Analiza Transakcyjna.pdf

Analiza Transakcyjna.

Omawianie Analizy Transakcyjnej zacznę od wyjaśnienia pojęcia interakcji

społecznej, jest to wzajemne oddziaływanie na siebie dwóch lub więcej jednostek,

oddziaływanie grup albo jednostki i grupy, polegające na obustronnym wpływaniu na swoje

zachowania. Jeżeli dwoje lub więcej ludzi spotyka się w gromadzie, prędzej czy później

któryś z nich przemówi lub w inny sposób okaże, że zauważa inne osoby. Nazywa się to

bodźcem transakcyjnym. Wówczas inna osoba odezwie się albo uczyni coś, co będzie w

pewien sposób związane z tym bodźcem, a co nazwiemy reakcją transakcyjną. Prosta analiza

transakcyjna polega na postawieniu diagnozy stwierdzającej, który ze stanów ego wysłał

bodziec transakcyjny i który wykonał reakcję transakcyjną.

Rodzaje Transakcji :

- i. niezogniskowana - w czasie, której spotykają się oraz dostrzegają nawzajem, co

najmniej dwie jednostki, nieznające się uprzednio i nieoczekujące, że w czasie tej

interakcji, nie zaplanowanej i nienakierowanej na żaden wspólny cel, zaznajomią się ze

sobą, np. interakcja, w jaką wchodzą pacjenci w poczekalni ( obecność innych ludzi i

kontakt wzrokowy oddziałują na zachowanie jednostek, skłaniając je do konformizmu

wobec społecznie aprobowanej sytuacji)

- i. zogniskowana – w czasie, której spotykają się, co najmniej dwie jednostki

znające się wcześniej, lub też oczekujące, że w trakcie trwania interakcji, zaplanowanej w

pewnym wspólnym celu (np. konferencja naukowa lub turniej szachowy), zaznajomią się

ze sobą

- i. symboliczna - opiera się na interpretacji wzajemnych zachowań, dokonującej się

na poziomie symbolicznym, za pośrednictwem symboli

- i. transakcyjna - nacisk jest w niej położony na proces wymiany nagród i kar albo

praw i obowiązków pomiędzy partnerami ( analiza transakcyjna)

- i. typu twarzą w twarz - bezpośrednia; charakteryzuje się tym, iż zaangażowane w

nią jednostki nawiązują ze sobą bardzo osobisty kontakt i znajdują się w bliskim

sąsiedztwie fizycznym.

Wchodząc w interakcje z innymi liczymy na korzyści, zyski:

1. Psychologiczne , wewnętrzne (obniżenie napięcia).

2. Zewnętrzne , psychologiczne – unikamy sytuacji lękowych.

3. Korzyści wtórne – głaski różnego rodzaju.

4. Ko rzyści egzystencjalne – możliwość utrzymania uzyskanej równowagi psychologiczne -

gdy spełniają się nasze przeświadczenia o sobie.

Model transakcyjny.

Stan ego jest to spójny system uczuć powiązany z zestawem spójnych wzorów zachowania.

W strukturalnym modelu analizy transakcyjnej ( AT ) przyjmuje się istnienie trzech

komplementarnych stanów Ja. Nie są to pojęcia abstrakcyjne, ale realność psychologiczna.

Rodzic, Dorosły i Dziecko reprezentują rzeczywiste postacie istniejące teraz lub w

przeszłości, mające konkretne nazwisko i stan cywilny...Dla uproszczenia stany Ja nazywamy

po prostu terminami: Rodzic, Dorosły, Dziecko.

1. Ja-Rodzic (R), będący zbiorem doświadczeń powstałych pod wpływem sytuacji

zewnętrznych kontrolowanych przez rodziców lub osoby zastępujące rodziców. Są to

m.in. wartości, normy, nakazy i zakazy, powinności, polecenia, gotowe programy

działań, czynności opiekuńcze itp.

Rodzic ma dwie główne funkcje. Po pierwsze, umożliwia jednostce skuteczne

wypełnianie roli rodzica jej własnych dzieci, przyczyniając się w ten sposób do

przetrwania rasy ludzkiej, O jego wartości pod tym względem świadczy fakt, że ludzie

osieroceni we wczesnym dzieciństwie mają, jak się wydaje, większe trudności w

wychowywaniu dzieci niż ci, którzy wzrastali w pełnej rodzinie do okresu dojrzewania.

Po drugie Rodzic wykonuje wiele reakcji automatycznie, co oszczędza dużo czasu i

energii. Wiele rzeczy robi się, dlatego, że "Tak się właśnie robi". Zwalnia to Dorosłego z

konieczności podejmowania niezliczonych drobnych decyzji, dzięki czemu może

poświęcić się ważniejszym sprawom, pozostawiając czynności rutynowe Rodzicowi.

2. Ja-Dorosły (D), wyraża wszystkie nabyte umiejętności i zdolności służące rozumieniu

rzeczywistości i samego siebie. Jest to obszar naszego Ja pozwalający nam

bezpiecznie poruszać się w otaczającym świecie i dokonywać racjonalnych wyborów.

Sprawuje on funkcje kontrolne i decyzyjne w odniesieniu do dwóch pozostałych

struktur.

Jest on zorganizowany, elastyczny, inteligentny, a jego sposób funkcjonowania polega

na analizowaniu rzeczywistości, szacowaniu prawdopodobieństwa i na bezstronnym

opracowywaniu danych.

Dorosły jest niezbędny do przetwarzania. Przetwarza dane i oblicza prawdopodobieństwa

istotne do skutecznego radzenia sobie ze światem zewnętrznym. Przeżywa też swoiste

rodzaje trudności i satysfakcji. Na przykład przejście przez ruchliwą ulicę wymaga

przetworzenia wielu złożonych danych o szybkości; działanie zostaje odroczone, dopóki

obliczenia nie wykażą wysokiego stopnia prawdopodobieństwa, że uda się bezpiecznie

dotrzeć na drugą stronę....

3. Ja-Dziecko (Dz.), zawiera z kolei wszystkie wrodzone i nabyte wzorce popędów oraz

reakcji emocjonalnych. Jest to całe bogactwo uczuć przeżywanych przez człowieka

np. lęk, poczucie winny, ciekawość itp.

Dziecko pod wieloma względami najbardziej wartościową częścią osobowości i może

wnosić w życie jednostki dokładnie to, co rzeczywiste dziecko wnosi w życie rodziny:

wdzięk, radość i twórczość, Jeżeli Dziecko w człowieku jest zakłócone i niezdrowe, może

to mieć niepomyślne skutki, a wówczas powinno się temu zaradzić.

Dziecko naturalne to spontaniczna ekspresja, na przykład bunt albo twórczość.

Trafność analizy strukturalnej widać w skutkach nadużycia alkoholu. Zazwyczaj

ogranicza ono najpierw Rodzica, tak, że Dziecko przystosowane uwalnia się od jego

wpływu i przekształca w Dziecko naturalne...."

Wszystkie te stany osobowości wyrażają się przez konkretne zachowania werbalne i

niewerbalne.

Synonimem zdrowej i dobrze funkcjonującej społecznie jednostki w analizie

transakcyjnej jest osoba autonomiczna, to jest taka, która charakteryzuje się świadomością

siebie i otoczenia, jest zdolna do spontaniczności oraz wchodzenia w relacje z innymi

nacechowane intymnością i bliskością. Kształtuje swój los poprzez autentyczność i swój zapis

skryptowy mówiący, że jest OK . Osoby takie określa się mianem Wygrywających

[przeciwieństwem osób Wygrywających (tzw. Książąt lub Księżniczek) są osoby

Przegrywające (Żaby) zachowujące się zgodnie ze swym zapisem skryptowym mówiącym, że

nie są OK.].

Następnym wyznacznikiem optymalnego funkcjonowania jednostki jest fakt, iż

między poszczególnymi stanami Ja następuje swobodny, niczym niezakłócony oraz niczym

nie zablokowany przepływ energii i informacji. W AT szczególnie często podkreśla się rolę

stanu Ja-Dorosły odgrywającą wyjątkową, bo kontrolną i decyzyjną funkcję. Dorosły może

jednak wypełniać swoje zadania tylko wówczas, gdy jest właściwie ukształtowany w procesie

rozwoju jednostki i nie został nieskontaminowany przez pozostałe struktury osobowości.

Teoria analizy strukturalnej określa zmiany, które zaszły w zachowaniu w terminach

zmiany stanów Ja..

Berne definiuje stan Ja jako "spójny zbiór uczuć i doświadczeń bezpośrednio powiązanych z

odpowiadającym im spójnym zbiorem zachowań.

Najprostszymi transakcjami są te, w których zarówno bodziec, jak i reakcja wychodzą od

Dorosłych obu uczestników. Anestezjolog oceniając na podstawie dostępnych mu danych, że

skalpel jest w tej chwili narzędziem z wyboru, wyciąga po niego rękę. Respondent właściwie

odczytuje ten gest, ocenia wchodzące w grę siły i odległości i umieszcza trzonek skalpela

dokładnie tam, gdzie spodziewa się go chirurg. Pod względem prostoty następne są transakcje

Dziecko - Rodzic. Gorączkujące dziecko prosi o szklankę wody i opiekująca się nim matka

przynosi mu ją.

Obie te transakcje są komplementarne: to znaczy reakcja jest właściwa i oczekiwana i

następuje zgodnie z naturalnym porządkiem zdrowych stosunków międzyludzkich. Pierwsza

klasyfikowana jako transakcja komplementarna I typu. Druga - transakcja komplementarna II

typu. Oczywiście transakcje układają się na ogół w łańcuchu, tak, że każda reakcja staje się z

kolei następnym bodźcem.

Pierwsza reguła komunikacji mówi, że komunikacja przebiega gładko, dopóki transakcje

są komplementarne, komunikacja może w zasadzie zachodzić bez końca. Reguły te są

niezależne od natury i treści transakcji, opierają się wyłącznie na kierunku odpowiednich

wektorów. Dopóki transakcje są komplementarne nie ma tu znaczenia czy dwoje ludzi

zajmuje się plotkowaniem ( Rodzic - Dziecko ), rozwiązywaniem problemu ( Dorosły -

Dorosły ), czy też wspólną zabawą ( Dziecko - Dziecko alboRodzic - Dziecko ).

Reguła odwrotna mówi, że komunikacja przerywa się, kiedy zajdzie transakcja

skrzyżowana. Najbardziej powszechną transakcja skrzyżowaną, która powoduje i

powodowała zawsze większość trudności społecznych na świecie czy to w małżeństwie, w

miłości, przyjaźni, czy też pracy, jest transakcja skrzyżowana I typu.

Bodziec ma charakter Dorosły - Dorosły , na przykład: "Może powinniśmy zastanowić się

nad tym, dlaczego ostatnio więcej pijesz" czy też "Nie wiesz, gdzie są moje spinki do

mankietów?" Właściwą reakcją Dorosły - Dorosły byłaby odpowiedź: "Może powinniśmy.

Bardzo chciałbym to wiedzieć" czy też "Na biurku". Jeżeli jednak respondent wybucha

gniewem, reakcje będą mniej więcej takie: "Zawsze mnie krytykujesz, jak kiedyś mój ojciec"

albo "stale mnie za wszystko winisz". Są to reakcje Dzi ecko - Rodzic i na diagramie

transakcyjnym ich wektory krzyżują się. W takich przypadkach problemy Dorosłego

związane z piciem czy też spinkami do mankietów muszą być zawieszone do czasu, gdy

wektory staną się równoległe. Może to potrwać od kilku miesięcy (w przypadku picia

alkoholu) do kilku sekund (w przypadku spinek do mankietów).

W codziennym życiu pytanie "Nie wiesz, gdzie są moje spinki do mankietów?" może

wywołać odpowiedź "Dlaczego nie pilnujesz swoich własnych rzeczy, nie jesteś już

dzieckiem".

Na przykład transakcja może obrazować dwie milczące osoby, piorunujące się wzrokiem.

Jeżeli żadna z nich nie ustąpi, komunikacja się zakończy i będą musiały się rozstać.

Rozwiązanie pozytywne następuje najczęściej, gdy jedna strona ulega lub przechodzi na

poziom prezentowany przez drugą stronę, wówczas obie wybuchają śmiechem albo podają

sobie ręce.

Proste transakcje komplementarne zachodzą zazwyczaj w powierzchownych kontaktach

zawodowych i towarzyskich i bywają często zakłócone przez proste transakcje skrzyżowane.

W gruncie rzeczy kontakt powierzchowny można zdefiniować jako taki, który ogranicza się

do prostych trarnsakcji komplementarnych. Tego rodzaju interakcje zachodzą w

aktywnościach, rytuałach i rozrywkach. Bardziej złożone są transakcje ukryte - angażujące

więcej niż dwa stany ego równocześnie - i ta kategoria stanowi podstawę gier. Sprzedawcy są

szczególnie biegli w transakcjach kątowych,które angażują trzy stany ego. Niewyszukany, ale

wymowny przykład gry handlowej ilustruje następująca wymiana zdań

Sprzedawca: "To jest lepsze, ale pani na to nie stać"

Gospodyni: "Właśnie to biorę".

Sprzedawca, jako Dorosły, stwierdza dwa obiektywne fakty: "To jest lepsze" oraz "Pani na

to nie stać". Pozornie (na poziomie społecznym) są one skierowane do Dorosłego, gospodyni,

której Dorosła odpowiedź powinna brzmieć "W jednym i drugim ma Pan rację". Jednakże,

ukryty czy też psychologiczny wektor skierowany jest przez dobrze wyćwiczonego i

doświadczonego Dorosłego sprzedawcy do Dziecka gospodyni. Trafność jego oceny

potwierdza odpowiedź Dziecka, która w gruncie rzeczy mówi: "Nie bacząc na konsekwencje

finansowe, pokażę temu aroganckiemu typowi, że nie jestem gorsza od innych klientów". Na

obu poziomach transakcja jest komplementarna, ponieważ odpowiedź gospodyni zostaje

przyjęta zgodnie z jej wartością powierzchniową jako Dorosły kontrakt kupna.

Podwójna transakcja ukryta angażuje cztery stany ego; spotyka się ją często we flirtach.

Kowboj: "Chodź, obejrzymy stodołę".

Dziewczyna: "Od dzieciństwa uwielbiam stodoły".

Na poziomie społecznym jest to rozmowa Dorosłych o stodołach, a na poziomie

psychologicznym - rozmowa Dzieci o grze seksualnej. Na pozór wydaje się, że dorosły

posiada inicjatywę, lecz jak w większości gier, skutek jest zdeterminowany przez Dziecko, a

uczestnicy mogą wydawać się tym rozwiązaniem zaskoczeni.

Transakcje można, zatem poklasyfikować na komplementarne i skrzyżowane, oraz proste

i ukryte, a te ostatnie dadzą się podzielić na kątowe i podwójne.

Procedury i rytuały

Najprostszymi formami aktywności społecznej są procedury i rytuały. Niektóre z nich są

uniwersalne, a niektóre lokalne, lecz wszystkich trzeba się nauczyć. Procedurę stanowi seria

prostych komplementarnych transakcji Dorosłych mających na celu manipulowanie

rzeczywistością.

Procedury są oparte na przetwarzaniu danych i ocenach prawdopodobieństwa dotyczących

materiału rzeczywistości. Szczytowy rozwój osiągają w technikach fachowych. Procedurą

będzie pilotowanie samolotu i usuwanie ślepej kiszki.

Rytuał jest stereotypowym ciągiem prostych transakcji komplementarnych

zaprogramowanych przez zewnętrzne czynniki społeczne. Rytuał nieformalny, taki jak

towarzyskie pożegnanie, w szczegółach może podlegać wariacjom lokalnym, ale jego

podstawowa forma pozostaje niezmieniona. Rytuał formalny, taki jak msza rzymskokatolicka

pozostawia dużo mniejszą dowolność. Forma rytuału jest Rodzicielsko określona przez

tradycję.

Wiele formalnych rytuałów było najpierw mocno zanieczyszczonymi, lecz jednak

sprawnymi procedurami, ale z upływem czasu i zmianą warunków straciły całą swą

proceduralną wartość, nadal zachowując użyteczność jako akty wiary. Transakcyjnie

reprezentują one uwolnienie od poczucia winy, czy też poszukiwanie nagrody dostosowane

do tradycyjnych wymagań Rodzicielskich.

W przypadkach granicznych, trudno nieraz odróżnić procedurę od rytuału. Laicy często

mylą procedury fachowe z rytuałami, gdy tymczasem każda taka transakcja ma solidne

oparcie w doświadczeniu, czego jednak człowiek bez odpowiedniego przygotowania nie

potrafi dostrzec.

Zasadniczą cechą wspólną procedur i rytuałów jest ich stereotypowość. Z chwilą

rozpoczęcia pierwszej transakcji ciąg dalszy toczy się już ustalonym trybem do z góry

określonego końca, chyba, że zajdą jakieś okoliczności szczególne. Różnica między nimi leży

w ich pierwotnym pochodzeniu: procedury są programowane przez Dorosłego, a rytuały

modelowane Rodzicielsko.

Rozrywki

Możemy wydzielić w pewnych sytuacjach coś, co nazwiemy rozrywką prostą. Można ją

zdefiniować jako ciąg półrytualnych, prostych transakcji komplementarnych koncentrujących

się wokół materiału określonej kategorii. Jej podstawowym celem jest strukturalizacja

pewnego przedziału czasu. Początek i koniec tego okresu wyznaczają zazwyczaj procedury

lub rytuały.

Rozrywki uprawia się najczęściej na przyjęciach ("spotkaniach towarzyskich") albo

czekając na rozpoczęcie formalnego zebrania grupy; taki okres oczekiwania ma taką samą

strukturę i dynamikę jak "przyjęcia". Rozrywki mogą przybierać formę "pogaduszek", ale i

poważniejszych dyskusji. Duże przyjęcie funkcjonuje często jako rodzaj galerii rozrywek.

Niektóre pary małżeńskie grają w "Powiedz im kochanie", w której żona jest Rodzicem , a

mąż zachowuje się jak duże dziecko. "Zobacz mamo, sam to zrobiłem" jest również rozrywką

pary Rodzic - Dziecko odpowiednią dla ludzi w każdym wieku, czasem nieśmiało

przechodzącą w "Bezwartościowi koledzy".

Rozrywki stanowią sposób na strukturalizowanie czasu i wymianę pożądanych "głasków"

przez uczestników, a ponadto pełnią dodatkową funkcję jako proces selekcji społecznej. W

trakcie rozrywki Dziecko każdego uczestnika uważnie szacuje możliwości pozostałych. Pod

koniec przyjęcia każda osoba będzie już miała upatrzonych graczy, których chciałaby

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: