Odporność .doc

Patofizjologia wykład nr 3 15.10.2007

Podstawowe pojęcia w immunologii

-          Antygen – substancja która ma następujące właściwości:

o       Immunogenność – zdolność do wywołania przeciw sobie odpowiedzi immunologicznej

o       Antygenowość – zdolność swoistego wiązania się z immunoglobulinami i receptorami limfocytów T

-          Chemikiny – cząsteczki oddziaływujące chemotaktycznie na populacje leukocytów

-          Autoantygeny – antygeny autologiczne są naturalnymi składnikami organizmu

-          Cytokiny – cząsteczki regulujące poliferencję (namnażanie) i różnicowanie komórek, obejmują limfokiny i monokiny

-          Antygeny głównego układu zgodności tkankowej – są związane z komórkami i biorą udział w prezentacji antygenów limfocytów T i biorą udział w reakcji odrzucenia przeszczepu po transplantacji

-          Interleukiny – cząsteczki biorące udział w komunikowaniu się, wzajemnym oddziaływaniu i kooperacji między komórkami układu odpornościowego, regulują ich wzrost i dojrzewanie

-          Klon komórkowy 0 komórki powstałe z jednej komórki macierzystej w wyniku jej proliferencji

-          Komórki immunologiczne kompetentne – limfocyty T i B, które są zdolne do rozpoznania antygenu i odpowiedzi immunologicznej na ten antygen

-          Leukocyty – krwinki białe – granulocyty (neutrofile, eozynofile, bazofile), arganulocyty (limfocyty, monocyty) plazmocyty

-          Limfocyty B – pochodzą ze szpiku lub śledziony, różnicują się w komórki uwalniające przeciwciała warunkując odpowiedź typu humorlanego. U ssaków bezpośrednio pochodzą ze szpiku, a u ptaków z kaletki Fabrycjusza

-          Limfocyty T (grasicozależne) – różnicują się w grasicy, warunkują odpowiedź typu komórkowego i współdziałają z limfocytami B w odpowiedzi humoralnej

-          Przeciwciała (immunoglobuliny) – substancje białkowe wytwarzane w limfocytach B i plazmocytach które są zdolne do swoistego łączenia się z antygenem oraz wyzwalania reakcji niezależnych od swoistości antygenowych

Bariery anatomiczne i fizjologiczne

-          budowa skóry właściwej jako bariery mechaniczej obrony przeciw zakażeniom, obecność wielu saprofitycznych drobnoustrojów jako element zapobiegający kolonizacji przez inne patogeny

-          kwaśne środowisko żołądka – niszczy organizmy dostające się drogą pokarmową

-          kwaśny odczyn moczu – zapobiega infekcjom drogom wstępującym

-          wydzielina układu oddechowego i pokarmowego zawierająca IgA

Mechanizmy odpornościowe

-          swoiste (specyficzne, nabyte)

-          nieswoiste (niespecyficzne, wrodzone)

Odporność nieswoista

-          rozwinęła się wcześnie w filogenezie

-          jest mało precyzyjna

-          szybko stanowią pierwszą linię obrony

-          komórki uczestniczące w niej: komórki żerne (makrofagi, granulocyty), układ dopełniacza, lizozymy, interferon, komórki zdolne do cytotoksyczności spontanicznej

Odporność swoista

-          filogenetycznie młodsza

-          pojawia się później w odpowiedzi immunologicznej

-          selektywny mechanizm działania, precyzyjny przeciw określonemu intruzowi

-          należą tutaj: przeciwciała wytwarzane przez limfocyty T oraz B ze swoistymi receptorami wiążącymi antygen

-          przy ponownym kontakcie z danym antygenem mechanizmy te pojawiają się znacznie wcześniej niż przy pierwszym kontakcie. Odpowiedź wtórna rozwija się gwałtownie, a przyśpieszona reakcja zależy od pamięci immunologicznej

Na każdym etapie odpowiedzi immunologicznej istnieje kooperacja i uzupełnianie się

Odpowiedź typu humoralnego
Fazy:

-          utajnienia – od chwili podania antygenu do czasu pojawienia się w surowicy pierwszych przeciwciał

-          faza wzrostu przeciwciał

-          plateau

-          faza spadku poziomu przeciwciał

W przypadku ponownego podania danego antygenu, faza utajnienia ulega skróceniu, w fazie wzrostu poziomu przeciwciał rośnie szybciej i osiąga wyższe wartości, dwie ostatnie fazy ulegają wydłużeniu.

Przeciwciała

-          występują w płynach ustrojowych wszystkich kręgowców. To glikoproteiny

-          są zbudowane z dwóch par łańcuchów lekkich i ciężkich. W zależności od budowy łańcuchów ciężkich można je podzielić na 5 klas:

o       IgA obecna w wydzielinach śluzowo-surowiczych przewodu pokarmowego, układu oddechowego, moczowego, zawarte w mleku matki

o       IgG ich obecność może świadczyć o przewlekłym procesie zapalnym jako jedyne przechodzą przez łożysko

o       IgM odpowiedzialne za pierwotną reakcje przy pierwszym kontakcie z antygenem, występują w fazie ostrej zapalenia

o       IgE odpowiedzialne za reakcje alergiczne (reaginy) oraz reakcję anafilaktyczną

o       IgD – nie poznane do końca

Odpowiedź typu komórkowego

Z antygenem reagują bezpośrednio komórki – limfocyty T. W reakcji wydzielają cytokiny, które sprawują wiele funkcji, m.in. wciągają do odpowiedzi immunologicznej makrofagi i granulocyty. Naciekanie miejsca podania antygenu dopiero po 24 godzinach od podania, skąd ten typ odpowiedzi czasem jest określany jako odpowiedź późna. Drugim składnikiem odpowiedzi komórkowej jest efekt cytotoksyczny limfocytu T. Najczęściej określony antygen wywołuje odpowiedź immunologiczną typu komórkowego i humoralnego,  a która z tych odpowiedzi przeważa zależy od rodzaju antygenu, postaci, sposobu podania i drogi uczulenia. Ponieważ w większości zjawisk immunologicznych mamy do czynienia z równoległym reakcjami na wiele różnych antygenów, a jeden antygen to wiele epitopów, obydwa typy odpowiedzi przebiegają równolegle wzajemnie na siebie oddziałując.

Fazy odpowiedzi immunologicznej

-          faza indukcji – limfocyty łączą się z antygenem i zaczynają proliferować oraz różnicować się w komórki efektorowe. W tej fazie limfocyty kooperują z komórkami prezentującymi antygen a także z innymi populacjami limfocytów

-          faza efektorowa – nowo wytworzone komórki efektorowe reagują na antygen: limfocyty B uwolnieniem przeciwciał. Limfocyty T łącząc się z antygenem w błonie innej komórki uwalniając cytokiny. Wynikiem tej reakcji jest zabicie bakterii z użyciem przeciwciał, bądź bezpośredni cytotoksyczny efekt wobec komórek przeszczepu lub komórek zakażonych przez wirusy

Pamięć immunologiczna

Limfocyty B pamięci powstają w trakcie pierwotnej odpowiedzi immunologicznej różnią się od limfocytów pierwotnych następującymi cechami

-          są liczniejsze

-          łatwiej ulegają aktywacji

-          ich receptory mają większe powinowactwo do antygenu

-          mają więcej cząsteczek MHC klasy II

-          dłużej żyją i inaczej krążą w organizmie

Limfocyty T pamięci powstają z limfocytów T pobudzonych w pierwotnej odpowiedzi immunologicznej, po ponownym kontakcie z antygenem przekształcają się w komórkę efektorową

-          ich receptory nie mają większej swoistości

-          inaczej krążą w organizmie (łatwiej przechodzą przez tkankę łączną i narządy nielimfatyczne)

Odporność nabyta

-          czynna – związana z przechorowaniem danej choroby, lub procesem uodpornienia przez szczepienie. Długo żyjące komórki pamięci – rozpoznają obce antygeny limfocyty T oraz swoiste przeciwciała zapobiegają ponownemu wystąpieniu objawów klinicznych

-          bierna – związana odporność na czynniki infekcyjne związane z podaniem surowicy z obecnością przeciwciał swoistych wobec określonego antygenu (przeciwciała które przechodzą przez łożysko od matki do płodu lub swoiste surowice przeciw drobnoustrojom np. surowica przeciwtężcowa, przeciw HBV)

3