miasta henza.docx

Hanza niemiecka

Po ustaniu najazdów Węgrów, Normanów oraz wytępieniu z obszaru Morza Śródziemnego saraceńskiego korsarstwa u schyłku I tysiąclecia rozpoczął się w Europie intensywny rozwój handlu.

Pierwszy raz od czasów starożytności przedsięwzięto ważne inwestycje o charakterze drogowym tj.Europa została pokryta się siecią dróg handlowych, którą tworzyły min. drogi bite, rzeki spławne oraz przeprawy mostowe. 

To niezwykłe gospodarcze ożywienie, należy wiązać z rozwojem handlu z Lewantem (jeszcze przedwyprawami krzyżowymi). Przyniósł on potęgę i bogactwo włoskim portom i miastom, a kupiectwu włoskiemu dominującą przez cały okres średniowiecza pozycję.

Klasyczny dla okresu wczesnego średniowiecza handel juczny, został zastąpiony przez dobrze zorganizowane karawany kupieckich przedsiębiorstw. Było to możliwe dzięki postępowi w samym transporcie tj. lepsze drogi, wozy ciągnięte przez zaprzężone w nowożytny zaprzęg konie. 

Pomiędzy XI a XIII w. stan kupiecki stał się najbogatszą warstwą w mieście i zdobył w nim władzę. Wówczas organizowało się ono w tzw. gildie i spółki kupieckie. Było to wymuszone faktem, iż zakup towarów i środków transportu wymagał znacznych nakładów finansowych. Z kolei ryzyko związane z handlem tj. bandytyzm na drogach oraz utrata statku na morzu podczas burzy, rozkładało się na więcej osób. 

Wraz z rozwijającym się handlem, zwiększyła się różnorodność samych towarów. Już od XIII w. miasta zaczęły bić złotą monetę. Była ona niezbędna w wymianie o dużym wolumenie. Dla zapewnienia bezpieczeństwa pieniężnej przesyłki jak i samego przyspieszenia pieniężnego obrotu wprowadzono w okresie pełnego średniowiecza tzw. weksel. Ich realizacją, a także samą wymianą pieniędzy zajmowały się banki, które powstały we Włoszech, zwłaszcza w dwóch miastach tj. we Florencji i Genui. 

Jednocześnie szybko rósł udział operacji kredytowych w gospodarce, które przenosiły tzw. kupcom - bankierom ogromne zyski, ale i narażały na ogromne straty, ponieważ najważniejsi odbiorcy pożyczek - władcy, nie płacili zaciągniętych zobowiązań. Wówczas dochodziło do bankructw, które mogły przyczynić się do kryzysu gospodarczego w mieście min. we Florencji w połowie XIV w.

Ponadto w okresie pełnego średniowiecza, ważne miejsce w transakcjach handlowych zajmowali Żydzi.

Regiony gospodarcze - Hanza niemiecka

W okresie wczesnego i pełnego średniowiecza, najwcześniej i najintensywniej rozwijały się północne oraz środkowe Włochy. Obok tego regionu, drugim, charakteryzującym się gęstym zaludnieniem, a także dużą liczbą miast był region Nadrenii, Niderlandów, pół - zach. Francji, pół - wsch. Anglii. Cały obszar cechowała samowystarczalność. Sprowadzano więc przede wszystkim towary luksusowe tj. jedwab, futra, oliwę, przyprawy. 

Ta strefa, graniczyła na wschodzie w regionem nadbałtyckim, który od XIII w. zdominowany został przezniemieckie miasta hanzeatyckie.

Właśnie one, nad Bałtykiem oraz Morzem Północnym stały się głównymi organizatorami handlu. Zaś kupcy hanzeatyccy doprowadzili do wyparcia ze szlaków bałtyckich Skandynawów oraz Słowian. 

Ten związek miast, który na handlowych szlakach Morza Bałtyckiego oraz Północnego odegrał decydująca rolę, nazwany następnie Hanzą, zapoczątkowany został umową z 1241 r. 

Na początku był to związek kilku portowych miast północnoniemieckich: Hamburg, Lubeka, Visby,Wismar, Rostok, Ryga, zawarty w celu zabezpieczenia wspólnych interesów handlowych, a także wspólnej obrony przed ekspansją niemieckich feudałów. 

Stopniowo do zawiązanego związku przyłączyło się wiele innych miast z terenu min. Polski, Szwecji,Państwa Zakonu Krzyżackiego, księstw niemieckich, nawet tych miast leżących w głębi lądu (min.Kraków).

W ten sposób, zawiązany związek, regulował nie tylko nieuniknione spory pomiędzy danymi miastami ale i przede wszystkim prowadził wspólną politykę wobec państw bałtyckich oraz rejonu Morza Północnego.

Hanza, pod przywództwem Lubeki, szczyt swojego rozwoju osiągnęła w II poł. XIV w. Wówczas do związku hanzeatyckiego należało blisko 160 miast. 

W celu sprawnego funkcjonowania samym związkiem, podjęto decyzję o podziale wszystkich miast członkowskich na cztery grupy tj. nadreńską, saską, wendyjską oraz prusko-inflancką. Ponadto, co trzylata odbywały się zjazdy delegatów wszystkich miast członkowskich. Podejmowane wówczas uchwały, obowiązywały wszystkie miasta związku. Ich nie przestrzeganie groziło wykluczeniem z grona członków. 

Dzięki swojej aktywności oraz szeregu przywilejom, związkowi hanzeatyckiemu udało się prawie całkowicie zmonopolizować bałtycki handel takimi towarami jak min. zboże, śledzie, futra, smoła. 

Szczytowy okres rozwoju Hanzy, przypadł na wiek XIV. Wówczas związek zmonopolizował handel w tej części Europy. Miasta związku posiadały swoje faktorie tj. osady handlowe w szeregu miastach min.Bergen (Norwegia), Brugia (Flandria), Nowogrodzie Wielkim (Ruś), Londynie, Antwerpii, Malmö. Wfaktoriach, hanzeatyccy kupcy prowadzili wymianę handlową w miejscową ludnością. Ich uprzywilejowana pozycja na danym terenie wywoływała zarazem ogromną niechęć oraz wrogość miejscowych pośredników handlowych. 

Prowadząc tak rozległą działalność, Hanza na każdym kroku strzegła swoich interesów oraz wpływów, nie wahając się nawet zbrojnie dochodzić swoich praw. W latach 1367 - 1370 prowadziła z Danią, zwycięską wojnę zakończoną podpisaniem pokoju w Strzałowie.

Związek miast hanzeatyckich, swój szczyt potęgi przeżywał na przełomie XIV i XV w. Natomiast od IIpołowy XV w. jak i przez całe następne XVI stulecie, zaczął stopniowo tracić swoje znaczenie Wówczas, na gospodarczo - handlowej mapie pojawiła się konkurencja ze strony angielskich oraz holenderskich kupców jak i kapitałów południowoniemieckich. W XVI w. miasta niemieckie stały się terenem walk społeczno-religijnych. Ponadto zjednoczone państwa skandynawskie tj. Dania, Szwecja i Norwegia pod auspicjamiunii kalmarskiej, ograniczyły panowanie Hanzy na obszarze Morza Bałtyckiego. Jednocześnie same miasta stawały się w swoich interesach coraz bardziej samodzielne, co w rezultacie przyczyniło się, iż pojawiły się zasadnicze rozbieżności pomiędzy poszczególnymi członkami związku. 

W celu utrzymania dotychczasowej, dominującej pozycji Hanzy na Bałtyku, zdecydowano się na próby reform, zakończone na zjeździe Hansetagu w 1557 r. w Lubece. 

Wówczas, przedstawiciele reprezentujący 63 hanzeatyckie miasta opracowali statut związku, który liczył 10artykułów.

Jego treść zawierała min. obowiązek delegowania przedstawicieli na zjazdy, respektowania postanowień zgromadzeń, wnoszenia sporów zaistniałych między miastami przed arbitraż miast sąsiednich i zjazdu ogólnego jako ostatniej instancji, przy absolutnym zakazie odwoływania się do obcej jurysdykcji, wspólnego ponoszenia wydatków związanych z ochroną dróg lądowych i morskich, kosztami poselstw i odszkodowaniami dla ofiar napadów, wspólnego występowania przeciwko wrogom, surowej kontroli cudzoziemców i rzemieślników oraz banicji winnych w wypadku nieposłuszeństwa wobec wyroku.



Statut ten przypominał ponadto o szacunku i posłuszeństwie należnym cesarzowi i książętom panującym nad poszczególnymi miastami oraz zezwalał na indywidualne sojusze członków związku z partnerami nie należącymi do Hanzy. 

Zawarty w 1557 r. układ był następnie wielokrotnie precyzowany i przerabiany. Zasadniczo obowiązywał dowojny trzydziestoletniej (1618 - 1648). Nie wystarczał jednak by przywrócić Hanzie jej dawną pozycję. Ostatecznie, za jej końcową datę uznaje się rok 1669.