ETAPY STOSOWANIA PRAWA
Stosowanie prawa jest procesem działania zmierzającego do wydania rozstrzygnięcia konkretnego w indywidualnej sprawie (wyroku, aktu administracyjnego). Ze względów dydaktycznych można przyjąć wyróżnienie następujących etapów:
a) ustalenie stanu faktycznego,
b) wybór przepisu prawnego (tzw. kwalifikacja prawna),
c) wyprowadzenie normy prawnej z przepisów (wykładnia prawa),
d) subsumpcja i ustalenie skutków prawnych,
e) wykonanie rozstrzygnięcia o skutkach prawnych. Etap pierwszy wiąże się z wymogiem ustalenia przez organy stosujące prawo (głównie karne i administracyjne) prawdy materialnej (tzn. ustalenia obrazu faktów zgodnie z ich faktycznym kształtem lub przebiegiem). W sprawach cywilnych, rodzinnych, dopuszczalna jest często prawda formalna (sądowa). Fakty ustala się w postępowaniu dowodowym na podstawie dowodów, które oceniane są na zasadzie swobodnej oceny dowodów lub legalnej (formalnej, związanej) ocenie dowodów, która przyjmuje, że z mocy samego prawa istnieją dowody „gorsze" i „lepsze". Z ustalaniem prawdy materialnej i formalnej oraz zasadami oceny dowodów wiążą się zagadnienia domniemań. Wyróżnia się: • domniemania faktyczne, gdy podmiot stosujący prawo, na podstawie znanego wysokiego stopnia współwystępowania różnych faktów, w razie stwierdzenia istnienia jednego faktu wyciąga wniosek o istnieniu faktu innego,
• domniemania prawne, gdy prawo nakazuje podmiotowi stosującemu prawo uznać za istniejący jakiś fakt, gdy został udowodniony inny fakt, mimo iż nie ma pewności co do tego, czy rzeczywiście on zaistniał.Domniemanie takie może być obalone przez kontrdowód (domniemanie wzruszalne), ale istnieją także domniemania niewzruszalne (z mocy samego prawa lub np.: wskutek upływu terminu przyznanego podmiotowi na podjęcie działań).''
Cechy, podobne do domniemań prawnych, wykazują tzw. fikcje prawne. Tworząc ją ustawodawca nakazuje stosującemu prawo przyjmować dla celów dowodowych pewien stan faktyczny, chociaż wiadomo, że taki stan nie istnieje. Fikcji prawnej nie trzeba udowadniać. Nie jest też możliwy przeciw niej dowód przeciwny :
Etap drugi to wybór przepisu prawnego i ustalenie jego mocy obowiązującej pod względem czasowym i miejscowym. Jest to szczególnie ważne, gdy w grę wchodzi niejeden lecz kilka przepisów prawnych. Ma to później odbicie w kontrowersjach na ten temat, np. między prokuratorem a obrońcą.
Kolejnym etapem jest wykładnia (interpretacja) ustalonych przepisów, tzn. wydobycie z nich norm prawnych. Poprzez wykładnię ustala się sens i znaczenie reguł zawartych w przepisach prawnych.
Po ustaleniu faktów oraz obowiązujących norm następuje konfrontacja udowodnionego stanu faktycznego ze stanem prawnym, ustalonym w drodze wykładni przepisów, określana mianem subsumpcji. Polega ona na stwierdzeniu, że ustalony i udowodniony jednostkowy fakt daje się zaklasyfikować do grupy faktów rodzajowo określonych w normie prawnej. Konsekwencją subsumpcji jest ustalenie konsekwencji prawnych, tzn. podjęcie władczego rozstrzygnięcia. Konsekwencje te w przepisach prawnych mogą być wyznaczone w różny sposób, od jednoznacznego określenia, które nie daje podmiotowi stosującemu prawo żadnego wyboru, do wyznaczenia pewnych ram stosowania różnych środków (wówczas podmiot stosujący prawo ma możliwość wyboru skutku prawnego).
Ostatnim etapem stosowania prawa jest wykonanie rozstrzygnięcia (wyroku, decyzji administracyjnej). Często wykonanie może być przekazane innym organom na drodze postępowania egzekucyjnego, sądowego lub administracyjnego. Wówczas postępowania te toczą się według podobnego, wyżej przedstawionego, schematu.
Przedstawiony schemat procesu stosowania prawa ma miejsce w sytuacjach unormowanych.
Javaaa