procesy POZNAWCZE-OPRAC..pdf

MODUŁ: WYBRANE ZAGADNIENIA Z PSYCHOLOGII POZNAWCZEJ

Wykłady

Ilo Ļę godzin: 6

Prowadz Ģ cy: mgr Marta Kochan-Wójcik

PROCESY POZNAWCZE

Opracowanie: M. Kochan-Wójcik

SPOSTRZEGANIE

Trzy poziomy:

Odbiór wra Ň e ı

Percepcja

Rozpoznawanie/identyfikacja

Czy co Ļ wida ę , słycha ę , czu ę ? Jak wygl Ģ da przedmiot?

Czym jest ten przedmiot?

Jaka jest jego funkcja?

Przekazywanie bod Ņ ców ze

Ļ wiata zewn ħ trznego i

wewn ħ trznego na siatkówk ħ

itp.

Odnalezienie cało Ļ ci

Ocena wielko Ļ ci

Ocena kształtu

Ocena odległo Ļ ci

Intensywno Ļ ci d Ņ wi ħ ków

Ocena co jest znane, a co

nieznane w tym

przedmiocie?

Organizacja wra Ň e ı w

sensowne, spójne

spostrze Ň enia

Dopasowywanie do

istniej Ģ cych obrazów w

umy Ļ le, przypominanie sobie

jego funkcji.

Analizowanie spostrze Ň e ı za

pomoc Ģ posiadanej wiedzy.

Cel spostrzegania (ewolucyjny) – uzyskiwanie trafnego, stabilnego obrazu Ļ wiata, np.

rozpoznawanie obiektów niebezpiecznych i przyjemno Ļ ci , co pozwala we wła Ļ ciwy sposób

kierowa ę zachowaniem.

Nie zawsze Ļ rodowisko jest łatwe do odczytania, poniewa Ň wiele danych, sytuacji do nas

dopływaj Ģ cych jest niejednoznacznych , co powoduje pojawianie si ħ złudze ı i iluzji w

odbiorze rzeczywisto Ļ ci.

Iluzje mog Ģ powsta ę na wszystkich poziomiach przetwarzania informacji (odbioru wra Ň e ı ,

spostrzegania lub identyfikacji i rozpoznawania obiektu). Ich obecno Ļę wskazuje na:

Aktywn Ģ rol ħ umysłu w spostrzeganiu Ļ wiata – interpretacji Ļ wiata

Wpływ kontekstu sytuacji na sposób spostrzegania pojedynczych elementów – bod Ņ ców

Wpływ wiedzy, oczekiwa ı i własnych do Ļ wiadcze ı na sposób spostrzegania i

interpretacji rzeczywisto Ļ ci – tworzenia umysłowych reprezentacji Ļ wiata, który nie

zawsze jest zgodny z faktycznym, obiektywnym, stanem rzeczy.

UWAGA

Uwaga – zdolno Ļę do wybiórczego skupiania si ħ na cz ħĻ ci wej Ļ ciowego materiału

sensorycznego, by oddzieli ę bod Ņ ce znacz Ģ ce dla jednostki od nieistotnych.

Funkcje uwagi:

- selekcja informacji

- czujno Ļę

- przeszukiwanie

- kontrola czynno Ļ ci jednoczesnych

Formy przetwarzania informacji na wej Ļ ciu:

PROCESY MIMOWOLNE

PROCESY DOWOLNE

Nie Ļ wiadomie (automatycznie) przetwarzane

s Ģ bod Ņ ce:

- mało istotne dla jednostki

- lub znane i wielokrotnie ju Ň

przetwarzane.

Uwaga dowolna kierowana jest na dany

bodziec ze wzgl ħ du na Ļ wiadomy cel (np.

ch ħę zapami ħ tania materiału).

Bod Ņ ce przyci Ģ gaj Ģ ce uwag ħ :

- nowe,

- wyró Ň niaj Ģ ce si ħ z tła,

- intensywne i wyraziste,

- zmienne,

- nieoczekiwane, zaskakuj Ģ ce

- wyczekiwane ,

- wa Ň ne dla podmiotu.

Procesy sterowania uwag Ģ umo Ň liwiaj Ģ podział ograniczonych zasobów

przetwarzania informacji – wysoki stopie ı wy ę wiczenia danej reakcji pozwala na jej

zautomatyzowanie i uwolnienie cz ħĻ ci zasobów uwagi , umo Ň liwiaj Ģ c wykonywanie kilku

działa ı jednocze Ļ nie (np. jazda samochodem i prowadzenie rozmowy, czytanie i rozumienie

sensu czytanego tekstu).

MY ĺ LENIE

My Ļ lenie – zło Ň ony proces umysłowy , polegaj Ģ cy na tworzeniu nowych umysłowych

reprezentacji Ļ wiata za pomoc Ģ przekształcania dost ħ pnych informacji .

Do struktur wiedzy – umysłowych reprezentacji Ļ wiata - nale ŇĢ :

1. Schematy poj ħę – zhierarchizowane reprezentacje rzeczywisto Ļ ci zawieraj Ģ ce opisy cech

istotnych i wspólnych dla danej klasy obiektów.

Najbardziej zło Ň on Ģ form Ģ reprezentacji Ļ wiata s Ģ poj ħ cia .

Poj ħ cie – umysłowa reprezentacja Ļ wiata zawieraj Ģ ca opis istotnych cech dla danej klasy

przedmiotów

Centralnym elementem poj ħ cia jest rdze ı zawieraj Ģ cy:

- najistotniejsze cechy dla danej klasy obiektów – poj ħ cia klasyczne (kwadrat)

- prototypy – najbardziej typowe (idealne) egzemplarze danej klasy obiektów – poj ħ cia

rozmyte (miło Ļę , matka)

Obok rdzenia ka Ň de poj ħ cie posiada tzw. cechy poboczne (niedefinicyjne: du Ň y, mały,

kolorowy itp.)

Poj ħ cia i ich cechy poboczne tworz Ģ g ħ st Ģ sie ę tworz Ģ c Ģ struktur ħ hierarchiczn Ģ pocz Ģ wszy

od poziomu poj ħę ogólnych (ssak), poprzez poziom podstawowy (pies) do konkretnych

egzemplarzy (mój pies Azor).

Najcz ħĻ ciej posługuj Ģ c si ħ wiedz Ģ potoczn Ģ odwołujemy si ħ do podstawowego poziomu

organizacji poj ħę .

Strategie przyswajania poj ħę :

- strategia abstrahowania – pomijanie cech nieistotnych dla danej klasy obiektów

- strategia uogólniania – ł Ģ czenie cech wspólnych dla danej klasy obiektów

- uczenie si ħ poj ħę w kontek Ļ cie

- uczenie si ħ definicji poj ħę

- tworzenie definicji poj ħę na bazie obserwacji i do Ļ wiadczenia

Badania pokazuj Ģ Ň e strategia od do Ļ wiadczenia i obserwacji do definicji poj ħę daje

najlepsze rezultaty (poj ħ cia s Ģ najdłu Ň ej pami ħ tane i rozumiane) i mo Ň na j Ģ stosowa ę w

odniesieniu do wszystkich dziedzin nauczania (nauka j ħ zyków, poj ħę matematycznych,

biologicznych itp.). Jest to jedna z metod aktywizuj Ģ cych prac ħ ucznia na lekcji, odwołuj Ģ ca

si ħ do konstruktywistycznych metod uczenia si ħ .

2. Skrypty (tzw . schematy zdarze ı ) – reprezentacje rzeczywisto Ļ ci zawieraj Ģ ce opis

schematów zachowa ı w ró Ň nych sytuacjach

3. Schematy osób – reprezentacje wizerunków ludzi, w tym równie Ň schemat ja

4. Mapy umysłowe – umysłowa reprezentacja subiektywnie spostrzeganej przestrzeni

fizycznej

5. Wyobra Ņ nia wzrokowa – reprezentacje zdarze ı i poj ħę w formie obrazowej, wizualnej

MY ĺ LENIE DEDUKCYJNE.

Wyci Ģ ganie wniosków z podanych informacji ( przesłanek ) przy u Ň yciu formalnych reguł

logicznego my Ļ lenia . Arystoteles przedstawił form ħ rozumowania dedukcyjnego zwan Ģ

sylogizmem , opieraj Ģ ca si ħ na trzech elementach:

- przesłance wi ħ kszej, np.: Wszyscy ludzie to istoty my Ļ l Ģ ce.

- przesłance mniejszej, np.: Ucze ı jest człowiekiem.

- Konkluzji, np.: Ucze ı jest osob Ģ my Ļ l Ģ c Ģ .

Rozumowanie dedukcyjne nie wzbogaca naszej wiedzy bo daje tylko informacje płyn Ģ ce z

posiadanych ju Ň przesłanek.

MY ĺ LENIE INDUKCYJNE.

My Ļ lenie indukcyjne - wyci Ģ ganie wniosków na podstawie obserwacji i analizy danego

zjawiska.

Model indukcyjny uczenia si ħ zakłada, ze uczniowie:

- zbieraj Ģ samodzielnie dane

- ucz Ģ si ħ je samodzielnie analizowa ę

- ucz Ģ si ħ stawia ę hipotezy

- poznaj Ģ coraz wi ħ cej Ņ ródeł, z których mo Ň na czerpa ę dane

- poprzez aktywizacj ħ ucznia znacznie wzrasta jego motywacja do pracy

PODEJMOWANIE DECYZJI I S ġ DZENIE

Podejmowanie decyzji – proces wyboru działania spo Ļ ród dost ħ pnych alternatyw.

S Ģ dzenie – ocena stanu rzeczy, polegaj Ģ ca na wnioskowaniu.

Procesy wykorzystywane w procesie s Ģ dzenia i podejmowania decyzji:

Nowa informacja nie pasuje â struktura wiedzy

Dopasowanie struktur wiedzy

Akomodacja

Nowa informacja pasuje

ã struktura wiedzy

Dopasowanie informacji

Asymilacja

STRATEGIE PODEJMOWANIA DECYZJI:

Oparte na metodach racjonalnego

rozwi Ģ zania problemu i wyboru

najlepszego pomysłu.

Warunki:

Oparte na zasadach ekonomii poznawczej

problem istotny

Warunki:

problem mało istotny

du Ň a ilo Ļę czasu na rozwa Ň enie

problemu

du Ň a ilo Ļę czasu na rozwa Ň enie

problemu

jednostka decyduje o ilo Ļ ci informacji

niezb ħ dnych do rozwi Ģ zania

problemu

przeci ĢŇ enie informacyjne lub brak

informacji niezb ħ dnych do

rozwi Ģ zania problemu

ROZWI ġ ZYWANIE PROBLEMÓW

Celem my Ļ lenia jest poszukiwanie rozwi Ģ za ı dla napotykanych problemów.

Problem – rodzaj zadania, którego podmiot nie mo Ň e rozwi Ģ za ę za pomoc Ģ aktualnie

posiadanej wiedzy, umiej ħ tno Ļ ci, mo Ň liwo Ļ ci.

Problem mo Ň e by ę :

- dobrze zdefiniowany (posiada dobrze okre Ļ lony stan wiedzy wyj Ļ ciowej, cel i zbiór

operacji – problemy szkolne)

- Ņ le zdefiniowany (nieokre Ļ lone informacje wej Ļ ciowe lub cel lub zbiór operacji –

problemy Ň yciowe)

- otwarty (posiada wiele mo Ň liwych rozwi Ģ za ı )

- zamkni ħ ty (posiada jedno mo Ň liwe rozwi Ģ zanie)

Operacje umysłowe wykorzystywane w rozwi Ģ zywaniu problemów:

1. Algorytmy

- metoda jak Ģ nale Ň y si ħ posłu Ň y ę by rozwi Ģ za ę wszystkie zadania z danej klasy

- niezawodne

- dobrze okre Ļ lone

- do wykorzystania jedynie dla okre Ļ lonej klasy problemów

2. Heurystyki:

- zasady, którymi nale Ň y si ħ posłu Ň y ę by rozwi Ģ za ę problem, nie gwarantuj Ģ ce jednak jego

rozwi Ģ zania

- zawodne

- słabo okre Ļ lone

- ogólne (dla wi ħ kszo Ļ ci niespecyficznych sytuacji problemowych) lub szczegółowe (dla

konkretnej klasy problemów np. gra w szachy)

Fazy rozwi Ģ zywania problemów:

1. Dostrze Ň enie problemu .

2. Analiza sytuacji problemowej

- okre Ļ lenie problemu

- zbadanie ilo Ļ ci dost ħ pnych informacji wej Ļ ciowych, celu, zbioru operacji (tego co wiem,

co chc ħ zrobi ę i jak do tego doj Ļę )

We wła Ļ ciwym okre Ļ leniu problemu przeszkadza ę mog Ģ :

- uprzednie do Ļ wiadczenia

- fiksacja funkcjonalna (utrwalone skojarzenie funkcji przedmiotu, utrudniaj Ģ ce

zastosowanie go z nowej perspektywy)

3. Wytwarzanie pomysłów .

- zjawisko ol Ļ nienia – pomysł si ħ wykluwa lub wygasaj Ģ bł ħ dne nastawienia

Przeszkody:

- konserwatyzm

- l ħ k przed ocen Ģ

4. Weryfikacja pomysłów .

Ocena pomysłu ze wzgl ħ du na:

- mo Ň liwo Ļ ci realizacji

- dopasowanie do celu, który si ħ chce osi Ģ gn Ģę

Przeszkody:

- afekt ojcowski – poszukiwanie informacji potwierdzaj Ģ cych własne hipotezy

- efekt pierwsze ı stwa / Ļ wie Ň o Ļ ci

STRATEGIE EKONOMII POZNAWCZEJ

Podejmuj Ģ c decyzje i formułuj Ģ c s Ģ dy ludzie d ĢŇĢ do minimalizowania wysiłku wkładanego

w analizowanie informacji, posługuj Ģ c si ħ cz ħ sto skrótami my Ļ lowymi i heurystykami:

- zasada dost ħ pno Ļ ci – zdarzenie jest tym bardziej prawdopodobne im łatwiej mo Ň na je

przywoła ę z pami ħ ci

- zasada reprezentatywno Ļ ci – przynale Ň no Ļę do pewnej kategorii poci Ģ ga za sob Ģ

posiadanie cech typowych dla członków danej kategorii

- uleganie obrazowym przykładom – podejmujemy decyzj ħ ch ħ tniej i z wi ħ kszym

przekonaniem gdy mo Ň emy sobie konkretn Ģ sytuacj ħ wyobrazi ę

- zasada zakotwiczania – kontekst, w którym dana informacja jest osadzona, dostarcza

ram odniesienia dla podejmowanych decyzji.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: