A.A. - Marcello Bacciarelli.pdf

(2476 KB) Pobierz
Marcello Bacciarelli
Malarz
włoski,
urodzony
w
1731
w
Rzymie,
zmarł
w
1818
w
Warszawie.
Czynny w Polsce od 1767, portrecista i autor scen alegorycznych i historycznych, malarz
dworu króla Stanisława Augusta w Warszawie, Directeur General des Batiments de S.M,
członek honorowy akademii sztuk w Dre Ņ nie, Wiedniu i Berlinie, profesor i honorowy
dziekan Oddziału Sztuk Pi ħ knych Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego.
Marcello Bacciarelli uczył si ħ w Rzymie u pó Ņ nobarokowego Marca Benefiale. Około
1750 został zaproszony przez K. W. Heineckena, Dyrektora Galerii Królewskiej w Dre Ņ nie,
do sporz Ģ dzania rysunków z arcydzieł tej galerii. Doskonale wywi Ģ zał si ħ z zamówienia, sam
podj Ģ ł nauk ħ sztycharstwa, malował równie Ň portrety (Henryka Bruehla, Portret młodej
kobiety i K. W. Heineckena, niezachowane). W stolicy Saksonii Bacciarelli po Ļ lubił sw Ģ
uczennic ħ , Fryderyk ħ z Richterów (1733-1811), miniaturzystk ħ i pastelistk ħ , od 1759
nadworn Ģ malark ħ Augusta III Wettina. W okresie drezde ı skim Bacciarelli zetkn Ģ ł
si ħ ze Ļ rodowiskiem skupionym wokół Chrystiana Ludwika Hagedorna (1713-1780), saskiego
dyrektora instytucji artystycznych, w którym obok hołduj Ģ cych
barokowi artystów
nadwornych, jak Pietro Rotari, Adam Manyoki czy Christian Wilhelm Dietrich, nowe pr Ģ dy
neoklasycyzmu pojawiły si ħ za spraw Ģ Winckelmanna i malarza Rafaela Mengsa. Z okresu
drezde ı skiego datuje si ħ te Ň jego znajomo Ļę z Bernardem Belotto, malarzem wedut (widoków
miejskich) i sztycharzem o. Bernardo Folino, którzy tak Ň e pó Ņ niej działali w Polsce.
Z powodu wojny siedmioletniej dwór saski przeniósł si ħ w 1756 do Warszawy
i Bacciarellowie przyjechali razem z nim. Zapewne wtedy w stolicy malarz poznał Stanisława
Poniatowskiego,
przyszłego
króla
Polski,
(pełni Ģ cego
funkcj ħ
posła
polskiego
do Petersburga), gdy Ň w latach 1757-58 namalował portrety reprezentacyjne członków jego
rodziny, brata Kazimierza Poniatowskiego, jego Ň ony Apolonii z Ustrzyckich z synkiem
Stanisławem jako Flory z Amorkiem (oba w Muzeum Narodowym w Warszawie), siostry
Izabeli Branickiej (1757, Muzeum Narodowe we Wrocławiu) i jej mał Ň onka hetmana Jana
Klemensa Branickiego (zaginiony, znany z licznych kopii), ojca Stanisława Poniatowskiego
w wieku 83 lat (1758, Muzeum Narodowe w Warszawie). Ponadto w tym czasie Bacciarelli
wykonał "Portret Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej" (1757, Muzeum Narodowe
w Warszawie), "Portret Anny ze Scypionów Szaniawskiej" (ok. 1758, w Muzeum
Narodowym w Warszawie). Wizerunki te utrzymane w stylu barokowym, o ciepłych, Ň ywych
1
barwach, ukazuj Ģ osoby portretowe w niewymuszonych pozach, na tle b ħ d Ģ cym
dekoracyjnym dopełnieniem i komentarzem ich statusu i pozycji. Ich styl nawi Ģ zywał
do maniery Jean Marc Nattiera, dworskiego portrecisty króla Ludwika XV.
Renoma Bacciarellego jako portrecisty przyniosła mu ok. 1763 dwie zaszczytne
propozycje: obj ħ cia profesury na tworzonej Akademii Sztuk Pi ħ knych w Dre Ņ nie i wyjazdu
na dwór cesarski w Wiedniu. Bacciarellowie wybrali t ħ drug Ģ . Lata 1764-66 sp ħ dzili pracuj Ģ c
dla dworu cesarzowej Marii Teresy i arystokracji wiede ı skiej, cho ę obecnie nie mo Ň na
wskaza ę ich dzieł z tego okresu. Malarz wykonał wówczas alegoryczny portret czterech
arcyksi ħŇ niczek austriackich ukazanych jako "Apollo i trzy Muzy" (znany jedynie
ze wzmianek Bernouilliego i syna artysty, Fryderyka).
W Wiedniu w 1764 Bacciarelli otrzymał propozycj ħ wst Ģ pienia na słu Ň b ħ Ļ wie Ň o
obranego króla Polski Stanisława Augusta. Po wypełnieniu zobowi Ģ za ı wobec cesarzowej,
malarz z Ň on Ģ powrócił w 1766 do Warszawy. W 1766 opracował dla króla projekt akademii
sztuk pi ħ knych, Projet pour l'Etablissement d'une Academie des Beaux-arts a Varsovie
presente au Roi Stanislas Auguste, niezrealizowany z powodów materialnych. Rol ħ akademii
pełniła w Warszawie opłacana przez króla pracownia zwana Atelier lub Malarni Ģ Królewsk Ģ
w Zamku Królewskim. Jej dyrektorem został Bacciarelli, a uczyli w niej tak Ň e (czasowo)
Jean Pillement z Francji, Per Krafft ze Szwecji oraz mieszkaj Ģ cy w Polsce na stałe
J. P. Norblin, L. Marteau, A. Albertrandi, J. B. Plersch.
Bacciarelli
obdarzony
przez
króla
zaufaniem
i
wysok Ģ
pensj Ģ
wywi Ģ zywał
si ħ doskonale z nakładanych na ı , coraz liczniejszych obowi Ģ zków. Został zaanga Ň owany
do dekoracji Zamku Ujazdowskiego w Warszawie, który król przebudowywał w latach
1766-69 na sw Ģ siedzib ħ . Do wn ħ trz Ujazdowa Bacciarelli wykonał ok. 1669 trzy obrazy
mitologiczne, dzi Ļ nieznane, "Narcyz", "Diana czyli Ksi ħŇ yc", "Apollo czyli Sło ı ce".
Jednocze Ļ nie (1771) opracował dla króla projekt nowej dekoracji Gabinetu Marmurowego
na Zamku Królewskim. Gabinet ten zaprojektowany w 1. połowie XVII w. pełnił rol ħ
swoistego panteonu rodu Wazów, gdzie umieszczone były wizerunki królów tej dynastii
oraz ich poprzedników na tronie polskim. Bacciarelli zast Ģ pił je namalowanymi przez siebie
22 portretami królów polskich, uło Ň onymi chronologicznie, dodał te Ň du Ň y "Portret króla
Stanisława Augusta w stroju koronacyjnym" (replika wizerunku wykonanego w 1768,
obecnie tam Ň e), wykonał te Ň owalny plafon przedstawi Ģ cy "Wieczno Ļę albo sława głosz Ģ ca
pami ħ tne czyny monarchów polskich" (niezachowany). Wizerunki władców polskich
2
Bacciarelli oparł na materiale ikonograficznym, tj. obrazach zebranych z dawnych zamków,
pałaców i ko Ļ ciołów, co było wydarzeniem bez precedensu w dotychczasowych dziejach
malarstwa polskiego. Jedynie postacie Piastów były całkowicie imaginacyjne.
Po udanym zako ı czeniu pracy nad Gabinetem Marmurowym Bacciarellemu wr ħ czono
dyplom indygenatu - nadania obywatelstwa i szlachectwa polskiego (uzyskany ju Ň w 1768),
a tak Ň e dostał od króla kawałek ziemi w Warszawie, wystarczaj Ģ cy na zbudowanie
szlacheckiej siedziby, przy ulicy Okopowej w pobli Ň u Łazienek (obecnie ulica Bagatela).
Nast ħ pn Ģ prac Ģ wykonan Ģ dla króla było namalowanie (przed 1776) dziesi ħ ciu
owalnych portretów członków rodziny Poniatowskich (do sypialni królewskiej pałacyku
w
Łazienkach, Ļ wie Ň o
przebudowanego)
oraz
plafony
i
supraporty
do
wn ħ trz
unowocze Ļ nianego w latach 1776-80 przez Domenica Merliniego warszawskiego Zamku
Królewskiego: do Sypialni Królewskiej, Sali Audiencjonalnej (tj. Tronowej) oraz Kaplicy.
Cztery supraporty (malowane olejno na płótnie) do Sypialni ukazywały sceny z Ň ycia niewiast
wyst ħ puj Ģ cych w Starym Testamencie, Rebeki, Hagar i Estery - do dzi Ļ zachowały si ħ dwie:
"Rebeka i Eleazar" oraz "Estera mdlej Ģ ca przed Ahaswerem" (obie w Zamku Królewskiego).
Wykazuj Ģ
one
wpływ
klasycystycznego
malarstwa
Antona
Rafaela
Mengsa.
Do Sali Audiencjonalnej Bacciarelli wykonał plafon "Rozkwit sztuk, nauk, rolnictwa i handlu
pod panowaniem Stanisława Augusta" (spalony podczas II wojny Ļ wiatowej) oraz cztery
supraporty ukazuj Ģ ce cnoty królewskie: "Wiar ħ ", "Sprawiedliwo Ļę ", "Rozs Ģ dek hamuj Ģ cy
zapalczywo Ļę młodo Ļ ci" oraz "Sił ħ " (na Zamku Królewskim w Warszawie). Charakteryzuj Ģ
si ħ Ň ywym kolorytem, podkre Ļ laj Ģ cym plastyk ħ modelunkiem. Kolejnym dziełem artysty
był plafon do sali balowej (Asamblowej) "Rozdział czterech Ň ywiołów",
"Jowisz wyprowadzaj Ģ cy Ļ wiat z chaosu" (1778-80), zniszczony w 1944. Centralna
jego partia wzorowana była na znajduj Ģ cej si ħ w zbiorach królewskich rycinie P. E. Moitte
wg obrazu Natoire'a "Le triomphe d'amfitrite".
W układaniu programu ikonograficznego kompozycji dekoracyjnych przeznaczonych
do siedzib królewskich wydatny udział miał sam Stanisław August Poniatowski, który
w niektórych przypadkach wr ħ cz wyznaczał sposób ich rozwi Ģ zania. Król był autorem
koncepcji plastycznej Sali Rycerskiej na Zamku warszawskim, z roku 1781. Ostateczny
projekt przewidywał umieszczenie w niej dziesi ħ ciu malarskich portretów sławnych Polaków
oraz obrazów z historii Polski. Portrety Bacciarelli uko ı czył w 1783, ukazywały one słynnych
wodzów (dowódców wojskowych): Jana Tarnowskiego, Romana Sanguszk ħ , Jana Karola
3
Chodkiewicza, Stanisława Rewer ħ Potockiego, Krzysztofa II Radziwiłła, Marcina K Ģ ckiego
oraz humanistów Mikołaja Kopernika, Stanisława Hozjusza, Marcina Kromera i Andrzeja
Olszowskiego. Namalował je Bacciarelli, opieraj Ģ c si ħ na wcze Ļ niejszych wizerunkach
malarskich i graficznych, które o Ň ywił barokowym zwrotem postaci ukazanych
w popiersiach, trzymaj Ģ cych w dłoniach swe atrybuty (buław ħ , lask ħ dowódcy, ksi ħ g ħ ,
cyrkiel) oraz nadaj Ģ c ich obliczom indywidualny wyraz. Dziesi ħę portretów, owalnych
malowanych olejno na blasze miedzianej, znajduje si ħ obecnie w Zamku Królewskim
w Warszawie, wiadomo jednak, Ň e Bacciarelli namalował jeszcze kilka innych nawi Ģ zuj Ģ cych
do tej serii (m.in. "Portret Jerzego Sebastiana Lubomirskiego", zapewne odrzucony
w ostatecznej realizacji). W stosunku do wcze Ļ niejszego zespołu wizerunków królów
polskich - portrety słynnych Polaków charakteryzuj Ģ si ħ harmonijnym kolorytem, zazwyczaj
podporz Ģ dkowanym jednemu dominuj Ģ cemu kolorowi.
Do sali Rycerskiej tego Ň Zamku namalował te Ň Bacciarelli w latach 1784-86 cykl
obrazów przedstawiaj Ģ cych sceny z historii Polski, których tematy zostały wskazane przez
króla. Było to sze Ļę ogromnych płócien, obecnie znajduj Ģ cych si ħ w Zamku Królewskim
w Warszawie (tytuły podane w nawiasach pochodz Ģ od króla): "Oswobodzenie Wiednia"
(La bataille de Vienne), "Pokój chocimski" (La Paix de Chotzim), "Nadanie przywilejów
Akademii Krakowskiej" (Wladislaus Jagellon fondant l'Academie de Cracovie), "Kazimierz
Wielki słucha pró Ļ b chłopów" (Casimir le Grand), "Hołd pruski" (L'investiture de Prusse),
"Unia lubelska" ( L'Union de la Lithuanie a la Pologne par Sigismond Auguste).
O ile w kompozycjach "Oswobodzenie Wiednia" i "Pokój chocimski" widoczne
jest wzorowanie si ħ Bacciarellego na materiałach ikonograficznych z epoki, to pozostałe
s Ģ raczej rozbudowanymi portretami zbiorowymi, w których rol ħ postaci historycznych
odgrywaj Ģ osobisto Ļ ci z otoczenia króla Stanisława Augusta. Koncepcja tego cyklu, w którym
historia Polski poprzez chwalebne czyny poprzedników Stanisława Augusta Poniatowskiego,
miała
za
cel
ukazanie
cech
władcy
idealnego,
zgodnie
z
ideami
O Ļ wiecenia
charakteryzuj Ģ cego si ħ m ħ stwem, popieraj Ģ cym nauki, sprawiedliwego wobec swoich
poddanych, wspaniałomy Ļ lnego dla przeciwników. Obrazy te maj Ģ zmniejszone repliki
namalowane przez Bacciarellego w 1796 (w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie)
i były wielokrotnie kopiowane przez innych autorów.
W 1787/88 artysta został wysłany przez króla do Włoch dla odnowienia kontaktów
z wysokiej klasy sztuk Ģ oraz zakupu dzieł przeznaczonych do dekoracji rezydencji.
4
Bacciarelli został wówczas członkiem Akademii Sztuk Pi ħ knych w Wiedniu, Berlinie,
Dre Ņ nie i ĺ w. Łukasza w Rzymie.
W okresie 1780-93, uznawanym za najlepszy w twórczo Ļ ci Bacciarellego przez Alin ħ
Chyczewsk Ģ , (badaczk ħ jego dzieł i autork ħ wystawy monograficznej w 1970) malarz
stworzył tak Ň e szereg wizerunków, w Ļ ród których wyró Ň niaj Ģ si ħ : "Portret króla w kapeluszu
z piórami" (ok. 1780, Muzeum Narodowe w Warszawie), "Autoportret w konfederatce"
(z ok. 1788, Muzeum Narodowe w Warszawie), "Portret dzieci ħ cy Julii Duhamel"
(ok.1781, Muzeum Narodowe w Poznaniu), dwa wizerunki ksi ħŇ ny kurlandzkiej
Anny Doroty Biron (1790-92, Muzeum Narodowe w Warszawie i Muzeum Narodowe
w Poznaniu). Technika malarska stała si ħ w nich coraz l Ň ejsza, skala barwna uległa
ograniczeniu i wysubtelnieniu, w pozach, strojach i fryzurach widoczny jest wpływ mody
angielskiej i angielskiego malarstwa portretowego. Wówczas (1791-93) powstały
te Ň niezachowane kompozycje z Sali Salomona w Łazienkach królewskich, plafon
"Sen Salomona", oraz obrazy "Po Ļ wi ħ cenie ĺ wi Ģ tyni Jerozolimskiej" i "Ofiara Salomona".
Oparte na Starym Testamencie dzieje Salomona, ulubionego władcy króla Stanisława
Augusta, tworzyły program dekoracyjny odzwierciedlaj Ģ cy rz Ģ dy władcy, którego pot ħ ga
opierała si ħ na m Ģ dro Ļ ci, a nie czynach zbrojnych. W obrazie "Ofiara Salomona" modelkami
były najpi ħ kniejsze damy ówczesnej epoki.
Sytuacja
artysty
królewskiego,
jakim
był
Bacciarelli,
uległa
gwałtownemu
pogorszeniu w chwili zachwiania stanowiska króla i destabilizacji politycznej kraju.
Stanisław August po pierwszym rozbiorze Polski zmuszony był w 1794 do wyjazdu
z Warszawy do Grodna, sk Ģ d zawiadywał prac Ģ Bacciarellego. Malarz realizował do ko ı ca
zalecenia swego protektora, doko ı czył dekoracj ħ Łazienek (1793-95, cztery obrazy cnót,
Łaskawo Ļ ci, M ħ stwa, M Ģ dro Ļ ci, Sprawiedliwo Ļ ci do rotundy, wszystkie zachowane),
zajmował si ħ porz Ģ dkowaniem oraz inwentaryzacj Ģ Galerii Królewskiej, wysyłał wybrane
obrazy do Grodna, przygotowywał te Ň inne do ewentualnego ekspediowania ich królowi
do Rzymu (dok Ģ d łudził si ħ wyjecha ę Stanisław August), zabiegał o zaległe wynagrodzenie
malarzy pracuj Ģ cych w Malarni królewskiej. Po raz ostatni Bacciarelli widział króla
w Grodnie w 1797, sk Ģ d Stanisław August z woli Katarzyny II carycy Rosji został
przewieziony do Petersburga, gdzie zmarł w 1798. W nowych warunkach politycznych,
(Warszawa znalazła si ħ w zaborze pruskim) leciwy ju Ň Bacciarelli zaj ħ ty zabieganiem
o utrzymanie swej pozycji, m.in. opracował niezrealizowany projekt Akademii Sztuk
Pi ħ knych, namalował oficjalne portrety członków ówczesnego rz Ģ du: St. Małachowskiego,
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin