Salvador Dali - Dziennik geniusza.pdf - nikado2

„Dziennik geniusza” Salvador Dali

Wstęp

Od wielu lat Salvador Dali dzielił się z nami uwagami na temat dziennika, który systematycznie

prowadzi. Początkowo skłonny był nadać mu tytuł Moje resekretne życie, sugerujący niejako dalszy

ciąg Sekretnego życia Salyadora Dali 1 autorstwa Dalego. Ostatecznie zdecydował się na tytuł bardziej

precyzyjny i bardziej odpowiadający rzeczywistości: Dziennik geniusza. Widnieje on na okładce

jednego z zeszytów szkolnych, zawierającego pierwsze rozdziały kolejnego dzieła Dalego. W

nieuporządkowanej formie autor przedstawia w nim swoje myśli, rozterki malarza owładniętego manią

doskonałości, swoją miłość do żony, relacje ze swych nieprawdopodobnych spotkań, poglądy

estetyczne, psychologiczne, filozoficzne, biologiczne.

Dali jest świadom własnego geniuszu, i to w stopniu zadziwiającym. Ta głęboka wiara jest

zarazem, jak się wydaje, czymś niezmiernie stymulującym. Rodzice nadali mu imię Salvador, gdyż

miał okazać się zbawcą malarstwa zagrożonego śmiercią, a to na skutek wpływów sztuki

abstrakcyjnej, akademickiego surrealizmu, dadaizmu oraz — ogólnie rzecz biorąc — wszelkich

anarchizujących „izmów”. Dziennik ten jest zatem pomnikiem wzniesionym przez Dalego ku własnej

chwale. Nie sposób doszukać się w nim choćby odrobiny skromności, zadziwia natomiast szczerością.

Autor ujawnia swe sekrety z niesłychanym bezwstydem, nieokiełznanym humorem, błyskotliwą

błazenadą. Podobnie jak Sekretne życie, Dziennik geniusza jest hymnem na cześć Tradycji, Hierarchii

Katolickiej i Monarchii. Zauważmy, jak bardzo w dobie obecnej stronice te wydadzą się wywrotowe

czytelnikowi nie obeznanemu z materia.

Trudno powiedzieć, co bardziej należałoby tu podziwiać: szczerość w nieskromności czy

nieskromność w szczerości. Przedstawiając swe życie codzienne Dali zaskakuje tym biografów i

pokpiwa sobie nieco z krytyków. Ale czyż nie on właśnie ma w pierwszym rzędzie prawo do

mówienia o sobie? Tego prawa nie odbierze mu nikt, zwłaszcza że opowiada, nie szczędząc

szczegółów na swój temat. z właściwą sobie inteligencją i liryzmem.

Dali uważany jest za osobę znaną, jako że powziął niezmiernie odważną decyzję, iż stanie się

postacią publiczną. Dziennikarze skwapliwie wychwytują wszystko to, co im podrzuca. Najbardziej

przy tym zdumiewa jego zdrowy rozsądek, tak jak w opisywanej przezeń scenie, kiedy to

młodzieńcowi pragnącemu osiągnąć sukces radzi delektować się kawiorem i szampanem, by nie umarł

z głodu harując jak wyrobnik. Z kolei najbardziej urokliwe u Dalego są jego korzenie oraz szósty

zmysł. Korzenie te tkwią głęboko w ziemi, skąd wyruszają na poszukiwanie wszystkich

„smakowitych” (by posłużyć się jednym z jego ulubionych wyrazów) dokonań człowieka na

przestrzeni czterdziestu wieków malarstwa, architektury i rzeźby. Jego szósty zmysł, skierowany ku

przyszłości, wchłaniają, przewiduje i pojmuje z ogromną łatwością. Nie Sposób przecenić faktu, że

Dali przejawia ogromne zainteresowanie zdobyczami nauki. W twórczości jego pobrzmiewają echa

wszystkich odkryć i wynalazków, które pojawiają się tu w nieco tylko zmodyfikowanej formie.

Co więcej, Dali wyprzedza naukę, której racjonalny rozwój głosi proroczo we właściwym mu

„irracjonalnym” stylu. On sam niejednokrotnie przeżywał osobliwą przygodę jako twórca: często jego

własne pomysły umykają mu spod kontroli, kumulują się w zaskakującym dla niego tempie,

konkretyzują się bez Jego udziału. Po początkowym okresie niewiary i niezrozumienia, twórczość

Dalego osiągnęła etap, w którym wydaje się ogarniać całą rzeczywistość. Mało tego. Jego pozornie

chaotyczne idee, przeniesione na grunt przyrody, są w stanie rozpocząć samodzielny żywot. Wprawia

go to czasem w zdumienie: ziarno, rzucone mimochodem w glebę, wydało krzew. Dali kontempluje

jego owoce w charakterystyczny dla siebie, błazeński sposób. Odkąd dzięki ludzkiej woli i

przypadkowi chimeryczny projekt ujrzał światło dzienne, dojrzał i okrzepi, Dali nie wierzy już w jego

nierealność.

Dodam jeszcze, że Dziennik geniusza jest dziełem prawdziwego pisarza. Dalego cechuje

plastyczność opisu, umiejętność błyskawicznej i ciętej repliki. Styl jego jest błyskotliwy, barokowy;

ma w sobie coś z Renesansu, podobnie jak jego malarstwo. Korekty tych stronic dokonano wyłącznie

przez wzgląd na ortografię, która jest fonetyczna we wszystkich językach, w jakich pisze — w

katalońskim czy hiszpańskim‚ angielskim lub francuskim, nie usuwając nic z jego wybujałości języko-

wych, krasomówstwa, obsesji. To dokument ogromnej wartości, dotyczący rewolucyjnego malarza,

którego znaczenie jest niebagatelne, a w którego płodnym umyśle należy doszukiwać się genezy

niepowtarzalnych i bulwersujących zjawisk. Amatorzy sztuki i mocnych wrażeń, a także psychiatrzy

mogą skwapliwie pochylić się nad tymi stronicami. Traktują one o człowieku, który powiedział:

„Jedyna różnica między szaleńcem a mną polega na tym, że ja nim nie jestem”.

MICHEL DEON

Prolog

Większa jest różnica między jednym

człowiekiem a drugim niż między

dwojgiem zwierząt odmiennego gatunku.

Michel do Montaigne

Od czasów Rewolucji Francuskiej rozpowszechnia się biedna, bzdurna i podzielana przez

wszystkich opinia, że geniusze (pomijając ich dorobek twórczy) są istotami ludzkimi pod każdym

względem przypominającymi (w większym lub mniejszym stopniu) zwykłych śmiertelników. Jest to

opinia fałszywa. Jeżeli zaś jest fałszywa w odniesieniu do mnie, geniusza o najbogatszym w

dzisiejszych czasach życiu duchowym, najprawdziwszego geniusza współczesności, jest ona tym

bardziej fałszywa w odniesieniu do geniuszy, którzy ucieleśniali szczytowe osiągnięcia Renesansu, jak

na przykład Rafael — geniusz otoczony niemal aureolą boskości.

Ta oto książka udowodni, że życie codzienne geniusza, jego sen. trawienie, ekstazy, paznokcie,

przeziębienia, krew, jego życie i śmierć zasadniczo różnią go od całej reszty ludzkości. Ta jedyna w

swoim rodzaju książka jest zatem pierwszym dziennikiem napisanym przez geniusza. Co więcej —

przez jedynego geniusza, który miał niepowtarzalną szansę poślubić genialną Galę, jedyną

mitologiczną niewiastę naszych czasów.

Oczywiście nie wszystko zostanie dziś powiedziane. W dzienniku tym, obejmującym jedenaście lat

(od 52 do 63 r.) mojego resekretnego życia, będą widniały niezapisane stronice. Na moją prośbę i za

zgodą wydawcy niektóre lata i dni muszą na razie pozostać nieznane. Rządy demokratyczne nie są w

stanie publikować wiadomości o rewelacyjnych odkryciach, jakie dla mnie są chlebem powszednim.

Niewydane materiały ukażą

się później w ośmiu kolejnych tomach pierwszej serii Dziennika geniusza, jeśli zaistnieją ku temu

sprzyjające okoliczności; jeżeli nic — w drugiej serii, kiedy Europa powróci do swego tradycyjnego

ustroju monarchicznego. Wyglądając z utęsknieniem. tej chwili pragnę, aby także czytelnik oczekiwał

jej w napięciu, a zarazem poznawał na temat atomu Dalego wszystko to, czego może się już teraz

dowiedzieć.

Oto wyjątkowe, a niezwykle przyczyny, niemniej całkowicie wiarygodne, dla których wszystko, co

teraz nastąpi (wliczając w to moją osobę), od początku do końca okaże się genialne —nieodwołalnie i

niezaprzeczalnie — albowiem chodzi tu jedynie o wierny Dziennik waszego wiernego i pokornego

sługi.

1952

Port Lligat, 1 maja

Bohaterem jest ten, kto buntuje się przeciw autorytetowi ojcowskiemu i przezwycięża go.

Zygmunt Freud

Aby napisać to, co następuje, używam po raz pierwszy lakierków, w których nigdy nie mogłem

zbyt długo chodzić, ponieważ są okropnie ciasne. Wkładam je zazwyczaj tuż przed rozpoczęciem

prelekcji. Bolesny ucisk, jaki wywierają na stopy, potęguje do granic możliwości moje zdolności

oratorskie. Ten wyszukany a przenikliwy ból sprawia, że śpiewam jak słowik albo któryś z pieśniarzy

neapolitańskich, co to również noszą przyciasne trzewiki. Nieokiełznana fizyczna żądza tudzież

straszliwe tortury, jakie zadają mi lakierki, zmuszają mnie do tego, bym w skondensowanej formie

ujawniał boskie prawdy, głosząc je wszem i wobec, nękany ogromem cierpienia swych udręczonych

stóp. Wkładam zatem trzewiki i zaczynam opisywać, masochistycznie, bez pośpiechu, całą prawdę na

temat wykluczenia mojej osoby z grupy surrealistycznej. Niewiele mnie obchodzą oszczerstwa, do

jakich może się posunąć Andre Breton, który nie potrafi mi wybaczyć, że jestem ostatnim i jedynym

surrealistą. Ważne jest jednak, aby pewnego dnia wszyscy się dowiedzieli, kiedy już opublikuję te

stronice, jak właściwie rzecz się miała. W tym celu muszę cofnąć się do okresu dzieciństwa. Nigdy nie

potrafiłem być przeciętnym uczniem. Czasem sprawiałem wrażenie, że nie jestem zdolny

czegokolwiek się nauczyć, popisując się skrajną tępotą umysłową, czasem chłonąłem wiedzę z takim

fanatyzmem, z tak wielką namiętnością i cierpliwością, że wprawiało to wszystkich w osłupienie. Aby

zapał ten umiejętnie podsycać, należało skierować uwagę na rzecz, która by mnie zainteresowała.

Wystarczyło, że coś mnie zaintrygowało, bym przejawiał nieposkromiony głód wiedzy.

Pierwszy z moich nauczycieli, Don Esteban Trayter 2 , powtarzał mi przez cały rok, że Bóg nie

istnieje, niezmordowanie dodając przy tym, iż religia to „sprawa kobiet”. I chociaż byłem młody

wiekiem, pogląd ten wprawił mnie w zachwyt. Wydawał mi się nieodparcie prawdziwy. O jego

słuszności mogłem przekonać się codziennie w rodzinnym domu, gdzie jedynie kobiety chodziły do

kościoła. Ojciec trzymał się z dala od tych spraw, uznając się za wolnomyśliciela. Aby tym dobitniej

podkreślić niezależność własnych przekonań, nawet najkrótsze wypowiedzi okraszał strasznymi i

oryginalnymi bluźnierstwami. Jeśli ktoś był tym zgorszony, z lubością powtarzał aforyzm swego

przyjaciela, Gabriela Alamara: „Bluźnierstwo to najpiękniejsza ozdoba języka katalońskiego”.

Postanowiłem zresztą opowiedzieć o tragicznym życiu ojca.

Zaiste, godne jest ono Sofoklesa. Ojciec mój rzeczywiście był „człowiekiem, którego nie tylko

najbardziej podziwiałem. ale także najczęściej naśladowałem, sprawiając, że bardzo cierpiał z tego

powodu. Proszę Boga, by miał go w swej najświętszej opiece, co jak sądzę, już nastąpiło, albowiem

przez trzy ostatnie lata życia przechodził głęboki kryzys wiary, czego błogosławionym skutkiem

okazało się pocieszenie i odpuszczenie grzechów, gdy udzielano mu ostatnich sakramentów.

Niemniej, w okresie dzieciństwa, kiedy umysł mój spragniony był wiedzy, w bibliotece ojca

znajdowałem wyłącznie książki o treści ateistycznej. Przeglądając je, skwapliwie przyjąłem do

wiadomości (i nie było to wcale dziełem przypadku), że Bóg nie istnieje. Z nieprawdopodobną

cierpliwością czytałem encyklopedystów, którzy wydają mi się dzisiaj okropnie nudni.

Słownik filozoficzny Woltera na każdej Stronie dostarczał mi argumentów natury prawnej (podobnie

jak w wypadku ojca, który był notariuszem) na nieistnienie Boga.

Kiedy po raz pierwszy otworzyłem Nietzschego, doznałem głębokiego wstrząsu. Bez ogródek

potrafił powiedzieć: „Bóg umarł!” Jakże to! Właśnie dowiedziałem się, że Bóg nie istnieje, a teraz ktoś

powiadamia mnie o jego zgonie! I tak zrodziły się pierwsze wątpliwości. Zaratustra wydał mi się nie

lada bohaterem; podziwiałem jego wielkość ducha, lecz jednocześnie przejawiał taką dziecinadę, z

której ja, Dali już dawno wyrosłem. Kiedyś będę większy od niego! Nazajutrz, po pierwszej lekturze

książki Tako rzecze Zaratustra wyrobiłem sobie zdanie na temat Nietzschego. Był to człowiek słaby.

Jego słabość polegała na tym, że stał się szaleńcem, podczas gdy w tej dziedzinie najważniejsze to

starać się nim nie być! Refleksje te stanowiły podstawę mojej pierwszej dewizy życiowej, którą

miałem się kierować w życiu: „Jedyna różnica między szaleńcem a mną polega na tym, że ja nim nie

jestem”. W trzy dni przyswoiłem sobie i przetrawiłem Nietzschego. Po tej uczcie drapieżnika pozostał

mi jeszcze jeden szczegół osobowości filozofa, ostatnia kość do obgryzienia: jego wąsy! Federico

Garcia Lorca, zafascynowany wąsami Hitlera, oświadczy później, że „wąsy są stałym elementem

tragicznym ludzkiej twarzy”. Nawet pod tym względem miałem przewyższyć Nietzschego! Moje wąsy

nie będą przygnębiające, katastroficzne, przytłoczone muzyką wagnerowską i mgłami. Nie! Będą

wysmukłe, imperialistyczne, ultraracjonalistyczne, strzelające ku niebu niczym mistycyzm wertykalny,

niczym struktury pionowe hiszpańskich związków zawodowych 3 .

Nietzsche, miast utwierdzić mnie w ateizmie, po raz pierwszy zasiał w mym umyśle wątpliwości i

pytania natury premistycznej, czego ukoronowaniem miał okazać się rok 1951, kiedy to zredagowałem

swój Manifest 4 . Natomiast jego osobowość, owłosienie oraz nieprzejednane stanowisko względem

łzawych i wyjałowionych cnót chrystianizmu przyczyniły się w sensie psychologicznym do rozwoju

mych cech antyspołecznych i antyrodzinnych, w sensie fizjologicznym zaś— do określenia mej

sylwetki. Po lekturze Zaratustry zapuściłem bokobrody, które pokryły mi policzki aż do kącików ust, a

hebanowe włosy stały się długie jak u niewiasty. Za sprawą Nietzschego zrodziła się we mnie idea

Boga. Równocześnie jednak, jako wzór do podziwiania i naśladowania, sprawił, że wykluczono mnie z

własnej rodziny. Wypędzono mnie za to, że zbyt wnikliwie studiowałem i dosłownie interpretowałem

ateistyczne i anarchizujące nauki z książek ojca, który również nie mógł ścierpieć tego, że

prześcigałem go we wszystkim, zwłaszcza zaś, że moje bluźnierstwa były jeszcze bardziej soczyste niż

jego własne.

Cztery lata poprzedzające wykluczenie mnie z rodziny okazały się nieustannym i radykalnym

„przewrotem duchowym”. Były to dla mnie cztery prawdziwie nietzscheańskie lata. Moja ówczesna

egzystencja byłaby niezrozumiała, gdyby nie rozpatrywać jej pod tym właśnie kątem. Był to okres,

kiedy aresztowano mnie w Geronie, kiedy Salon Jesienny w Barcelonie odrzucił jeden z moich

obrazów za treści obsceniczne, kiedy wspólnie z Bunuelem redagowałem obelżywe listy adresowane

do lekarzy-humanistów i wszystkich najważniejszych osobistości w Hiszpanii, łącznie z laureatem

nagrody Nobla, Juanem Ramonem Jimenezem. Najczęściej cała ta działalność była absolutnie

nieuzasadniona, pragnąłem jednak wyrazić w ten sposób swoją „wolę mocy” i udowodnić sobie

samemu, że nie jestem jeszcze czuły na wyrzuty sumienia. Moim nadczłowiekiem miała stać się ni

mniej ni więcej tylko kobieta —nadkobieta Gala.

Gdy w domu ojca, w Cadaques surrealiści zauważyli obraz który niedawno namalowałem, a który

Paul Eluard nazwał: Żałobna gra, zgorszeni byli elementami skatologicznymi i analnymi tego

malowidła. Zwłaszcza Gala odniosła się krytycznie do mego dzieła. Reakcja jej była tak gwałtowna‚

że wywołała wówczas mój sprzeciw. Później jednak taka jej postawa sprawiała, że żywiłem dla niej

uwielbienie. Nosiłem się z zamiarem dołączenia do grupy surrealistycznej, której hasła i poglądy

skrupulatnie studiowałem, nie zaniedbując najdrobniejszego szczególiku. Sądziłem, że chodzi tu o

spontaniczny zapis myśli bez jakiejkolwiek kontroli, czy to z racjonalnego, czy też estetycznego lub

psychologicznego punktu widzenia. I co się okazało? Kiedy pełen jak najlepszych chęci miałem

ostatecznie dołączyć do grupy, zaczęto przede mną piętrzyć przeszkody, podobnie jak w mojej własnej

rodzinie. Gala pierwsza mnie ostrzegła, że wśród surrealistów spotkam się z równie nieprzychylnym

nastawieniem jak gdzie indziej i że w gruncie rzeczy wszyscy oni mają mentalność mieszczańską.

Moją siłą — przewidywała — będzie trzymanie się na dystans, jeśli chodzi o wszelkie prądy

artystyczne i literackie. Dodawała przy tym proroczo (jej intuicja przewyższała wówczas moją

własną), iż moja metoda paranoiczno-krytyczna jest tak niepowtarzalna, że pozwoliłoby to pierwszemu

lepszemu członkowi grupy na stworzenie odrębnej szkoły. Moja nietzscheańska energia nie była

jednak Gali posłuszna. Absolutnie nie miałem zamiaru utożsamiać surrealistów z jeszcze jedną grupą

artystyczno-literacką. Uważałem, że są w stanie wyzwolić człowieka spod tyranii „świata

praktycznego rozumu”. Miałem stać się Nietzschem irracjonalności. Ja, zaciekły racjonalista, byłem

jedyną osobą, która wie, czego chce: nie poddam się irracjonalności dla samej irracjonalności,

irracjonalności narcystycznej i receptywnej, jak czynią to inni — wręcz przeciwnie. Wydam bitwę,

której celem będzie „zdobycie irracjonalności” 5 W tym okresie moi przyjaciele pozwolą się usidlić

irracjonalności, ulegając jak wiele innych osób, nie wyłączając Nietzschego, tej romantycznej słabości.

Przesiąknięty wszystkimi możliwymi ideami surrealistycznymi i czyniąc ukłon w stronę

Lautreamonta i markiza de Sade, dołączyłem wreszcie do grupy, pełen wiary, wiary jakże jezuickiej,

pragnąc w głębi duszy stać się rychło jej przywódcą. Z jakiego powodu miałbym odczuwać

chrześcijańskie skrupuły względem mego nowego ojca, Andre Bretona, skoro nie miałem ich w

stosunku do tego, któremu zawdzięczam swe istnienie?

Pojmowałem więc surrealizm dosłownie, nie zapominając ani o krwi, ani o ekskrementach, które

stanowiły pożywkę dla zjadliwych ataków jego obrońców. Podobnie jak pragnąłem zostać absolutnym

ateistą, czytając książki ojca, tak teraz studiowałem „nauki surrealistyczne” z taką sumiennością, że

wkrótce stałem się jedynym „surrealistą integralnym”. Konsekwencją tego było wykluczenie mnie z

grupy, gdyż okazałem się zbyt surrealistyczny. Argumenty, jakie mi przedstawiono, przypominały mi

powody, dla których wykluczono mnie z rodziny. Gala Gradiva, „Krocząca naprzód”, „Niepokalana

intuicja” jeszcze raz miała rację. Dziś już mogę powiedzieć, że spośród wszystkich prawd, których nie

jestem w stanie zakwestionować, jedynie dwie nie dadzą się wyjaśnić dzięki mojej woli mocy: jedną

jest Wiara, którą odzyskałem w 1949 roku, drugą zaś to, że Gala będzie miała zawsze rację, co się

tyczy mojej przyszłości.

Kiedy Breton odkrył moje malarstwo, zaszokowany był szpecącymi je elementami

skatologicznymi. Zaskoczyło mnie to. Zaczynałem od g..., co z psychoanalitycznego punktu widzenia

mogło w przyszłości być uznane za pomyślną wróżbę —groźbę złotej fali, co miała mnie na szczęście

zalać! Chytrze przekonywałem surrealistów, że elementy skatologiczne mogą jedynie przynieść

ruchowi powodzenie. Na próżno powoływałem się na ikonografię trawienną ze wszystkich epok i

cywilizacji: kura o złotych jajach, jelitowe delirium Danae, osioł o złotych ekskrementach... Nie

dawano mi wiary. Toteż rychło podjąłem odpowiednią decyzję. Skoro wzgardzili g..., które tak

wspaniałomyślnie im ofiarowałem, zachowam te skarby i to złoto dla siebie. Słynny anagram,

stworzony z tak wielkim mozołem dwadzieścia lat później przez Bretona: Avida Dollars 6 już wówczas

można było proroczo lansować.

Wystarczył mi tydzień działalności w grupie surrealistycznej, by dojść do wniosku, że Gala miała

rację. Moje elementy skatologiczne w pewnym stopniu tolerowano, natomiast szereg innych rzeczy

zakwalifikowano jako „tabu”. Napotykałem tu te same trudności co w domu rodzinnym. Krew mogłem

prezentować. Mogłem doń dorzucić odrobinę gówienka. Ale już nie miałem prawa eksponować

samego gówienka. Zezwolono mi na przedstawianie genitaliów, ale fantazje analne były już za-

bronione. Na odbyt spoglądano bardzo niechętnym okiem! Lesbijki nawet im się podobały, ale

pederaści już nie. Z marzeń sennych można było do woli czerpać elementy sadystyczne, posługiwać

się parasolami i maszynami do szycia, ale jakiekolwiek treści religijne, nawet zabarwione

mistycyzmem, były niedozwolone (chyba że na użytek laików). Nawet jeśli śniła się Madonna Rafaela

bez widocznych bluźnierczych treści, nie można było tego prezentować...

Jak już wspomniałem, stawałem się stuprocentowym surrealistą. Pełen najlepszych chęci,

postanowiłem doprowadzić swój eksperyment aż do ekstremalnych granic, do niemalże absurdalnych

rozmiarów. Czułem, że jestem gotów do działania, pełen owej śródziemnomorskiej i paranoicznej

obłudy, do czego — jak sądzę — tylko ja jestem zdolny w swej perwersyjności. W tamtych czasach

liczyło się dla mnie popełnianie jak największej ilości grzechów, mimo że zdążyła już mnie oczarować

poezja świętego Jana od Krzyża. Znałem ją wówczas jedynie ze słyszenia, dzięki egzaltowanej

interpretacji Garcii Lorki. Już wtedy miałem przeczucie, że problemy religijne będą dla mnie czymś

ważnym. Tak jak święty Augustyn, który oddając się rozpuście i orgiastycznym hulankom prosił Boga,

by zesłał nań Wiarę, wzywałem niebiosa, dodając: „Tak, ale nie od razu. Dopiero za jakiś czas...

„Zanim moje życie stanie się tym, czym jest dzisiaj, a mianowicie przykładem ascetyzmu i cnoty, pra-

gnąłem kurczowo trzymać się swego iluzorycznego surrealizmu polimorficznego zboczeńca, choćby o

trzy minuty dłużej, tak jak śpiący, który usiłuje przedłużyć ostatnie chwile dionizyjskiego snu.

Wszędzie towarzyszył mi nietzscheański Dionizos, niczym cierpliwa piastunka, i wkrótce nie

omieszkałem zauważyć, że rośnie jej koki że jej rękaw zdobi opaska ze swastyką. Zdaje się, że

zacząłem wtedy faszyzować — o przepraszam!— faszerować zidiociałe umysły niestrawną dla nich

papką.

Moja płodna i jakże elastyczna wyobraźnia zawsze miała dostęp do najdoskonalszych technik

badawczych, które jedynie spotęgowały me wrodzone wariactwo. Tak więc otoczony ze wszystkich

stron surrealistami, każdego ranka zachodziłem w głowę, co by tu zrobić, aby zaakceptowano ideę lub

obraz mimo ich całkowitej sprzeczności z „surrealistycznym gustem”. Wszystko, co wnosiłem, kłóciło

się z ich oczekiwaniami. Nie podobały im się skojarzenia analne! Chytrze podsuwałem im tedy całe

masy odbytów, inteligentnie zakamuflowanych, najchętniej zaś odbyty makiaweliczne. Jeżeli

tworzyłem przedmiot surrealistyczny, w którym nie pojawiało się żadne tego typu skojarzenie,

symbolika tego przedmiotu odpowiadała dokładnie funkcji odbytu. Tak więc czystemu i biernemu

automatyzmowi przeciwstawiałem dynamiczne koncepcje swojej słynnej metody paranoiczno-

krytycznej. Entuzjazmowi dla Matisse’a i tendencji abstrakcyjnych przeciwstawiałem ponadto

ultrareakcyjną i wywrotową technikę Meissoniera. Aby pognębić sztukę prymitywną lansowałem

ultracywilizowane przedmioty secesji, które kolekcjonowałem wspólnie z Diorem, a które miały

kiedyś stać się znów modne wraz z pojawieniem się tendencji new-look.

Kiedy Breton nie chciał już słyszeć o religii, usiłowałem oczywiście stworzyć nową, która będzie

sadystyczna‚ masochistyczna‚ oniryczna i paranoiczna zarazem. Na ten pomysł wpadłem dzięki

lekturze dzieł Augusta Comte’a. Być może grupa surrealistyczna zdoła w końcu osiągnąć to, czego

filozof ten nie był w stanie dokończyć. Przedtem jednak należało zainteresować Mistyką przyszłego

arcykapłana, Andre Bretona. Zamierzałem mu wyjaśnić, że jeżeli to, czego bronimy‚ jest słuszne,

powinniśmy doń dodać trochę elementów mistycznych i religijnych. Przyznaję, że już wtedy

przeczuwałem, iż skończy się to powrotem do prawd religii katolickiej, apostolskiej i rzymskiej, która

stopniowo olśniewała mnie swoją chwałą. Moje wyjaśnienia Breton przyjmował z uśmiechem,

powracając przy tym niezmiennie do Feuerbacha. Dzięki temu ostatniemu wiemy dzisiaj, że filozofia

ma swoje idealistyczne przebłyski, o czym wówczas nie wiedzieliśmy.

Podczas gdy czytałem Augusta Comte’a, pragnąc swą nową religię oprzeć na solidnych

podstawach, Gala okazała się z nas dwojga najbardziej pozytywistyczna. Całe dni spędzała u hand-

larzy farb, antykwariuszy i restauratorów obrazów, by zakupić dla mnie pędzle, lakiery i wszelkie

materiały, które pozwolą mi malować naprawdę. Nastąpi to w dniu, kiedy zdecyduję się nie przyklejać

już na swych płótnach kolorowych litografii i skrawków papieru. Naturalnie nie chciałem słyszeć o

żadnej technice, w chwili gdy tworzyłem kosmogonię Dalego z jej miękkimi zegarami

przepowiadającymi dezintegrację materii, jajkami Sadzonymi bez talerza, przyprawiającymi o

halucynacje anielskimi błyskami w uciskanych przez powieki oczach — reminiscencją mojego

wewnątrz macicznego raju utraconego w dniu narodzin 7 . Nawet nie miałem czasu wszystkiego

malować jak należy. Ważne było, aby rozumiano, co chcę wyrazić. Wykańczaniem i wygładzaniem

mego dzieła zajmie się następne pokolenie. Gala była jednak odmiennego zdania. Niczym matka za-

chęcająca dziecko do jedzenia, nalegała:

— No, mój Daliczku, wypróbuj tego oryginalnego materiału. To rozpuszczony bursztyn, bursztyn,

którego nie poddano prażeniu. Powiadają, że używał go Vermeer do malowania.

A więc próbowałem, ze zdegustowaną i nostalgiczną miną:

— Tak! Ten bursztyn to chyba dobra rzecz. Ale przecież wiesz, że nie mam czasu zajmować się

takimi szczegółami. Mam coś o wiele lepszego. Mam pomysł! Pomysł, który zgorszy wszystkich, a w

szczególności surrealistów. Nie można się z tym zdradzić: dwa razy śnił mi się ten nowy Wilhelm

Tell! Chodzi o Lenina. Chcę go namalować z pośladkiem trzymetrowej długości podtrzymywanym

przez szczudło. W tym celu musiałbym mieć płótno o szerokości 5 i pół metra... Namaluję Lenina wraz

z jego lirycznym atrybutem, nawet jeżeli zostanę wykluczony z grupy surrealistycznej. W ramionach

będą trzymał małego chłopczyka, którym będę ja. Spoglądać na mnie będzie krwiożerczym wzrokiem,

ja zaś będę krzyczał: „On chce mnie zjeść...!”

Salvador Dali - Dziennik geniusza.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: