Henryk Sienkiewicz - Potop.pdf

(2400 KB) Pobierz
file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/32.txt
file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/32.txt
Henryk Sienkiewicz "Potop"
spis treœci
analiza utworu str. 2
streszczenie str.6
treϾ str. 9
Druk utworu trwa³ prawie dwa lata (1884 - 1886). jednoczeœnie w
krakowskim "Czasie", warszawskim "S³owie", wielkopolskim
"Dzienniku Poznañskim". W ten sposób wszystkie trzy zabory
poznawa³y równoczeœnie now¹ powieœæ. Ksi¹¿kowe wydanie "Potopu"
wysz³o w szeœciu tomach w paŸdzierniku 1886 r. Fabu³a i
kompozycja powieœci
Wydarzenia przedstawione w powieœci obejmuj¹ lata 1655 - 1656,
co uwypukla charakter informacyjno-poznawczy utworu i scala
kompozycyjnie. Owo skondensowanie urealnia opisywane wydarzenia
i nadaje im odpowiednie tempo. Motywem naczelnym jest podró¿ -
wêdrówka g³ównego bohatera, co umo¿liwia wprowadzenie
ró¿norodnych wydarzeñ historycznych i znacznie poszerza panoramê
spo³eczn¹ powieœci.
Czynnikiem spajaj¹cym fabu³ s¹ dwa, przeplataj¹ce siê wzajemnie
i powi¹zane w¹tki: historyczno-polityczny: przebieg najazdu
szwedzkiego oraz dokonuj¹cy siê w zwi¹zku z nim rozk³ad moralny
spo³eczeñstwa polskiego i stopniowe jego odradzanie. romans
oparty na strukturze trójk¹ta: polski oficer, Kmicic, kocha
kobietê, Oleñkê, któr¹ porywa konkurent, Bogus³aw Radziwi³.
Ponadto na przeszkodzie m³odym staj¹ trudnoœci wynikaj¹ce z
ró¿nic charakterów obojga oraz z powik³añ politycznych.
Powieœæ rozpoczyna siê od spraw romansowych, a wiêc stopniowego
pogarszania siê dobrych zrazu stosunków miêdzy Kmicicem a Oleñk¹
oraz jej opiekunami - szlacht¹ laudañsk¹. Kmicic jest ju¿ nawet
bliski ca³kowitego upadku moralnego, ale w ostatniej chwili
ratuje go wejœcie w s³u¿bê Janusza Radziwi³a. Jest to pierwszy
punkt zwrotny w jego dziejach. Nieco póŸniej zawi¹zuje siê w¹tek
historyczno-polityczny. Odt¹d oba w¹tki rozwijaj¹ siê równolegle,
upadek moralny Kmicica zbiega siê z upadkiem moralnym ogó³u
obywateli. Potem rozpocznie siê poprawa bohatera i ca³ego narodu,
a pod koniec powieœci zejdzie siê odrodzenie i rehabilitacja
Kmicica z odrodzeniem moralnym spo³eczeñstwa polskiego. Akcja
file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/32.txt (1 of 983)2009-06-22 11:48:03
file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/32.txt
toczy siê bardzo szybko, trzyma w napiêciu uwagê czytelnika
dziêki wprowadzeniu do fabu³y nag³ych katastrof i równie
zaskakuj¹cego ich rozwi¹zania.
Akcja prowadzona jest œciœle wed³ug scottowskich za³o¿eñ: (
porwania, ( ucieczki, ( przebrania, ( pojedynki, ( zawieszanie
w¹tków w momencie najwiêkszego napiêcia. Tê dynamiczn¹ budowê
powieœci Sienkiewicz powi¹za³ z trzema ujêciami kompozycyjnymi:
( stopniowaniem, ( kontrastem, ( zaskakuj¹c¹ niespodziank¹.
Najistotniejszym walorem "Potopu" jest narracja. Mamy tu do
czynienia z wieloœci¹ odrêbnych ujêæ przy dominuj¹cej roli
narratora wszechwiedz¹cego, któremu nieobcy jest XIX-wieczny
punkt widzenia. Obok epickiego dystansu obserwujemy: subiektywizm
(bezpoœrednio wprowadzone oceny),
stylizowane relacje kronikarskie,
elementy szlacheckiego pamiêtnika,
spojrzenie oceniaj¹cego wydarzenia historyka.
Obraz spo³eczeñstwa polskiego wieku XVII
Magnateria:
Janusz i Bogus³aw Radziwi³owie, Hieronim Radziejowski, Opaliñski
( prowadz¹ politykê kieruj¹c siê jedynie dobrem w³asnego rodu,
( wydaj¹ cynicznie kraj na ³up Szwedom (Ujœcie, Kiejdany) i
przechodz¹ na stronê wroga dla w³asnych korzyœci materialnych lub
na skutek urazy osobistej, (, warcho³owie, samowolni i pyszni
egoiœci.
Sapieha, Lubomirski, Zamoñski
( patrioci stawiaj¹cy dobro ojczyzny ponad w³asne interesy, nie
s¹ to jednak postacie idealne.
Szlachta:
( poddaje siê pokornie obcym najeŸdŸcom, szybko godzi z nowym
po³o¿eniem (kiedy Opaliñski oznajmi³ o podpisaniu kapitulacji
Wielkopolski, wznosi okrzyki na czeœæ króla szwedzkiego), p³aci
im podatki, s³ucha bez sprzeciwu rozkazów szwedzkich komendantów,
( do zdrady ojczyzny sk³ania ich obietnica przywilejów stanowych
(np. stryj Oleñki, mówi: "Pana i pod obcym panowaniem znaleŸæ
mo¿na), ( na Kmicicowej kompanii ci¹¿¹ morderstwa, rozboje i
gwa³ty (ka¿dy z ¿o³nierzy by³ skazywany przez s¹dy na utratê czci
i ¿ycia, grasuj¹ bezkarnie, bo prawo i s¹downictwo jest za s³abe)
file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/32.txt (2 of 983)2009-06-22 11:48:03
file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/32.txt
( butna niekarna, egoistyczna, lekkomyœlna, interesowna,
zaœlepiona, bezmyœlna politycznie i krótkowzroczna, uleg³a wobec
magnaterii, czêsto obojêtna wobec potrzeb ojczyzny, Wœród
szlachty s¹ jednak jednostki prawe, gotowe do poœwiêceñ, np.
Skrzetuski, który na wieœæ o kapitulacji Wielkopolski rwa³ sobie
w³osy z g³owy.
Lud miejski i wiejski
Sienkiewicz nie wprowadza do utworu bohatera ch³opskiego ani
mieszczañskiego. Lud wystêpuje tu bezimiennie, ale jest chêtny
i gotowy do walki ( cechuje ich: patriotyzm, wiernoœæ królowi,
zapa³ do walki, ( bior¹ w swoje rêce sprawê obrony przed
Szwedami; ruch partyzancki obejmuje ca³y kraj (górale tatrzañscy
ratuj¹ ¿ycie królowi; kilkunastoletni Micha³ko, ch³opak
pañszczyŸniany, naprowadza na Szwedów polsk¹ chor¹giew i w bitwie
z nimi wykazuje siê odwag¹ i bohaterstwem, czym wprowadzaj¹ w
podziw szlachtê), ( stawiaj¹ opór, poniewa¿ najeŸdŸcy
zwielokrotniaj¹ nacisk ekonomiczny i obci¹¿aj¹ dodatkowymi
pracami, wol¹ znosiæ ch³ostê i wiêzienie, a nawet œmieræ, ni¿
przyczyniaæ siê do utwierdzania potêgi najeŸdŸcy, ( o ucisku ludu
Sienkiewicz wspomina przelotnie, ukazuj¹c œluby lwowskie Jana
Kazimierza, w których król zobowi¹za³ siê, i¿ po zakoñczeniu
wojny poprawi po³o¿enie pospólstwa.
Na pocz¹tku "Potopu" Sienkiewicz ukazuje upadek moralny
spo³eczeñstwa (zdradê, zaprzedanie wrogom przez klasê rz¹dz¹c¹,
odstêpowanie od w³adcy, apatiê i rezygnacjê). Wrzeszczowicz
(cudzoziemiec) wypowiada siê o Polakach: " Jest li na œwiecie
taki drugi kraj, gdzieby tyle nie³adu i swawoli dopatrzeæ mo¿na
(...) Któryby w œwiecie naród nieprzyjacielowi do zawojowania
w³asnej ziemi pomóg³? Który by tak króla opuœci³... Jeno szaleni,
swawolni, Ÿli i przedajni te ziemiê zamieszkuj¹". PóŸniej
nastêpuje punkt zwrotny - naród siê podŸwiga i odradza. Przy
3koñcu utworu sami Szwedzi nie mog¹ nadziwiæ siê zamianie, jaka
zasz³a w narodzie, który do niedawna nie stawia³ ¿adnego oporu.
Obrazy ¿ycia obozowo-rycerskiego
"Potop" to powieœæ wojenna. Na obraz ¿ycia spo³eczeñstwa
polskiego XVII w. sk³adaj¹ siê g³ównie fakty ukazuj¹ce ¿ycie
obozowo-rycerskie, wojenne. Np. cnoty rycerskie, sposób
formowania chor¹gwi, pospolite ruszenie, turnieje, bardzo
plastyczne opisy bitew. Niewiele natomiast dowiadujemy siê o
file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/32.txt (3 of 983)2009-06-22 11:48:03
file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/32.txt
stosunkach spo³ecznych i ¿yciu kulturalnym Polaków. Obraz ten
uzupe³niaj¹ nieliczne sceny ¿ycia domowego i obyczajowego: (
ciche ¿ycie rodzinne, ( uczty i zabawy hulaszcze w dworkach
szlacheckich (tu doskona³a scena zbiorowa: uczta w Kiejdanach),
( bójki w karczmach.
Bohater g³ówny
Andrzej Kmicic to typowy przedstawiciel szlachty XVII w., potomek
zubo¿a³ego rodu szlacheckiego. Jego losy symbolizuj¹ los
ojczyzny; jego upadkowi moralnemu sekunduje upadek narodu, a
odrodzeniu - tryumf zwyciêskich Polaków. Odwa¿ny, weso³y o bujnym
temperamencie, zdolny do szlachetnych i druchów serca i do
wielkiej mi³oœci. Ma naturê awanturnicz¹, jest porywczy i sk³onny
do "bitki i wypitki", co psuje mu reputacjê. Wychowany w
potyczkach pogranicznych nawyk³ do ryzyka i bezkarnoœci. Hulaka,
ceni¹cy sobie dobr¹ kompaniê i swawolne ¿ycie. Zachowaniem w
Lubiczu, Upicie i Wo³montowiczach popada w dramatyczny konflikt
z otoczeniem, traci dobre imiê, Oleñkê i zaufanie przyjació³.
Porywaj¹c narzeczon¹ staje ponownie w ostrej kolizji z prawem.
Pierwszy punkt zwrotny w jego ¿yciu nastêpuje w zwi¹zku z
otrzymaniem hetmañskich listów. Z rozkazu najwy¿szego dowódcy
podejmuj¹c siê formowania oddzia³u nie podlega odpowiedzialnoœci
s¹dowej i ma okazjê zrehabilitowaæ swoje imiê. Oddaj¹c siê pod
komendê Radziwi³a sk³ada mu przysiêgê na wiernoœæ. Nie odstêpuje
jednak magnata, choæ w oczach przyjació³ i ukochanej uchodzi za
zdrajcê, poniewa¿ wierzy w dobre intencje hetmana. Naiwny i
gorliwy, porywczy i wierny wierzy, ¿e przyczynia siê do ratowania
ojczyzny. Swoja tragiczna pomy³kê uœwiadamia sobie w rozmowie z
Radziwi³em w Pilwiszkach. Œwiadomy ju¿ swego upadku postanawia
zemœciæ siê. Wpierw jednak czyni postanowienie oczyszczenia siê
z win poprzez s³u¿bê Polsce. Jako Babinicz: ( ostrzega wojsk
konfederackie przed niebezpieczeñstwem gro¿¹cym im ze strony
Radziwi³a, ( ocala starostê £uszczewskiego, ( ostrzega ksiêdza
Kordeckiego, ( bierze udzia³ w obronie Jasnej Góry, ( broni króla
w Tatrach, ( walczy ze Szwedami na czele oddzia³u Tatarów, (
ocala Wo³montowicze, ( uczestniczy w wojnie z wojskami Rakoczego.
Przemienia siê w prawego, wiernego królowi i ojczyŸnie bojownika
o wolnoœæ swego narodu, gotowego postawiæ obowi¹zek s³u¿by dla
kraju ponad g³os serca.
Oleñka Bilewiczówna: godna potomkini rodu szlacheckiego. Powa¿na,
stateczna, dumna i energiczna panna, która potrafi zachowaæ
file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/32.txt (4 of 983)2009-06-22 11:48:03
file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/32.txt
spokój nawet w najgorszych chwilach. Uosobienie kobiety idealnej,
wzór patriotki, wiernej cnocie i ojczyŸnie.
Historia w powieœci
Pisarz bardzo dok³adnie zapozna³ siê z czasami najazdu
szwedzkiego (studiowa³ pamiêtniki, listy, kroniki, herbarze,
notatki, prace historyczne); do powieœci wplót³ autentyczne
przemówienie Zamoñskiego do zakonników jasnogórskich, oryginalne
listy Janusza Radziwi³a do Bogus³awa; Z "Pamiêtników" J. CH.
Paska zaczerpn¹³ Sienkiewicz obrazy pojedynków, bójek, awantur,
sceny wojenne i zwroty staropolskie, wzoruj¹c siê na jego stylu
i jêzyku. •róde³ historycznych trzyma³ siê bardzo wiernie i
"Potop" nale¿y pod tym wzglêdem do najlepszych dzie³
historycznych. G³ówny bohater powieœci Andrzej Kmicic, to postaæ
na po³y historyczna. Pasek w "Pamiêtnikach" podaje, ¿e w 1658 r.
pu³kownik Samuel Kmicic "¿o³nierz dobry", s³u¿y³ w wojsku
litewskim pod Sapieh¹, dosta³ siê do niewoli rosyjskiej, sk¹d
wydosta³ go Czarniecki. Pozosta³e wydarzenia z ¿ycia bohatera
(s³u¿ba u Radziwi³a, udzia³ w walce ze Szwedami, wysadzenie
kolumbryny) to fikcja literacka.
Streszczenie
W 1654 r. Chmielnicki poddaje siê Rosji, co staje siê przyczyn¹
wojny polsko-rosyjskiej - dwie potê¿ne armie rosyjskie wkraczaj¹
w tym roku na Litwê i Bia³oruœ. O tej wojnie wspomina Sienkiewicz
nazywaj¹c j¹, ze wzglêdu na cenzurê carsk¹, wojn¹ z
Septentrionami, z Chowañskim itp. Herakliusz Bilewicz,
przedstawiciel mo¿nego rodu ¿mudzkiego, w testamencie przekaza³
ca³y maj¹tek wnuczce Aleksandrze, oddaj¹c ja pod opiekê szlachty
laudañskiej i wyznaczaj¹c na mê¿a Andrzeja Kmicica, któremu te¿
zapisa³ wieœ Lubicz. Styczeñ 1655 r. Prezentacja i konkury
Kmicica w Wodoktach (m³odzi pa³aj¹ odwzajemnion¹ mi³oœci¹), pobyt
w Lubiczu (pijatyki i rozpusta, dewastacja staro¿ytnego dworku)
Zemsta na Butrymach (kompani Kmicica sprowokowali konflikt w
karczmie i zostali wybici przez okoliczn¹ szlachtê. Kmicic w
odwecie morduje mieszkañców Wo³montowic i pali ich domy. Oleñka
ukrywa go przed Butrymami, ale ju¿ bezpiecznego wypêdza zrywaj¹c
zarêczyny) Porwanie Oleñki przez Kmicica, oœwiadczyny
Wo³odyjowskiego (Wo³odyjowski rani w pojedynku Kmicica, ale
widz¹c jak bardzo m³odzi siê kochaj¹ postanawia pomóc warcho³owi
file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/32.txt (5 of 983)2009-06-22 11:48:04

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin