Menopauza_i_andropauza.doc

Menopauza

Menopauza - jest naturalnym procesem biologicznym, podczas którego w wyniku osłabienia funkcji hormonalnej jajników dochodzi do ustania menstruacji. Jest okresem przejściowym od okresu rozrodczego do okresu starości.

Wg raportu WHO „Research on the menopause in the 1990s” premenopauza to podział między okresem pełnej płodności a menopauzą. Natomiast perimenopauza to okres rozpoczynający się na krótko przed menopauzą i trwający rok po jej wystąpieniu. Postmenopauza to okres liczony od zaprzestania miesiączkowania.

Menopauzę rozpoznajemy, gdy u kobiety po 40 roku życia przez ponad 6 miesięcy nie występują samoistne krwawienia miesięczne, stężenie FSH nie przekracza 30j/l a stężenie estradiolu jest mniejsze niż 30 pg/ml.

Okres menopauzy przypada zwykle pomiędzy 45 a 55 rokiem życia kobiety. Życie po menopauzie wcale nie musi być smutne i pozbawione barw. Jednak narastający niedobór hormonów jajnikowych może powodować szereg dolegliwości, które mogą zakłócić radość życia kobiet w tym okresie.

Okres menopauzy można podzielić na kilka "podokresów":

Menopauza to termin pochodzenia greckiego, który powstał z połączenia dwóch słów: men – miesiąc oraz pausa – przerwa.

Okres przedmenopauzalny (premenopauza) – to okres kilku lat poprzedzający wystąpienie ostatniej miesiączki, podczas którego pojawiają się pierwsze hormonalne zmiany niewydolności jajników

Okres pomenopauzalny (peimenopauza) – to okres kilku lat po menopauzie

Okres okołomenopauzalny (perimenopauza) – czyli okres przekwitania (klimakterium) – to okres kilku lat poprzedzających menopauzę i okres kilku lat po menopauzie.

Menopauza samoistna - samoczynne wygaśnięcie czynności jajników.

Menopauza sztuczna - wygaśnięcie czynności jajników albo po chirurgicznym ich usunięciu, albo w wyniku stosowania chemioterapii lub radioterapii

Menopauza przedwczesna – przedwczesne wygaśnięcie czynności jajników. Występuje ono wtedy, kiedy do zaburzeń czynności jajników dochodzi przed 40 rokiem życia.

Średni wiek występowania ostatniej miesiączki w Polsce wynosi około 49 lat. Zależy on od liczby pęcherzyków w jajnikowych. Największa ich liczba występuje w wieku płodowym i maleje w miarę upływu lat. Polki wchodzą w okres przekwitania dwa lata wcześniej niż kobiety krajów wysoko uprzemysłowionych. Zauważono, ze płodność kobiety zaczyna zmniejszać się wraz  z wiekiem około 35 roku życia. To wynik powolnego wygasania jajników. Zaburzenia miesiączkowania kobiety w tym okresie są spowodowane zmianami hormonalnymi, ale mogą być również skutkiem chorób ogólnoustrojowych. Do najważniejszych czynników wpływających na czas wystąpienia ostatniej miesiączki nalezą wiek, w którym wystąpiła ona u matki danej kobiety, oraz palenie papierosów.

Objawy

Objawy menopauzy są związane przede wszystkim z  obniżeniem stężenia jednego z estrogenów – estradiolu.

Objawy osłabienia funkcji hormonalnej jajników:

·        zaburzenia naczynioruchowe: uderzenia gorąca, czyli wary, nocne poty, często zlewne, napady kołatania serca,

·        zaburzenia sfery psychicznej: bezsenność, pogorszenie pamięci, zmiany w zachowaniu, lęki, utrata libido, zaburzenia koncentracji uwagi, trudności w podejmowaniu decyzji, obniżenie napędu do działania, drażliwość, płaczliwość.

Wymienione tu skutki menopauzy w drastyczny sposób zaburzają funkcjonowanie kobiet w społeczeństwie, w zawodzie, w rodzinie.

·        Późne następstwa braku hormonów - to zaburzenia gospodarki lipidowej i ustanie ochronnego wpływu estrogenów na ścianę naczyń krwionośnych, co powoduje zrównanie ryzyka choroby wieńcowej kobiet z ryzykiem mężczyzn (kobiety miesiączkujące czy stosujące hormonalną terapię zastępczą są znacznie mniej zagrożone). Następuje też szybki zanik tkanki kostnej, co często prowadzi do osteoporozy.

·        Wiotczeje skóra, przerzedzają się włosy, często występuje hirsutyzm (męskie owłosienie twarzy) wskutek większej ilości androgenów w stosunku do estrogenów.

·        Zanika też narząd rodny, występują zmiany zanikowe pochwy. Suchość pochwy jest przyczyną bolesności w czasie stosunków płciowych. Atrofia (zanik) dotyczy też zewnętrznych narządów płciowych, często występują stany zapalne pęcherza. Wskutek wiotczenia tkanek miednicy i obniżenia się macicy (tzw. wypadanie macicy) może wystąpić nietrzymanie moczu jako wynik ucisku na pęcherz przez ten narząd.

·        Zanika tkanka gruczołowa sutków, wiotczeją ich więzadła, piersi tracą jędrność.

Zmiany w organizmie

Przemiany dokonujące się w organizmie kobiety w okresie okołomenopauzalnym

Zmiany te związane są ściśle z funkcjami osi podwzgórze-przysadka-jajnik. Rozpoczynają się one około 6 lat  przed menopauzą. Wzrasta wtedy stężenie hormonów wydzielanych przez przysadkę – hormonu folikulotropowego (FSH) oraz hormonu luteinizującego (LH), które regulują czynność jajników. Proces obniżenia czynności jajników może rozpoczynać się już między 35 a 40 rokiem życia. Dochodzi wtedy do zmniejszenia wrażliwości jajników na działanie wspomnianych wyżej hormonów przysadki, czego konsekwencjami są zaburzenia rozwoju pęcherzyków jajnikowych i pojawienia się cykli bezowulacyjnych. W tym czasie następuje również obniżenie stężenia hormonów wydzielanych przez jajniki – estrogenów oraz progesteronu – charakterystyczna zmiana proporcji między nimi.

Im bliżej menopauzy, tym krwawienia są bardziej skąpe. Czas między miesiączkami może wydłużyć się nawet do kilku miesięcy. W tym okresie istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia pojedynczych cykli owulacyjnych, stąd rodzi się konieczność rozważenia odpowiedniej metody antykoncepcyjnej.

v    Menopauza i choroby układu sercowo – naczyniowego

Istotą chorób układu sercowo – naczyniowego jest miażdżyca tętnic, czyli przewlekły proces zapalny toczący się w błonie wewnętrznej naczyń. Znaczącą rolę w rozwoju miażdżycy odgrywają czynniki uszkadzające śródbłonek naczyniowy. Nalezą do nich:

·         zaburzenia gospodarki lipidowej

·         nadciśnienie tętnicze

·         palenie papierosów

·         cukrzyca

·         wysoki poziom cholesterolu

Proces miażdżycy rozpoczyna się od nagromadzenia komórek piankowych obładowanych cholesterolem w błonie wewnętrznej naczynia w miejscu uszkodzenia śródbłonka. Następnie dochodzi do pozakomórkowego gromadzenia lipidów oraz do procesu włóknienia. Ostatecznie powstają tzw. blaszki miażdżycowe zbudowane z lipidowego rdzenia oraz otoczki. Najistotniejsze konsekwencje kliniczne niosą powikłania związane z obecnością blaszek miażdżycowych. Chodzi tu przede wszystkim o:

·         nadżerki błony wewnętrznej odsłaniające włókna kolagenowe, w miejscach tych dochodzi do przylegania  i gromadzenia płytek krwi, co zapoczątkowuje powstawanie skrzepliny zwężającej lub zamykającej światło naczynia

·         pęknięcia blaszki, przez które do jej wnętrza dostaje się krew, zwiększając objętość blaszki  i prowadzić do powstawania zakrzepu.

Objawami klinicznymi zamknięcia lub zwężenia tętnicy przez zakrzep są ostre incydenty wieńcowe (zawał mięśnia sercowego) w przypadku tętnic wieńcowych czy udar mózgu w przypadku naczyń mózgowych.

Do najistotniejszych czynników ryzyka rozwoju miażdżycy, oprócz wspomnianych zaburzeń lipidowych, należą:

·         nadciśnienie tętnicze

·         cukrzyca

·         palenie papierosów

·         otyłość

·         brak aktywności fizycznej

v    Menopauza a podstawowe czynniki ryzyka chorób układu sercowo – naczyniowego

Ø     Nadciśnienie tętnicze

Kobietom po menopauzie dokucza także wzrost ciśnienia tętniczego krwi. Pogarsza on dodatkowo zmiany w sercu i układzie krążenia, co oznacza częstsze występowanie choroby niedokrwiennej serca, udaru mózgu i zawału serca oraz wiąże się ze zwiększona śmiertelnością. U kobiet z nadciśnieniem tętniczym ryzyko choroby wieńcowej jest kilkakrotnie większe. Stwierdzono, iż płeć ma istotne znaczenie w regulacji ciśnienia tętniczego krwi. U kobiet przed menopauzą wartości średniego ciśnienia tętniczego są niż u mężczyzn w podobnym wieku. Częstość występowania nadciśnienia tętniczego u kobiet po 50 roku życia wiąże się z obniżonym stężeniem estrogenów. Niedobór żeńskich hormonów płciowych prowadzi do zaburzeń równowagi pomiędzy czynnikami rozszerzającymi i kurczącymi naczynia na korzyść tych ostatnich, co przyczynia się do wzrostu oporu naczyniowego. W przypadku niedoboru estrogenów brak jest odpowiedniej przeciwwagi dla męskich hormonów płciowych wytwarzanych w niewielkiej ilości przez jajniki. Do innych czynników sprzyjających nadciśnieniu u kobiet po menopauzie zaliczamy:

·         wzrost masy ciała

·         wzrost odporności na insulinę

·         wzrost stężenia insuliny

Zmiany te prowadzą do zatrzymania wody i sodu w organizmie oraz do zmniejszenia elastyczności ścian naczyniowych.

Ø     Zespół metaboliczny oraz cukrzyca

Menopauza szczególnie nasila ryzyko chorób układu krążenia u tych kobiet, u których rozwijają się objawy zespołu metabolicznego (zaburzenia gospodarki węglowodanowej, wzrost odporności na insulinę, nadciśnienie tętnicze, otyłość, zaburzenia znajdujących się we  krwi frakcji lipidowych) oraz u kobiet, które chorują na cukrzycę.

Cukrzyca jest przewlekłą chorobą ogólnoustrojową charakteryzująca się podwyższonym stężeniem cukru we krwi. Konsekwencją tego stanu są przewlekłe uszkodzenia, zaburzenia funkcji i niewydolność różnych narządów. Obecnie cukrzyca występuje u około 2-5 % społeczeństwa, jednak od lat obserwuje się stałą tendencję wzrostu zachorowań. Przyczyny cukrzycy są złożone. Do rozwoju cukrzycy typu 2 dochodzi u ludzi predysponowanych genetycznie, tzn. mających gen lub grupę genów  determinujących swoiste zaburzenia wydzielania lub nieskuteczność działania insuliny (insulino-odporność).
Jeśli jedno z rodziców ma cukrzycę, to ryzyko zachorowania u potomstwa wynosi około 30%, a jeśli chorują oboje rodziców to ryzyko wzrasta do ponad 50%.
Szczyt zachorowalności na cukrzycę obserwuje się u ludzi po 50, 60 roku życia.

Najsilniejszym czynnikiem ryzyka rozwoju cukrzycy jest jednak otyłość. Otyłość często nie jest postrzegana jako choroba, lecz jako defekt kosmetyczny. Jednak powinna być traktowana jako stan zagrażający zdrowiu i życiu i stać się centralnym  punktem zainteresowaniem lekarzy wielu specjalności.
Badacze wykazali, ze występowanie cukrzycy u kobiet, które w ciągu 14 lat przytyły od 5 do 7 kg, było większe prawie 2 razy niż u kobiet ze stabilną masa ciała. Cukrzyca jest choroba jednorodną, wyróżnia się kilka jej typów i rodzajów. Do najczęściej spotykanych należą: cukrzyca typu 1, o podłożu immunologicznym, zwana młodzieńcza lub insulinozależną. Inne postacie cukrzycy są stosunkowo rzadkie i mają marginalne znaczenie. Aż 85-90% wszystkich chorych stanowią ludzie z typem 2.

Cukrzyca jest choroba przewlekłą prowadząca do rozwoju powikłań:

·         zaburzenia krążenia

·         zaburzenia funkcji nerek

·         uszkodzenia wzroku

·         schorzenia układu nerwowego

Objawy cukrzycy:

·         wzmożone pragnienie

·         oddawanie dużych ilości moczu

·         chudnięcie

·         osłabienie pogorszenie się ostrości widzenia

·         trudno gojące się rany

·         nawracające infekcje

Osoby należące do grupy zwiększonego ryzyka zachorowania na cukrzycę muszą stosować odpowiednie działania profilaktyczne przede wszystkim badania poziomu cukru we krwi. W leczeniu cukrzycy stosuje się dietę, odpowiednio dozowany wysiłek fizyczny, doustne leki przeciwcukrzycowe oraz insulinę.

Zespół metaboliczny

Występuje bardzo często – zdecydowanie większość chorych z typem 2 cukrzycy cierpi z powodu nadwagi lub otyłości, a niemalże u tylu samo chorych występuje nadciśnienie lub nieprawidłowości w składzie tłuszczów krwi kobiet po 50 roku życia stwierdza się skokowy wzrost zachorowalności na nadciśnienie tętnicze. Dalszy wzrost ciśnienia występuje wraz z wiekiem. Istnieje wiele czynników powodujących wzrost ciśnienia we krwi:

·         predyspozycje genetyczne

·         nadwaga

·         otyłość

·         brak aktywności fizycznej

·         zaburzenia hormonalne

Osoby otyłe i z nadwaga powinny podjąć próbę redukcji masy ciała o 5-10%. Należy przy tym wyrównać zaburzenia gospodarki węglowodanowej i lipidowej, a także leczenia innych chorób towarzyszących. Nie obejdzie się bez odpowiednio dobranej diety i leków, działających hamująco na ciąg zaburzeń prowadzących do powikłań cukrzycy i miażdżycy.

Ø     Palenie papierosów

Palenie tytoniu wywiera wiele bardzo szkodliwych dla zdrowia skutków. Nie wolno zapominać, że zwiększa ryzyko chorób układu krążenia. Ryzyko choroby niedokrwiennej serca wzrasta prawie dwukrotnie, u kobiet palących około 10  papierosów dziennie i aż pięciokrotnie u kobiet palących większa ilość papierosów.. Przebywanie w jednym pomieszczeniu z osobami palącymi również zwiększa, tyle, że w mniejszym stopniu, ryzyko miażdżycy tętnic wieńcowych.

Ø     Otyłość

Czasami, choć nie zawsze utrzymanie dotychczasowej wagi ciała po menopauzie może stać się trudne. Kobiety zaczynają tyć i trudniej jest im zrzucić wagę, co gorsza dodatkowe kilogramy gromadzą się raczej na brzuchu, a nie na biodrach czy udach. Jest to bardziej niebezpieczna dla zdrowia otyłość brzuszna. Grozi rozwojem oporności na insulinę prowadzącej do cukrzycy, zwiększa się także poziom cholesterolu we krwi i wzrasta ciśnienie. Wszystko to razem zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia choroby wieńcowej i udaru mózgu. Otyłość jest również czynnikiem ryzyka raka sutka. Średni przyrost wagi w okresie przejścia menopauzalnego wynosi około 0, 5 kg na rok. Mimo, że jest to trudne można ten proces odwrócić. Kobiety tyją głównie z powodu:

·         mniejszej ilości wysiłku w okresie przejścia menopauzalnego

·         spożywania większej ilości kalorii, których nadmiar przekształca się w tłuszcz

·         spalania mniejszej ilości kalorii z powodu zwolnienia tempa metabolizmu, z wiekiem zmienia się skład ciała, kosztem tkanki mięśniowej zyskujemy więcej tkanki tłuszczowej, tymczasem mięśnie spalają więcej kalorii niż tłuszcz

·         czynników genetycznych, jeśli rodzice, inni bliscy, maja otyłość brzuszną to, to kobiety po menopauzie także mogą czuć się zagrożone

W przypadku niedoboru wytwarzanych w organizmie estrogenów dochodzi do rozwoju otyłości brzusznej. Za niekorzystne zjawisko uważa się również naprzemienne redukowanie i zwiększenie masy ciała, które spotyka się dość często wśródokobiet.
Udowodniono, że u kobiet w okresie pomenopauzalnym już zwykły spacer w szybkim tempie, najlepiej z ćwiczeniami oporowymi, które wzmacniają mięśnie kręgosłupa, poprawiają postawę ciała i odciążają zagrożone złamaniem kręgi.

Ø     Brak aktywności fizycznej

Wiadomo, że brak aktywności fizycznej jest czynnikiem rozwoju miażdżycy naczyń. Na podstawie badania obejmującego dużą grupę kobiet po 45 roku życia wykazano, że nawet niewielki lub umiarkowany wysiłek fizyczny pozwala istotnie zmniejszyć ryzyko choroby niedokrwiennej serca. (szybki spacer zajmujący około 1 godziny tygodniowo zmniejsza ryzyko o 15%, dłuższy zaś niż 1 godzina tygodniowo - o 50%.

Ø     Menopauza a zaburzenia gospodarki lipidowej

U kobiet w wieku pomenopauzalnym obserwuje się zwiększenie stężenia cholesterolu całkowitego i tri-glicerydów oraz obniżenie stężenia cholesterolu HDL. Estrogeny korzystnie modyfikują profil lipidowy, obniżając stężenie cholesterolu całkowitego i jego frakcji LDL, a podwyższając stężenie cholesterolu HDL.
Kolejnym istotnym czynnikiem predysponującym do rozwoju miażdżycy jest lipoprotenina a – Lp(a). Jest to zmodyfikowana cząsteczka LDL, połączona z apoliproteinna a. Znaleźć ja można w płytce miażdżycowej w miejscu gromadzenia komórek zapalnych. Przypuszcza się, że jej obecność ma związek z destabilizacją blaszki miażdżycowej. Gdy stężenie Lp(a) jest podwyższone powyżej 30mg/dl, wówczas względne ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca jest ponad dwukrotnie większe.

Ø     Homocysteina

Podwyższone stężenie homo-cysteiny w surowicy krwi  – jednego z aminokwasów występujących w białkach – stanowi niezależny czynnik ryzyka rozwoju miażdżycy tętnic wieńcowych, mózgowych i obwodowych. Stężenie homo-cysteiny u kobiet jest niższe niż u mężczyzn. Jednakże u kobiet po menopauzie jest ono wyższe, niż u  kobiet przed menopauzą. Badania pokazały, że umiarkowanie podwyższone stężenie homo-cysteiny zwiększa ponad dwukrotnie ryzyko rozwoju chorób układu sercowo – naczyniowego.

Ø     Układ krzepnięcia

W okresie pomenopauzalnym występuje także upośledzenie mechanizmów rozpuszczania skrzeplin, co jest wynikiem zaburzenia równowagi pomiędzy czynnikami biorącymi udział w mechanizmie krzepnięcia a czynnikami powodującymi upłynnienie skrzepliny. Stwierdzono, że wewnątrzustrojowa zdolność upłynnienia złogów komórkowych jest uzależniona od masy ciała, rozkładu tkanki tłuszczowej, stężenia tri-glicerydów i insuliny. Istnieje również ścisła zależności pomiędzy zmniejszeniem aktywności fibrynolitycznej a podwyższonym stężeniem insuliny i odpornością insulinową. Stwierdzono, że insulina zwiększa syntezę niektórych czynników biorących udział w mechanizmie krzepnięcia. Stosowanie małych dawek estrogenów naturalnych nie ma wpływu na układ krzepnięcia u kobiet zdrowych. Może zaś zwiększyć ryzyko zmian zakrzepowych u kobiet otyłych z żylakami podudzi.

Ø     Choroby niedokrwienne u kobiet po menopauzie

Objawy choroby niedokrwiennej u kobiet są mniej typowe niż u mężczyzn, choroba ta najczęściej u kobiet charakteryzuje się nudnościami, uczuciem osłabienia czy uczuciem zagrożenia. Objawy te są często bagatelizowane przez kobiety, które zbyt późno zgłaszają się do lekarza. Zarówno w przypadku nawracających dolegliwości, jak i dodatniego lub niediagnostycznego wyniku próby wysiłkowej (niepozwalającego na jednoznaczną diagnozę) wykonuje się badania inwazyjne – koronografię, która pozwala na zobrazowanie naczyń wieńcowych po podaniu do nich środka kontrastowego przez odpowiednio wprowadzony cewnik.

v    Postępowanie i profilaktyczne leczenie:

Wszystkie omówione powyżej elementy przemawiają za koniecznością zwrócenia bacznej uwagi na stan zdrowia kobiet w okresie pomenopauzalnym, ponieważ czyha na nie wiele zagrożeń, a szczególnie ze strony układu krążenia. Ogromny nacisk należy położyć na profilaktykę.

·         kobiety powinny zaprzestać palenie papierosów

·         regularnie  i umiarkowanie wykonywać ćwiczenia fizyczne

·         spożywać mniej tłuszczów nasyconych i zastąpić je wielonienasyconymi

·         ograniczyć sól w przypadku nadciśnienia tętniczego

·         regularnie kontrolować ciśnienie krwi

v    Osteoporoza

W okresie związanym z menopauzą, u co czwartej kobiety występuje osteoporoza. Kość zdrowa ma beleczki skośne, podłużne i poprzeczne, co jest bardzo ważne, ponieważ, gdyby nie ten układ beleczek kostnych, które biegną w różnych kierunkach to przy podnoszeniu czegoś ciężkiego, kości łamałyby się. Istotą osteoporozy jest właśnie zniszczenie tej mikroarchitektóry kości. Tkanka kostna to tkanka bardzo dynamiczna i raz na 4 lata cała beleczkowa część kości jest zupełnie odnowiona przez komórki, które odtwarzają kości. U człowieka kość się składa z macierzy, którą stanowi kolagen. Mineralizacja kolagenu, odkładanie na włóknach białka kryształków hydroksapatytu składających się głównie z białka, ale również z magnezu i innych minerałów, stanowi mechanizm odbudowy kości. I część białkowa jest to mniej więcej 1/3 kości, a część mineralna to około 2/3 kości.

W okresie przekwitania tracimy zdolność biosyntezy kolagenu, który ulega pewnym zmianom w wyniku biologicznego starzenia organizmu. Komórki kościotwórcze osteoblasty reagują na poziom hormonów, na estrogeny. Jeśli spada ilość estrogenów, to czynność komórek kościotwórczych osteoblastów jest obniżona i przewagę mają komórki kościogubne osteoblasty. Odkrycie w kościach receptorów estrogenowych wskazuje, że jest to bardzo ważny organ docelowy, na który działają hormony.

Co z preparatów z CaliVita stosować w okresie przekwitania:

·         Strong Bones 2h po jedzeniu stosować, ponieważ pokarm może nie zostać strawiony

·         Power Mins

·         Witamina C Plus wpływa na pobudzenie włókien kolagenu

·         Pszczele mleczko Bee Power również wpływa na pobudzenie biosyntezy kości (jeśli nie ma uczulenia na produkty pszczele)

·         HGH Support (jeśli nie mamy cukrzycy i schizofrenii), wpływa na kości i p...