Biblioterapia - cele i zadania, rodzaje
1. Definicja biblioterapii - jest procesem asymillacji wartości psychologicznych, socjalnych i estetycznych z książek do ludzkiego charakteru, osobowości i zachowania
Biblioterapia - jest szczególną techniką psychoterapeutyczną polegającą na leczniczym oddziaływaniu na psychikę przez odpowiednio dobraną lekturę.
2. Zadania biblioterapii
zdania jakie może spełniać książka w procesie leczenia mogą być różnorodne, zależne od potrzeb, możliwości, struktury psychicznej i sytuacji pacjenta jak i wiedzy i praktycznych możliwości osoby prowadzącej biblioterapię .
a) Lektura może spowodować poprawę nastroju, obnizyć niepokój i napięcie emocjonalne, może odwracać uwagę od traumatyzujących sytuacji związanych z oczekiwaniem na ustalenie rozpoznania, na wynik leczenia oraz z pobytem wśród ciężko chorych lub umierających.
b) Dla przyjemności lub zabicia czasu żeby zdobyć temat do rozmów, żeby znaleźć punkt wyjścia do myślenia, wobec osób pozbawionych wskutek choroby lub inwalidztwa, pełni życiowej aktywności lektura poprzez identyfikację z aktywnym bohaterem może zastępczo zaspokajać potrzebę działania: od zwykłej ekspansji fizycznej do wypełniania ról społecznych.
c) W podobny sposób pomaga literatura biograficzna pomaga w radzeniu sobie z utratą stanowiska i zagrożeniem dalszej kariery towarzyskiej i zawodowej, która często wiąże się z chorobą.
d) Choroba a szczególnie pobyt w szpitalu upośledza kontakt ze środowiskiem, zawęża zakres zainteresowań. Lektura, a zwłaszcza prasa, zbliża chorego do rzeczywistego świata, pobudza zainteresowania, dostarcza informacji, skłania do porzucenia "społecznej roli chorego", i przyjęcia bardziej aktywnej postawy życiowej.
e) Biblioterapia może spełniać istotną rolę w procesie rehabilitacji tj.
dostosowaniu do trwałego upośledzenia ważnych sprawności życiowych - w tym wypadku pomaga w pracy nad sobą i wspiera program rehabilitacji.
f) Właściwie zastosowana lektura może prowadzić do przekształcenia obrazu samego siebie, obrazu świata i swojej roli w świecie, a w konsekwencji do osiągnięcia większej dojrzałości i lepszego przystosowania społecznego.
3. Rodzaje biblioterapii
Typologia R. J. Rubina określa trzy kategorie biblioterapii:
Biblioterapia kliniczna - polegająca na stosowaniu literatury, głównie wyobrażeniowej, w grupach pacjentów z problemami emocjonalnymi.
Pacjenci dobrowolnie uczestniczą w zajęciach, które są zazwyczaj prowadzone przez lekarza i bibliotekarza. Tego typu zajęcia mogą odbywać się w szpitalu lub w środowisku chorego. Głównym celem jest uzyskanie przez pacjenta zdolności "wglądu w siebie", co ma prowadzić do zmiany jego sytuacji psychologicznej.
Biblioterapia rozwojowa tzw. wychowawcza, stosująca książki, materiały wyobrażeniowe i dydaktyczne do potrzeb normalnych użytkowników. Tego rodzaju grupy biblioterapeutyczne prowadzone są przez bibliotekarza, nauczyciela itp. . Zajęcia mają pobudzać normalny rozwój , samorealizacje, wspierać zdrowie psychiczne. Prowadzone np. w szkole mają pomagać w rozwiązywaniu rozmaitych problemów życiowych.
3.1. Biblioterapia psychokorekcyjna
3.2. Biblioterapia edukacyjna
3.3. Biblioterapia rozrywkowa
4. Zasady terapeutycznego zastosowania literatury
4. 1. Etapy procesu biblioterapeutycznego
W postępowaniu biblioterapeutycznym można wyodrębnić trzy fazy:
I. Diagnozowanie (poznanie stanu zdrowia pacjenta, aktualnej sytuacji życiowej, poziom wykształcenia, stopień oczytania, zainteresowania), w okresie tym należy zdobyć zaufanie chorego, określić jego poziom intelektualny i możliwość czytania.
II. Czytanie indywidualne i grupowe;
III. Refleksje nad przeczytanym utworem lub fragmentem
4..2. Ogólne kryteria doboru lektury:
- zamierzony cel terapii i wynikające z niego problemy
- typ schorzenia - stan· psychofizyczny chorego
- przeciwwskazania psychiczne
- zainteresowania czytelnicze
- możliwości odbiorcze chorego (np. poziom umysłowy, wiek)
4.3. R. J. Rubin zwraca uwagę na przestrzeganie zasad uczestnictwa pacjentów w biblioterapii. Podaje ona następujące zasady, których należy przestrzegać:
- swoboda uczestnictwa
- uwzględnianie potrzeb, problemów i preferencji pacjenta
-dostosowanie materiałów do ewentualnych upośledzeń i zdolności czytelniczych (druk, format, środki audiowizualne)
- odwoływanie . się do "gotowości biblioterapeutycznej" pacjenta, nie przynaglanie go
- w większym stopniu udostępnianie biblioterapii grupom specjalnej troski
5. Materiały stosowane w biblioterapii
Dobór materiałów - materiałem nie zawsze jest słowo drukowane. Można używać też filmów, kaset wideo, nagrań muzycznych, obrazów, fotografii.
Z pewnością najczęściej stosowane są książki, odpowiednio wyselekcjonowane i opisane pod kątem realizacji określonych celów.
Przez specjalistów sporządzane są specjalne listy lektur i bibliografie. W poszczególnych zestawieniach dobiera się pozycje nie tylko o walorach terapeutycznych, relaksujących bądź aktywizujących, ale także książki podsuwające rozwiązania problemów trudnych, dotyczących określonych niepełnosprawności.
5.1. Selekcjonując materiały do biblioterapii należy uwzględnić następujące zasady::
a. nie dobierać materiałów, których się dobrze nie zna.
b. fragmenty muszą być zwarte i krótkie, aby nie zawierały zbyt wiele czasu problemy muszą współbrzmieć z problemami pacjentów, ale nie muszą być identyczne
d. materiały powinny być dopasowywane do zdolności czytelniczych pacjenta, ucznia .
e. należy uwzględnić wiek i rozwój emocjonalny ucznia f. trzeba brać pod uwagę preferencje czytelnika .
g. należy dostosowywać się: do nastrojów Czytelniczych, ale unikać wątków samobójczych, beznadziejności, negatywizmu
arwense