Charakterystyka rozwoju dziecka w młodszym wieku szkolnym.pdf

Charakterystyka rozwoju dziecka w

młodszym wieku szkolnym

Okres nazywany młodszym wiekiem szkolnym lub średnim dzieciństwem

trwa od wstąpienia dziecka w wieku 7 lat do szkoły do ukończenia przez nie IV

klasy w wieku około 11 lat. Wyodrębnienie tego okresu rozwojowego wiąże się

ze specyfiką rozwoju psychicznego i fizycznego dziecka w pierwszych latach

pobierania przez nie nauki szkolnej.

Fizyczne zmiany rozwojowe zachodzące w tym okresie dokonują się na

ogół w sposób powolny, ale stały.

W okresie średniego dzieciństwa zmienia się budowa ciała dziecka: w miarę

zmniejszania się grubości tkanki tłuszczowej oraz zmian w jej rozkładzie ogól-

nym, staje się ono szczuplejsze. Kości zawierają mniej tkanki chrzęstnej, przez

co stają się bardziej twarde i sztywne. Szybki jest wzrost mięśni. Układ krążenia

rozwija się w ciągłym, lecz powolnym tempie, oddychanie staje się bardziej

ekonomiczne, układ trawienny staje się bardziej wydajny. Znacznie wzrasta

wówczas ciężar mózgu wynosząc u 9 letniego dziecka 1300 g, gdy tymczasem

mózg dorosłego waży ok. 1400 g. Najszybciej rosną i rozwijają się płaty czoło-

we. Dojrzewa kora mózgowa i wzrasta jej wpływ na niższe części układu ner-

wowego. Podczas tego okresu następuje także stopniowe wyrzynanie się zębów

stałych.

Podczas młodszego wieku szkolnego liczne są osiągnięcia w zakresie zdolności

motorycznych angażujących całe ciało (tzw. dużej motoryki). W stałym tempie,

stopniowo dojrzewa także koordynacja ruchów rąk (tzw. mała motoryka). W

związku z tym dzieci nabierają zręczności w takich formach aktywności, jak:

gra na instrumentach muzycznych, odręczne pisanie, a także w codziennym toku

zajęć (czyszczenie zębów, samodzielne zawiązywanie sznurowadeł i ubieranie

się). Dzieci w swoich działaniach stopniowo eliminują niepotrzebne ruchy po-

przez doskonalenie koordynacji i rozwoju precyzji w wykonaniu określonych

zadań.

Dziecko wstępujące do szkoły jest znacznie silniejsze i bardziej odporne na cho-

roby niż w okresie poprzednim. W okresie tym brak jest wyraźnych, związanych

z płcią różnic w proporcjach ciała.

W młodszym wieku szkolnym wzrasta nadal wrażliwość i czułość narzą-

dów zmysłowych.

U dzieci wstępujących do szkoły uwaga ma jeszcze charakter mimowolny, jed-

nakże stopniowo w procesie nauczania rozwija się także uwaga dowolna; dziec-

ko coraz bardziej świadomie koncentruje uwagę na treści lekcji i podtrzymuje ją

własnym wysiłkiem woli.

Spostrzeżenia dzieci w tym okresie stają się bardziej analityczne, tzn. uczeń na-

bywa umiejętności wyodrębniania rozmaitych cech i własności w spostrzega-

nych przedmiotach, uczy się te własności rozpatrywać oddzielnie i dostrzegać je

także w innych, podobnych obiektach.

Młodszy wiek szkolny jest okresem przełomowym dla rozwoju pamięci dziecka.

W szkole podstawowej rozwija się stopniowo dowolne zapamiętywanie materia-

łu podawanego na lekcji przez nauczyciela oraz dowolne przypominanie i od-

twarzanie tego materiału. W miarę rozwoju myślenia w toku nauki szkolnej roz-

wija się także pamięć logiczna. Umożliwia ona opanowanie coraz bardziej

skomplikowanych zagadnień i uczenie się materiału programowego ze zrozu-

mieniem, ujmując związki rzeczowe i logiczne, łączące jego poszczególne czę-

ści. W młodszym wieku szkolnym rozwijają się także takie cechy pamięci, jak

jej szybkość, trwałość i pojemność.

W młodszym wieku szkolnym obserwujemy także dalszy rozwój mowy. Doko-

nują się w niej rozmaite zmiany ilościowe i jakościowe, pojawiają się jej nowe

formy i rodzaje. Najważniejsze osiągnięcia w dziedzinie mowy w młodszym

wieku szkolnym to przyswojenie sobie przez dzieci umiejętności czytania i pisa-

nia. Z rozwojem mowy wiąże się także nauka gramatyki i ortografii. W zakresie

mowy ustanej dziecko uczy się mówić tylko na polecenie, odpowiadać na zada-

wane mu pytania, zgłaszać się, gdy ma ochotę coś powiedzieć. Uczy się wypo-

wiadać zwięźle i jasno, nie odbiegać od tematu, lecz rozwijać go w sposób coraz

bardziej logiczny.

W okresie tym wzrasta częstotliwość używania zdań rozwiniętych i złożonych.

W tworzonych zdaniach ujawnia się znaczący wzrost liczby przymiotników,

przysłówków i spójników. Dzieci znajdują coraz więcej sposobów na wyrażanie

różnych czynności

Postępy w rozwoju umysłowym dziecka w młodszym wieku szkolnym

wiążą się ściśle ze zmianami jakościowymi w jego inteligencji. W myśl teorii

rozwoju poznawczego Jean Piageta dziecko w tym okresie znajduje się w sta-

dium operacji konkretnych. W tym stadium dzieci zaczynają rozumować logicz-

nie. Stają się zdolne do formułowania planu poprzedzającego przebieg działania.

Nadal jednak nie potrafią pojąć abstrakcji. Ich myślenie ogranicza się do tego,

co doświadczalne i fizyczne. Dzieci mogą zrozumieć już pojęcie stałości, które

oznacza, że bez względu na zmiany zachodzące w zewnętrznym, fizycznym wy-

glądzie substancji, jej ilość lub masa pozostaje taka sama. Innym przejawem za-

chodzącego w wieku szkolnym rozwoju poznawczego jest proces klasyfikowa-

nia – zdolność do zrozumienia pojęć, klas, podklas i do dokonywania inkluzji

oraz proces szeregowania – zdolność do porządkowania obiektów według ich

wielkości.

Dzieci w młodszym wieku szkolnym ujawniają większą świadomość pojęć

kształtu i wielkości oraz ich związku ze środowiskiem, dość dobrze rozumieją,

w jaki sposób obiekty mogą zajmować różne pozycje w przestrzeni i utrzymy-

wać zróżnicowane związki z innymi obiektami. Dzieci mogą tu także poprawnie

rozumować w zakresie takich dotyczących wzajemnego stosunku pojęć, jak

lewy lub prawy. W okresie średniego dzieciństwa rozwija się dziecięce rozumie-

nie pojęcia ilości. Dzieci charakteryzują się pełnym zrozumieniem czasu zegaro-

wego oraz dobrą wiedzą dotyczącą dni tygodnia, miesięcy i pór roku.

Młodszy wiek szkolny jest okresem aktywnego rozwoju osobowości i roz-

woju społecznego, interakcja pomiędzy dzieckiem a społeczeństwem poszerza

się i staje się bardziej złożona.

Pojawia się wówczas większa dojrzałość emocjonalna, następuje przejście od

bezradności do niezależności i samowystarczalności.

Następuje spadek lęków związanych z zapewnieniem ciału bezpieczeństwa, nie

zmniejszają się jednak lęki przed siłami nadprzyrodzonymi (duchy, czarownice).

Złość i agresja nadal są wyrażane fizycznie w formie kopania, popychania, bi-

cia. Źródłem radości i szczęścia są m.in.: przebywanie z przyjaciółmi i ukocha-

nymi osobami, niespodzianki, wartościowe podarunki, itp.

Moralność dziecka w tym okresie, w myśl teorii rozwoju moralnego J. Pia-

geta, znajduje się na etapie realizmu oraz relatywizmu moralnego. Stadium re-

alizmu moralnego charakteryzuje głównie heteronomiczność reguł społecznych

(dzieci są przekonane, iż moralność narzucona jest przez ludzi posiadających

autorytet). Dzieci nie zastanawiają się nad celami i słusznością reguł. Większość

dzieci w tym stadium przejawia odpowiedzialność obiektywną, tzn. ocenia sytu-

acje moralne ze względu na ich fizyczne i obiektywne konsekwencje. Dopiero

ok. 9-10 r.ż. dzieci wkraczają w stadium relatywizmu moralnego. Dzieci w tum

stadium zaczynają rozumieć, że reguły są umowami, które stworzyli ludzie, aby

się chronić i sobie pomagać. Przestrzeganie tych reguł postrzegane jest raczej

jako współdziałanie z innymi, niż podporządkowanie się przepisom. Dziecko w

okresie tym po raz pierwszy bierze pod uwagę motywy i intencje ludzi przy oce-

nie ich moralnego zachowania.

Dzieci w tym okresie w dalszym ciągu bardzo potrzebują swoich rodziców

i szukają w nich oparcia, ale coraz częściej porównują i przeciwstawiają środo-

wisko domowe temu, które wykracza poza nie. Wywołuje to sporą liczbę pytań i

nieporozumień z rodzicami.

Rozpoczęcie nauki w szkole stawia dzieci w nowym i złożonym środowisku

społecznym. Dzieci muszą się dostosować do nowych zwyczajów i wymagań,

do zachowania nakierunkowanego na realizację zadań, do podporządkowania

się autorytetowi, do kontroli impulsów. Na ogół dzieci bardzo silnie przywiązu-

ją się do nauczyciela, darzą go uczuciem i bardzo silnie przeżywają nagany z

jego strony, a także brak zainteresowania swymi osiągnięciami.

Dla dzieci w tym okresie bardzo duże znaczenie ma przynależność do grupy

rówieśniczej . Dzięki spędzaniu czasu z rówieśnikami uczą się współpracy i za-

sad obcowania z innymi. Zdolność uwzględniania potrzeb i wrażliwości innych

osób pozwala na rozkwit przyjaźni. Grupy rówieśnicze zaspokajają typowe po-

trzeby dziecka w tym okresie: pragnienie odizolowania się od dorosłych lub

przebywania w grupie osób o podobnych zainteresowaniach.

Duży wpływ w końcu na rozwój w tym okresie ma zabawa. Dzieci utożsamiają

się z tymi formami zabawy, które są charakterystyczne dla ich własnej płci.

Dużą popularnością w wieku szkolnym cieszy się sport drużynowy. Członko-

stwo w drużynie sportowej stwarza dzieciom okazję rozwijania ich fizycznej i

umysłowej sprawności opartej na współzawodnictwie. Rywalizacja z innymi z

pozycji członka drużyny pomaga dzieciom rozwinąć ich charaktery.

BIBLIOGRAFIA

1. Birch Ann, Psychologia rozwojowa w zarysie, PWN Warszawa 1997;

2. Ilg Frances, Rozwój psychiczny dziecka, Gdańsk 1992;

3. Przetacznikowa Maria, Psychologia rozwojowa, WSiP, Warszawa 1974;

4. Turner Jeffrey, Rozwój dziecka, WSiP, Warszawa 1999;

5. Vasta Ross, Psychologia dziecka, WSiP, Warszawa 1995;

6. Żebrowska Maria, Psychologia Rozwojowa dzieci i młodzieży, PWN 1975.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: