych

dla zwierz¹t, pracodawca powinien uwzglêdniæ

m.in.:

•

Zgodnie z rozporz¹dzeniem ministra zdrowia

w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla

zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia

pracowników zawodowo nara¿onych na te czynniki

(DzU nr 81/2005, poz. 716) ocena ryzyka na czynniki

biologiczne powinna byæ przeprowadzona na pod-

stawie wszelkich dostêpnych informacji o czynniku

biologicznym z uwzglêdnieniem: grupy zagro¿enia

wystêpuj¹cych czynników biologicznych, wed³ug

skali 2-4; rodzaju wykonywanych przez pracownika

czynności, czasu i stopnia spodziewanego nara¿enia;

potencjalnego dzia³ania alergizuj¹cego lub toksycz-

nego szkodliwego czynnika biologicznego; choroby,

która mo¿e wyst¹piæ w nastêpstwie wykonywanej

pracy; stwierdzonej choroby, która ma bezpośredni

zwi¹zek z wykonywan¹ prac¹; wskazówek organów

w³aściwej inspekcji sanitarnej, inspekcji pracy oraz

jednostek s³u¿by medycyny pracy.

Biological agents in the workplace – risk

assessment

According to the ordinance of the Minister of Health

(Dz.U. No. 81/2005, item 716) the assessment of

occupational risk related to biological agents shall be

conducted on the basis of all available information,

including classification of biological agents which pose,

or may pose, a hazard to human health (risk groups

2 - 4); activities likely to involve risk of exposure to

biological agents, the nature, degree and duration of

workers’ exposure; potential allergic or toxic effects

of biological agents; information on diseases which

may be contracted as a result of work; information

on diseases from which workers are found to be suf-

fering and which have a direct connection with their

work; recommendations from competent authorities

(sanitary inspection, labour inspectorate, occupational

medicine services).

informacje na temat potencjalnego wy-

stêpowania szkodliwego czynnika biologiczne-

go u pacjenta lub zwierzêcia oraz w materiale

i próbkach od nich pobranych

•

zagro¿enie ze strony szkodliwego czyn-

nika biologicznego, o którym wiadomo,

¿e jest obecny lub którego obecnośæ jest po-

dejrzewana u pacjenta lub u zwierzêcia oraz

w materia³ach i próbkach od nich pobranych.

klasyfikacji oraz wykazu szkodliwych

czynników biologicznych

•

Zasady postêpowania podczas oceny

ryzyka zawodowego, zwi¹zanego

z zagro¿eniami biologicznymi

Dla prawid³owego przeprowadzenia oceny

ryzyka zawodowego zwi¹zanego z nara¿eniem

na czynniki biologiczne decyduj¹ce znaczenie

ma zebranie informacji o warunkach pracy .

W tym celu pracodawca powinien uzyskaæ

informacje dotycz¹ce czynników biologicznych

wystêpuj¹cych lub mog¹cych wystêpowaæ

przy wykonywaniu konkretnych czynności.

Pierwszym elementem, który nale¿y

uwzglêdniaæ przy ocenie ryzyka zawodo-

wego zwi¹zanego z nara¿eniem na czynniki

biologiczne jest ich identyfikacja i klasyfikacja,

zgodnie z wykazem zamieszczonym jako za-

³¹cznik nr 1 do rozporz¹dzenia [3]. Szkodliwe

czynniki biologiczne zaklasyfikowano do 4 grup

zagro¿enia, bior¹c pod uwagê stopieñ ich cho-

robotwórczości, mo¿liwośæ rozprzestrzeniania

siê w populacji ludzkiej, a tak¿e mo¿liwośæ

profilaktyki oraz skutecznego leczenia.

Do grupy 1. nale¿¹ czynniki, przez które

wywo³anie chorób u ludzi jest ma³o praw-

rodzaju wykonywanych przez pracownika

czynności, czasu i stopnia nara¿enia na dzia³a-

nie szkodliwego czynnika biologicznego

•

potencjalnego dzia³ania alergizuj¹cego

lub toksycznego szkodliwego czynnika bio-

logicznego

•

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 2/2008

dopodobne; czynniki z tej grupy praktycznie

nie stanowi¹ zagro¿enia dla pracowników,

dlatego te¿ nie zosta³y umieszczone w wykazie

szkodliwych czynników biologicznych.

Grupê 2. stanowi¹ czynniki, które mog¹

wywo³ywaæ choroby u ludzi, mog¹ byæ

niebezpieczne dla pracowników, ale rozprze-

strzenianie ich w populacji ludzkiej jest ma³o

prawdopodobne. W stosunku do tych czyn-

ników zazwyczaj istniej¹ skuteczne metody

profilaktyki lub leczenia. Wykaz obejmuje

140 gatunków bakterii i organizmów im podob-

nych, 56 wirusów, 60 gatunków paso¿ytów,

20 gatunków grzybów.

Grupa 3. obejmuje czynniki, które mog¹

wywo³ywaæ u ludzi ciê¿kie choroby, s¹ niebez-

pieczne dla pracowników, a rozprzestrzenianie

ich w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopo-

dobne. W stosunku do czynników z tej grupy

równie¿ istniej¹ skuteczne metody profilak-

tyki lub leczenia. W wykazie umieszczonych

zosta³o 28 gatunków bakterii i organizmów

im podobnych, 57 wirusów, 10 paso¿ytów

oraz 6 gatunków grzybów. W grupie tej

wyodrêbniono grupê 3**, do której nale¿¹

czynniki mog¹ce stanowiæ ograniczone ryzyko

zagro¿enia dla ludzi, gdy¿ nie rozprzestrzeniaj¹

siê drog¹ powietrzn¹, np. wirus wścieklizny,

wirus kleszczowego zapalenia mózgu, wirusy

zapalenia w¹troby typu C.

Grupa 4. – czynniki, które wywo³uj¹ u ludzi

ciê¿kie choroby, s¹ niebezpieczne dla pracow-

ników, a rozprzestrzenianie ich w populacji

ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. Zazwy-

czaj nie istniej¹ w stosunku do nich skuteczne

metody profilaktyki lub leczenia. Czynniki z tej

grupy stanowi¹ bardzo powa¿ne zagro¿enie,

czêsto gro¿¹ce śmierci¹. Wykaz obejmuje

12 wirusów.

one miejsce np. w przemys³ach biotechnolo-

gicznym, farmaceutycznym, perfumeryjnym

i kosmetycznym, w których wytwarza siê lub

stosuje biopreparaty. Przyk³adem czynności

z zamierzonym stosowaniem czynnika biolo-

gicznego s¹ prace z hodowlami komórkowymi,

produkcja szczepionek, stosowanie szczepów

referencyjnych itp. W wiêkszości przypad-

ków pracownik ma do czynienia z nieza-

mierzonym wystêpowaniem czynników

biologicznych w miejscu pracy , np. prace

przy sortowaniu odpadów, diagnozowanie

próbek pochodz¹cych od ludzi lub zwierz¹t.

Od rodzaju stwierdzanych czynności zale¿¹

obowi¹zki pracodawcy, m.in. zapewnienie od-

powiednich środków hermetyczności, tworze-

nie odpowiednich rejestrów, opracowywanie

i zapewnienie stosowania przez pracowników

odpowiednich procedur, obowi¹zek infor-

mowania o stosowaniu czynnika w³aściwej

inspekcji sanitarnej itp. [5, 6].

Kolejnym aspektem, który wg omawia-

nego rozporz¹dzenia [3] nale¿y uwzglêdniaæ

przy ocenie ryzyka zwi¹zanego z zagro¿eniami

biologicznymi jest czas i stopieñ nara¿enia

na dzia³anie szkodliwego czynnika biologiczne-

go. Pojêcie stopnia nara¿enia nie jest niestety

w rozporz¹dzeniu [3] jednoznacznie zdefinio-

wane. Mo¿na go uto¿samiaæ z poziomem

zagro¿enia infekcyjnego, który określa siê

na podstawie:

– informacji dotycz¹cych zakaźności

danych czynników biologicznych, co ma od-

zwierciedlenie w klasyfikacji

– rawdopodobieñstwa wyst¹pienia danych

czynników podczas wykonywania ocenianej

czynności

– przewidywanej ekspozycji w przypadku

ocenianej czynności [5, 6].

Do czynności, które mog¹ podwy¿szaæ

poziom zagro¿enia infekcyjnego nale¿¹

np. prace, w których dochodzi do wytwarzania

bioaerozoli, czy czynności manualne z ryzykiem

skaleczenia.

Wiedza o czynnikach biologicznych wy-

stêpuj¹cych lub mog¹cych wystêpowaæ przy

wykonywanych przez pracownika czynnościach

jest niezbêdnym elementem oceny ryzyka

zwi¹zanego z zagro¿eniami biologicznymi.

W przypadku czynności z zamierzonym sto-

sowaniem czynników biologicznych, identy-

fikacja zagro¿eñ dla zdrowia jest prosta, gdy¿

znany jest gatunek mikroorganizmu, z którym

pracownik ma kontakt. Przy wykonywaniu

czynności, podczas których kontakt z czyn-

nikami biologicznymi nie jest zamierzony, bez

przeprowadzenia badañ mikrobiologicznych

identyfikacja zagro¿eñ nie zawsze jest mo¿liwa.

Z drugiej strony, w wielu przypadkach, szcze-

gólnie je¿eli ma miejsce zmieniaj¹ca siê ekspo-

zycja mieszana, gdy czynników biologicznych

jest wiele, a dodatkowo sk³ad mikroflory mo¿e

zmieniaæ siê w czasie, oznaczenie wszystkich mi-

kroorganizmów wystêpuj¹cych na stanowisku

pracy nie jest mo¿liwe lub wymaga to ogrom-

nego nak³adu pracy (np. sk³adowiska odpadów,

oczyszczalnie ścieków). W takiej sytuacji, aby

pozyskaæ informacje niezbêdne do oceny ryzy-

ka, wystarczaj¹ce musi byæ „zadeklarowanie”

wystêpowania grupy organizmów, istotnych

ze wzglêdu na nara¿enie. W zdobyciu informacji

o tym, które czynniki biologiczne mog¹ stanowiæ

zagro¿enie przy wykonywanych czynnościach,

niezbêdna jest pomoc specjalistów i korzystanie

z literatury fachowej (2). Wiedza o czynnikach

biologicznych dotyczy bowiem nie tylko określe-

nia sk³adu gatunkowego (klasyfikacji), ale obej-

muje równie¿ dane dotycz¹ce dawki infekcyjnej

danego czynnika biologicznego; ciê¿kości

choroby, któr¹ wywo³uje; zdolności przetrwania

w środowisku; dróg przenoszenia w środowisku

i wnikania do organizmu; zdolności do produkcji

toksyn czy wywo³ywania reakcji alergicznych;

dostêpności profilaktyki i leczenia (w tym

profilaktyki poekspozycyjnej, np. w przypadku

tê¿ca); odporności na sterylizacjê itp. Dlatego

te¿, zgodnie z cytowanym rozporz¹dzeniem

wskazane jest, aby przy ocenie ryzyka korzystaæ

ze wskazówek organów w³aściwej inspekcji

sanitarnej, inspekcji pracy oraz jednostek s³u¿by

medycyny pracy.

Kolejnym elementem niezbêdnym do oceny

ryzyka jest analiza czynności wykonywanych

przez pracownika. Nale¿y je rozwa¿aæ pod

wzglêdem mo¿liwej ekspozycji, m.in. czasu

trwania czynności i dróg nara¿enia. Do czyn-

ności, na które nale¿y zwróciæ szczególn¹

uwagê nale¿¹ np. takie, podczas których mo¿e

tworzyæ siê aerozol (py³), czynności manualne

z wysokim ryzykiem skaleczenia, czynności

przebiegaj¹ce z czynnikami o niskiej dawce

infekcyjnej lub nale¿¹cymi do wysokiej grupy

zagro¿enia [5, 6].

Nale¿y pamiêtaæ, ¿e ryzyko zawodowe

jest ściśle zwi¹zane z warunkami pracy

– na tych samych stanowiskach, ale w ró¿nych

warunkach (ró¿nych zak³adach pracy) zarów-

no zagro¿enia biologiczne, jak i poziom oszaco-

wanego ryzyka mog¹ byæ ró¿ne. W przypadku

czynników biologicznych niezmiernie wa¿ne

jest powi¹zanie wystêpowania czynnika bio-

logicznego z wykonywanymi czynnościami.

Sama obecnośæ szkodliwego czynnika na da-

nym stanowisku pracy nie decyduje o tym,

¿e wszyscy pracownicy przebywaj¹cy na tym

stanowisku s¹ jednakowo nara¿eni. Na przy-

k³ad obecnośæ na stanowisku pracy czynnika

z grupy 3** stanowi zagro¿enie wy³¹cznie dla

pracowników wykonuj¹cych czynności manu-

alne, gdy¿ czynniki te nie przenosz¹ siê drog¹

powietrzn¹, lecz wy³¹cznie przez bezpośredni

kontakt.

Istot¹ oceny ryzyka zawodowego wy-

stêpuj¹cego przy wykonywaniu czynności

z udzia³em szkodliwych czynników biolo-

gicznych jest przyporz¹dkowanie czynnika

do określonej grupy zagro¿enia (2 – 4),

gdy¿ to decyduje o ciê¿kości nastêpstw oraz

określenie prawdopodobieñstwa wyst¹-

pienia skutków zagro¿eñ w celu ustalenia

niezbêdnych środków zapobiegawczych

Zgodnie z rozporz¹dzeniem ministra

zdrowia [3], przy ocenie ryzyka zawodowego

zwi¹zanego z zagro¿eniami biologicznymi

istotny jest rodzaj wykonywanych przez

pracownika czynności . Pracownik mo¿e

wykonywaæ czynności znaj¹c przynale¿nośæ

gatunkow¹ stosowanego celowo w proce-

sie pracy czynnika biologicznego. S¹ to tzw.

czynności z zamierzonym (świadomym)

u¿yciem czynnika biologicznego. Maj¹

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 2/2008

W ocenie ryzyka zawodowego zwi¹za-

nego z nara¿eniem na czynniki biologiczne

istotne jest pozyskanie informacji , czy przy

czynnościach branych pod uwagê w ocenie

ryzyka wyst¹pi³y ju¿ zachorowania, oraz

czy s¹ dostêpne wyniki profilaktycznych badañ

z zakresu medycyny pracy. Takie dane pozwa-

laj¹ w³aściwie oceniæ prawdopodobieñstwo

wyst¹pienia skutków zagro¿enia czynnikami

biologicznymi w miejscu pracy.

wośæ nara¿enia poprzez infekcjê w wyniku

uszkodzenia skóry, jednak dla dokonania

oceny ryzyka decyduj¹ce jest prawdopodo-

bieñstwo wyst¹pienia zdarzenia zagra¿aj¹-

cego. Z danych zawartych w piśmiennictwie

wynika, ¿e jest ono ma³e, a poza tym wirusy

te charakteryzuj¹ siê nisk¹ prze¿ywalności¹

w środowisku. Dlatego te¿, ustalaj¹c stopieñ

spodziewanego nara¿enia na wirusy WZW

typu B i C, przy wykonywaniu czynności w za-

k³adach sortowania odpadów przyjmuje siê

stopieñ hermetyczności 2. Dla pracowników

wykonuj¹cych tego rodzaju czynności wiêk-

sze zagro¿enie zdrowia stanowi¹ np. grzyby

pleśniowe i endotoksyna zawarta w pyle

organicznym i w stosunku do tych czynników

nale¿y przedsiêwzi¹æ odpowiednie środki

zapobiegawcze [5, 6] .

Podsumowuj¹c, zasady postêpowania pod-

czas oceny ryzyka zawodowego zwi¹zanego

z nara¿eniem na czynniki biologiczne s¹ na ogó³

podobne jak w przypadku czynników fizycznych

czy chemicznych i obejmuj¹ takie aspekty, jak:

identyfikacja zagro¿eñ (z określeniem rodza-

ju/gatunku czynników biologicznych i przy-

nale¿ności do grupy zagro¿enia), identyfikacja

nara¿onych pracowników, zebranie informacji

dotycz¹cych źróde³ zagro¿eñ oraz czynności

wykonywanych podczas pracy, ocena wszyst-

kich informacji dotycz¹cych miejsca pracy,

wyznaczenie środków ochronnych, kontrola

efektywności podjêtych dzia³añ ochronnych,

informowanie pracowników, dokumentacja [4].

Identyfikacjê źróde³ zagro¿eñ i ekspozycji nara-

¿onych pracowników mo¿na określiæ na podsta-

wie wywiadu i analizy procesu pracy podczas

Stopnie hermetyczności

W ocenie ryzyka zawodowego zwi¹za-

nego z nara¿eniem na szkodliwe czynniki

biologiczne, w odró¿nieniu od czynników

chemicznych i fizycznych, nowym zagadnie-

niem jest przyporz¹dkowanie wykonywanych

czynności do stopnia hermetyczności. Stopieñ

hermetyczności decyduje o ustaleniu przez

pracodawcê środków ochronnych (środków

hermetyczności) zapobiegaj¹cych lub reduku-

j¹cych przypadkowe przeniesienie lub uwolnie-

nie czynnika biologicznego poza miejsce pracy.

Środki hermetyczności wyznacza siê dla pro-

cesów przemys³owych oraz dla laboratoriów,

zwierzêtarni, pomieszczeñ izolacyjnych dla

ludzi i zwierz¹t. Środki hermetyczności przed-

stawione s¹ w za³¹czniku 4. i 5. do omawianego

rozporz¹dzenia [3].

Generaln¹ zasad¹ jest, ¿e dla szkodliwego

czynnika biologicznego z grupy zagro¿enia 2.

przyjmuje siê stopieñ hermetyczności 2., dla

czynnika z grupy 3. – stopieñ hermetyczności

3. itd. W przypadku pracy ze szkodliwymi

czynnikami biologicznymi z grupy zagro¿enia

1. nale¿y stosowaæ środki zapobiegawcze okre-

ślone w przepisach z zakresu bezpieczeñstwa

i higieny pracy.

W przypadku czynności wykonywanych

z konkretnym (znanym) mikroorganizmem

(czynności zamierzone) przyporz¹dkowanie

do poszczególnych stopni hermetyczności do-

konywane jest na podstawie klasyfikacji czyn-

ników biologicznych do poszczególnych grup

zagro¿enia (2- 4), przy czym, jeśli wystêpuj¹

czynności z wieloma czynnikami, o przypo-

rz¹dkowaniu do stopnia hermetyczności

decyduje czynnik nale¿¹cy do najwy¿szej

grupy zagro¿enia.

W przypadku czynności wykonywanych

z niezamierzonym stosowaniem czynnika bio-

logicznego, przyporz¹dkowanie do poszcze-

gólnych stopni hermetyczności odbywa siê

w zale¿ności od zagro¿enia infekcyjnego, jakie

dany czynnik mo¿e powodowaæ. Na przyk³ad

przy sortowaniu odpadów pracownik wyko-

nuje czynności, podczas których mo¿e mieæ

kontakt z takimi czynnikami z grupy 3**, jak

wirusy zapalenia w¹troby typu B i C prze-

noszonymi przez krew obecn¹ w odpadach

sanitarno-higienicznych (opatrunki, podpaski

higieniczne itp.). Teoretycznie istnieje mo¿li-

Schemat oceny ryzyka zawodowego przy pracach w nara¿eniu na czynniki biologiczne

A diagram of the assessment of occupational risk related to biological agents

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 2/2008

wizji lokalnej. Wywiad mo¿na przeprowadziæ

wed³ug kwestionariusza tzw. listy kontrolnej

(przyk³ad zagadnieñ do listy kontrolnej zamiesz-

czono poni¿ej). Powinny znaleźæ siê w nim m.in.

pytania dotycz¹ce charakterystyki stanowisk

pracy, rodzaju wykonywanych czynności,

rodzaju szkodliwych czynników biologicznych

wystêpuj¹cych lub mog¹cych wystêpowaæ

na poszczególnych stanowiskach pracy, liczby

nara¿onych osób i czasu ich nara¿enia.

Na uproszczonym schemacie przedstawio-

no ocenê ryzyka zawodowego zwi¹zanego

z nara¿eniem na czynniki biologiczne.

Lista kontrolna do oceny ryzyka zawodowego

Stanowiska pracy, na których wystêpuje nara¿enie na czynniki biologiczne

Czynniki biologiczne – identyfikacja zagro¿eñ

– Jakie czynniki biologiczne wystêpuj¹ (mog¹ wyst¹piæ) podczas wykonywania okre-

ślonych czynności na stanowisku pracy?

– akie czynniki s¹ istotne dla bezpieczeñstwa pracy przy wystêpuj¹cej ekspozycji mie-

szanej?

– Do jakich grup zagro¿enia nale¿¹ rozpatrywane czynniki biologiczne?

– Jakie s¹ drogi przenoszenia czynników biologicznych i jak¹ drog¹ mog¹ wnikaæ do

organizmu?

– akie potencjalne skutki zdrowotne mog¹ powodowaæ oceniane czynniki biologiczne?

– Czy wystêpuj¹ce czynniki biologiczne stwarzaj¹ szczególne zagro¿enie, np. dla kobiet

w ci¹¿y lub m³odocianych?

Kiedy pracodawca dokonuje oceny

ryzyka zwi¹zanego z nara¿eniem

na czynniki biologiczne?

Ocena ryzyka powinna byæ przeprowadzo-

na przed przyst¹pieniem do pracy oraz nale¿y

j¹ okresowo weryfikowaæ. Ponadto, ocenê

ryzyka nale¿y powtórzyæ:

•

w przypadku ka¿dej zmiany warunków

pracy, która mo¿e prowadziæ do wiêkszego

zagro¿enia zatrudnionych

•

Przebieg prac i procesów pracy oraz wykonywane czynności – opis stanowiska

– Jakie typowe czynności s¹ wykonywane?

– Czy wykonywane s¹ czynności z powstawaniem bioaerozoli?

– Czy w procesie pracy jest wiele czynności wykonywanych manualnie (mo¿liwe ryzyko

rozlania, st³uczenia, skaleczenia)?

– Czy wykonywane s¹ czynności z du¿ym stê¿eniem czynnika biologicznego?

– Czy wykonywane s¹ czynności z czynnikami wysoce infekcyjnymi?

– Jak czêsto wykonywane s¹ czynności?

– Jakd³ugotrwanara¿enie?

– Gdzie wystêpuj¹ czynniki biologiczne (co jest ich źród³em)?

– Jak¹ drog¹ mog¹ wnikaæ czynniki biologiczne do organizmu przy wykonywaniu

konkretnych czynności?

– Czy mo¿na przewidzieæ wyst¹pienie czynnika biologicznego na stanowisku pracy?

– Jakie s¹ mo¿liwe drogi przenoszenia (rozprzestrzeniania) czynnika biologicznego?

– Czy istniej¹ dane dotycz¹ce wielkości nara¿enia zatrudnionych (czy wykonywane

by³y pomiary)?

– Czy stwierdzano wypadki przy pracy lub zdarzenia niebezpieczne dla zdrowia? Jakiego

typu?

– Ilu pracowników jest nara¿onych?

– Czy zatrudniane s¹ kobiety w ci¹¿y, kobiety karmi¹ce lub m³odociani?

po stwierdzeniu lub podejrzeniu zanie-

czyszczenia miejsca pracy

•

w przypadku wyst¹pienia wśród pra-

cowników infekcji lub choroby, która mo¿e

mieæ zwi¹zek z czynnościami wykonywanymi

z udzia³em czynnika biologicznego

•

kiedy lekarz zak³adowy, podejrzewaj¹c

ewentualne problemy zdrowotne, zaleca pra-

codawcy skontrolowanie miejsca pracy.

Przy ograniczaniu ryzyka zawodowego zaleca

siê postêpowanie zgodne z zasad¹ „STOP” , tj. S

( substitution ) – zast¹pienie; T ( technical safety )

– bezpieczeñstwo techniczne; O ( organisation )

– środki organizacyjne; P ( personal safety ) – środ-

ki ochrony indywidualnej. W rozporz¹dzeniu

w sprawie szkodliwych czynników biologicznych

w środowisku pracy w sposób szczegó³owy

podano środki ochrony zdrowia pracowników

zawodowo nara¿onych na te czynniki.

Do obowi¹zków pracodawcy nale¿y doku-

mentacja oceny ryzyka. Forma dokumentacji

nie jest narzucona obowi¹zuj¹cym formula-

rzem, niemniej jednak z dokumentacji oceny

ryzyka zwi¹zanego z nara¿eniem na czynniki

biologiczne powinno jasno wynikaæ, dla jakich

czynności analiza ryzyka by³a przeprowadzona

i jakie czynniki (sk³ad gatunkowy oraz przyna-

le¿nośæ do grupy zagro¿enia) zidentyfikowano

przy wykonywanych przez pracownika czyn-

nościach, jak d³ugo trwa nara¿enie, jaki jest wy-

nik oceny ryzyka oraz jakie środki ochronne

i profilaktyczne zosta³y ustalone, a tak¿e wynik

kontroli ich skuteczności.

Przy dokumentowaniu oceny ryzyka na-

le¿y uwzglêdniaæ wymagania rozporz¹dzenia

w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa

i higieny pracy [7] .

Specyficzne doświadczenia i praktyki

– Czy s¹ doświadczenia z wykonywania porównywalnych czynności?

– Czy wystêpowa³y ju¿ zachorowania zwi¹zane z omawianymi czynnościami?

– Czy istniej¹ informacje dotycz¹ce profilaktyki w zakresie medycyny pracy dotycz¹ce

wystêpuj¹cych czynników biologicznych?

– Czy istnieje mo¿liwośæ profilaktyki poekspozycyjnej?

– Czyistniej¹wytycznebran¿owe?

PIŚMIENNICTWO

[1] J. Dutkiewicz. Biologiczne czynniki zagro¿enia za-

wodowego – aktualne problemy. „Medycyna Pracy”

2004, 55, 31-40

[2] J. Dutkiewicz, R. Śpiewak, L. Jab³oñski, J. Szymañska

Biologiczne czynniki zagro¿enia zawodowego.

Klasyfikacja, nara¿one grupy zawodowe, pomiary,

profilaktyka . IMW, Lublin 2007

[3] Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia

2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych

dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia

pracowników zawodowo nara¿onych na te czynniki

(DzU nr 81, poz. 716)

[4] Ryzyko zawodowe. Metodyczne podstawy oceny .

Praca zb. pod red. W. M. Zawieski. CIOP-PIB, Warszawa

2007

[5] A. Obuchowska Czynniki biologiczne na stanowisku

pracy. Ocena ryzyka. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia

Kadr Sp. z o.o., Gdañsk 2007

[6] Wdra¿anie prawa pracy w zakresie bezpieczeñstwa

i higieny pracy, w³¹czaj¹c czynniki biologiczne. IMP,

£ódź 2002

[7] Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Spo³ecznej

z dnia 2 marca 2007 r. zmieniaj¹ce rozporz¹dzenie

w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny

pracy (DzU nr 49, poz. 49)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: