2. ZBOŻA.docx

ZBOŻA

1)      4 podstawowe gatunki zbóż (w PL):

§         żyto

§         pszenica

§         owies

§         jęczmień

2)       

a)      Spośród 4 podstawowych zbóż najwięcej:

- białka – pszenica (do 25%)

- tłuszczu – owies (do 6,6%)

- węglowodanów – jęczmień (do 85,2%)

- popiołu – owies (do 5,7%)

b)      Spośród wszystkich zbóż najwięcej:

- białka – pszenica (do 25%)

- tłuszczu – owies (do 6,6%)

- węglowodanów – proso (do 93,4%)

- popiołu – ryż (do 7%)

3)      Zbożowe należące do podrodziny wiechlinowe (Poaidae):

żyto, pszenica, owies, jęczmień, pszenżyto, ber

4)      Zbożowe należące do podrodziny prosowe (Panicoidae):

Proso, sorgo, ryż, mohar, trzcina cukrowa

5)      Do rodziny rdestowate należy: gryka

6)      Budowa części nadziemnej (źdźbła):

5-7 międzywęźli połączonych węzłami (kolankami), z których wyrastają liście, a ostatnie międzywęźle zakończone jest kłosem lub wiechą

7)      Typy kwiatostanów:

Ø      kłos – żyto, pszenica, jęczmień, pszenżyto

Ø      wiecha – owies, proso, ryż sorgo

Ø      wiecha kłosokształtna – ber, mohar

Ø      kolba – kukurydza

8)      Ziarniak – część użytkowa roślin zbożowych

9)      Składniki odżywcze i zawartość s.m. w ziarniaku:

Ø      sucha masa - 85%

Ø      węglowodany - od 40 do 93%

Ø      białko – od 1,2 do 7%

Ø      składniki mineralne od 2 do 7% 

10)  Cechy ziarniaków wiechlinowych:

Ø      wydłużone

Ø      wyraźnie zaznaczona strona grzbietowa z zarodkiem (5% masy)

Ø      strona brzuszna z bruzdą nasienną

Ø      nagie (nieoplewione) lub oplewione

Ø      wystająca bródka

11)  cechy ziarniaków prosowych:

Ø      koliste, spłaszczone i wydłużone

Ø      strona grzbietowa z dużym zarodkiem (12%)

Ø      strona brzuszna – brak bruzdy nasiennej

Ø      brak bródki

12)  Ziarniaki nagie (nieoplewione): kukurydza, żyto, pszenica, niektóre gatunki owsa i jęczmienia

13)  Ziarniaki oplewione: ryż, proso, ber, mohar, sorgo

14)  Zasadnicze części ziarniaka:

Ø      okrywa owocowo-nasienna

Ø      bielmo

Ø      zarodek

15)  Plewki szczelnie przylegające: owies, proso

16)  Plewki zrośnięte z okrywą owocową: jęczmień, ryż

17)  Największą część ziarniaka stanowi bielmo (60-92% masy ziarniaka; najwięcej w pszenicy)

18)  Bielmo składa się z:

Ø      warstwy aleuronowej

Ø      bielma mączystego (właściwego)

19)  Najwięcej w bielmie jest: węglowodanów (40-93%): skrobii, celulozy, hemicelulozy, cukrów rozpuszczalnych

20)  Bielmo jest też magazynem białka zapasowego (20-50% s.m. )

Ø      albuminy 

mała część. Poniżej 10% w owsie, ryżu, sorgo, kukurydzy; około 15% w pszenicy i prosie; ok. 20% w jęczmieniu i pszenżycie; do 35% w życie. Zasobne są w aminokwasy egzogenne, zwłaszcza: Lizynę (owies, ryż, proso).

Ø      globuliny

niewielka część, podobny udział procentowy z wyjątkiem owsa, gdzie do 70-78% jest ogólnej ilości białka. Zasobne w lizynę (z wyjątkiem pszenicy, ryżu i sorgo). Zawiera mniej Metioniny, Tryptofanu w porównaniu z albuminami.

Albuminy i globuliny występują we wszystkich częściach ziarniaka największej ilości w zarodkach (ok. 80% białek) i w warstwie aleuronowej (ok. 50%).

Ø      prolaminy

Uznawane za białka typowo zbożowe. Występują tylko w skrobiowej części bielma.

Zawierają dużo proliny i kwasu glutaminowego (z wyjątkiem panicyny prosa), a zwłaszcza gliadyny pszenicy (60% wszystkich aminokwasów), sekaliny żyta (50%), aweniny owsa (47%).

Niska zawartość lizyny (oprócz owsa), treoniny i tryptofanu.

Prolaminy mają zdolność do agregacji (tworzenia żeli) – najbardziej u pszenicy, a a słabo u żyta i jęczmienia.

Ø      Gluteliny