Strona główna > Profilaktyka logopedyczna > Rozwój mowy
Według badań przeprowadzonych w Polsce (T. Bartkowska) zaledwie 2,9% dzieci 5-letnich mówi poprawnie w stosunku do właściwej formy mowy dorosłych, a 37% dzieci 5-letnich nie wymawia jeszcze głosek najtrudniejszych: sz, ż, cz, dż oraz r. Jest to właściwy moment, aby wspomóc rozwój mowy poprzez ćwiczenia artykulacyjne.
Przełom pierwszego i drugiego roku życia dziecka to okres mowy bezfleksyjnej. Dziecko posługuje się kilkoma wyrazami z natury nieodmiennymi. Zalążki fleksji zaczynają się około półtora roku. Rozwój fleksji zaczyna się, gdy następuje przeciwstawienie trybu rozkazującego oznajmującemu. Druga droga to dystynkcja czasów teraźniejszy - przeszły. Jedną z najtrudniejszych opozycji fleksyjnych jest dystynkcja osób jako kategorii gramatycznej. Zdanie kształtuje się od początku rozwoju językowego, ponieważ dziecko ma wzorce zdania, gdyż otoczenie posługuje się tymi formami wypowiedzi.
Dziecko w wieku 3 lat mając już spory zasób głoskowy powinno posługiwać się rozbudowanymi sygnałami dwuklasowymi. Jednak układ zasad ich budowania nie jest jeszcze w pełni utrwalony, stąd dziecko kształtuje drogą analogii, kontaminacji, przestawek głoskowych liczne twory językowe. W tym okresie utrwalają się jeszcze przedniojęzykowe zębowe s, z, c, dz.
Dziecko 4-letnie powinno już wymawiać w mowie potocznej s, z, c, dz. Często między 4 a 5 rokiem życia pojawia się głoska r, a jej opanowanie jest dla dziecka takim sukcesem, że nadużywa jej zamieniając l w r np. lalka = rarka, korale = korare. Jest to typowy objaw hiperpoprawności, który samoczynnie zanika gdy nastąpi pełna automatyzacja tego dźwięku w mowie dziecka. Głoski sz, ź, cz, dż są zastępowane przez s, z, c, dz lub ś, ź, ć, dź i jest to seplenienie fizjologiczne. Tylko 5% dzieci w tym wieku mówi całkiem poprawnie.
Mowa dziecka 5-letniego jest już właściwie zrozumiała. Pojawiają się głoski sz, ż, cz, dż, chociaż w mowie potocznej mogą być jeszcze zamieniane na: s, z, c, dz. Głoska r powinna być już wymawiana, ale często pojawia się dopiero w tym okresie.
Ważnym czynnikiem komunikatywności żywej mowy jest płynność wypowiedzi, regulowana prawidłowym, szybkim wdechem i długim, możliwie równomiernym wydechem, po którym odbywa się proces udźwiękowienia całości myślowej. Dzieci w wieku przedszkolnym (3-4- letnie) najczęściej nie wykazują jeszcze w dłuższych wypowiedziach całkowitego zautomatyzowania tego procesu, stąd obserwujemy jak „zachłystują się powietrzem” podczas recytacji wierszy lub w czasie wypowiadania dłuższych zdań, zanikają końcówki wyrazów lub sylaby początkowe. U dzieci starszych, nawet 7-letnich, widoczne są błędy i zniekształcenia w tym zakresie, jak np.:
Dzieci 6 - 7-letnie powinny wymawiać wszystkie poszczególne dźwięki mowy prawidłowo. Jednak duży procent dzieci nie wymawia prawidłowo w wyrazach spółgłosek: s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, r. Różnice w poziomie poprawności wymowy dzieci powodowane są także wpływami środowiska (gwary środowiskowe). Błędy wymowy charakterystyczne dla tego wieku i środowiska dziecka są dowodem jego normalnego rozwoju, a dają się usunąć w toku nauczania w przedszkolu i szkole przez rozwijanie wrażliwości słuchowej i odpowiednie ćwiczenia oddechowe, artykulacyjne lub zabawy ortofoniczne. Jeśli więc rozwój mowy jest opóźniony należy niezwłocznie skontaktować się z logopedą.
Opis trudności komunikacyjnych, które nie są już swoistymi formami językowymi (tzw. normą rozwojową), a powodują niepokój opiekunów, znajdziesz w działach: wady wymowy oraz zaburzenia mowy.
Opracowanie - Marzena Mieszkowicz - neurologopeda
fokaaszara