1881-06-29 Diuturnum illud.pdf

Encyklika Ojca wi tego Leona XIII

o pochodzeniu władzy cywilnej

Do Patriarchów, Prymasów, Arcybiskupów i Biskupów Ko cioła katolickiego

pozostaj cych w łasce i jedno ci ze Stolic Apostolsk .

PRZYCZYNY WSPÓŁCZESNYCH ZAGRO E WŁADZY

PA STWOWEJ

1. Długotrwała i zaci ta walka, toczona przeciwko Boskiej powadze Ko cioła, doprowadziła

do wyników, jakie były nieuniknione: zagroziła powa nym niebezpiecze stwem ludzkiemu

społecze stwu, a w szczególno ci zwierzchniej władzy pa stwowej, na której nade wszystko

opiera si dobro publiczne.

Nasza epoka, wi cej ni jakakolwiek inna, faktami to wykazuje, nami tno ci bowiem ludowe

mielej ni dawniej zaprzeczaj wszelkiej władzy, a takie si szerzy rozpasanie, tak cz ste s

zamieszki i bunty, e tym, którzy rz dz , nie tylko odmawiaj ludzie posłusze stwa, lecz

gro ich osobistemu bezpiecze stwu.

2. Przez długi czas pracowano nad tym, aby ich poda we wzgard i nienawi ludów, a

doprowadzono do wybuchu i w ci gu krótkiego czasu byli my wiadkami szeregu zamachów,

dokonanych na ycie najpot niejszych monarchów, b d to przez tajne spiski, b d przez

otwarte napa ci. wie o cała Europa wstrz ni ta została ohydnym zabójstwem

wszechwładnego cesarza 1 ; gdy dusze wszystkich przej te s jeszcze wielko ci tej zbrodni,

nie wstydz si złoczy cy rzuca publicznie gró b i postrachu na innych monarchów

europejskich.

NAUKA KATOLICKA R KOJMI UPORZ DKOWANIA SPRAW

PA STWOWYCH

3. Te rzucaj ce si w oczy niebezpiecze stwa, gro ce w ka dej chwili panuj cym i

spokojowi pa stw, ci k Nas przejmuj trosk . A przecie Boski wpływ religii

chrze cija skiej, przenikn wszy obyczaje i instytucje publiczne, dał społecze stwu znakomite

podstawy stało ci i porz dku. Jednym z najcenniejszych owoców tego wpływu jest

sprawiedliwe i m dre okre lenie praw i obowi zków panuj cych i ludów. Istotnie, z nauki i

przykładów, danych przez Chrystusa, płynie przedziwna moc utrzymywania w obowi zku

zarówno tych, którzy słuchaj , jak tych, którzy rozkazuj , i zachowania mi dzy nimi tej

harmonii i współpracy, które, zgodnie z prawem naturalnym, zapewniaj pa stwom spokojny

i pomy lny rozwój. Dlatego, Czcigodni Bracia, gdy z łaski Boga powierzono Nam rz dy

Ko cioła katolickiego, b d cego stró em i tłumaczem nauki Chrystusa, s dzimy, i wypada

Nam przypomnie publicznie, czego w tym zakresie obowi zków wymaga od ka dego

prawda katolicka; wypłynie st d wskazanie, na jakiej obecnie drodze i jakimi rodkami

nale y gro nemu stanowi rzeczy zaradzi .

ZAGADNIENIE RÓDŁA WŁADZY

4. Jakkolwiek człowiek, pchany pych i uporem, nieraz kusił si o zrzucenie wi zów

wszelkiej władzy, nigdy jednak nie zdołał sta si niezale nym od nikogo. Sama konieczno

wymaga, aby kto stał na czele ka dego zrzeszenia i współ ycia ludzi ze sob , inaczej

społeczno , pozbawiona głowy, która ni kieruje, rozpadłaby si i nie osi gn łaby celu, dla

którego powstała i ukonstytuowała si . Nie mog c wskutek tego doprowadzi do zniszczenia

władzy pa stwowej, u yto wszelkich sposobów do osłabienia jej energii i pomniejszenia jej

majestatu. Miało to miejsce zwłaszcza w XVI wieku, gdy tylu ludzi dało si poci gn

zgubnemu pr dowi nowych idei. Od tego czasu ludy nie tylko usiłowały zdoby sobie wi cej

wolno ci, ni to byłoby godziwe, lecz próbowały stworzy fikcyjn teori powstania i

zorganizowania si ludzkiego społecze stwa.

5. Nie do na tym, wielu współczesnych, id c ladem tych, którzy w wieku zeszłym

przybrali miano filozofów, twierdzi, i wszelka władza pochodzi od ludu, e przeto ci, którzy

rz dz , nie posiadaj jej sami ze siebie, lecz jako powierzon im przez lud i to z tym

zastrze eniem, e wola ludu, nadawszy im władz , ma zawsze prawo im j odebra . Z nimi

nie zgadzaj si katolicy, którzy prawo panowania odnosz do Boga, jako do przyrodzonego i

koniecznego ródła władzy.

RÓDŁO WŁADZY A PODMIOTY SPRAWUJ CE WŁADZ

6. Nale y wszak e zaznaczy w tym miejscu, e wybór tych, którzy maj rz dzi pa stwem,

mo e w pewnych wypadkach by pozostawiony woli i s dowi ludu, i e to bynajmniej nie

sprzeciwia si ani nie narusza doktryny katolickiej. Albowiem podobny wybór wskazuje

jedynie panuj cego, a prawa panowania mu nie nadaje: nie tworzy władzy zwierzchniej, a

tylko stanowi, kto j ma wykonywa .

7. Nie chodzi tu równie o taki lub inny ustrój pa stwowy: nie ma powodu, aby Ko ciół nie

uznawał zwierzchniej władzy jednego lub wi kszej liczby ludzi, byle władza ta była

sprawiedliwa i d yła do dobra ogólnego. Dlatego z zastrze eniem co do praw nabytych,

wolno ludowi tak sobie obra form rz du, jaka najwi cej odpowiada jego duchowi,

zwyczajom i obyczajom.

BÓG JEST RÓDŁEM WŁADZY - ARGUMENTY BIBLIJNE

8. Co si tyczy władzy politycznej, to Ko ciół słusznie naucza, i ródło swe ma ona w

Bogu; znajduje tego Ko ciół bezspornie wiadectwo w Pi mie wi tym i w pomnikach

staro ytno ci chrze cija skiej. Nie da si zreszt pomy le adna inna doktryna bardziej

zgodna tak z rozumem, jak z dobrem panuj cych i ludów.

9. e ródłem najwi kszej władzy w ród ludzi jest Bóg, ksi gi Starego Testamentu w wielu

miejscach kategorycznie twierdz : "Przeze mnie króluj królowie [...], przeze mnie panuj

monarchowie, a s dziowie wymierzaj sprawiedliwo " ( Prz 8,15.16 ). A gdzie indziej:

"Nadstawcie uszu, wy którzy rz dzicie narodami [...] albowiem od Boga dana wam jest

pot ga, a od Najwy szego władza wasza" ( Mdr 6,2-3 ). Ksi ga Eklezjastyki mówi to samo:

"Na czele ka dego narodu Bóg postawił przywódc ". Te wszak e, od Boga płyn ce nauki,

ludzie pod wpływem fałszywych religii zatracili; poganizm, spaczywszy, wiele prawd i poj

o rzeczach, zniszczył te przyrodzon i pi kn ide władzy monarszej. Dopiero pó niej, gdy

za witała chrze cija ska Ewangelia, prawda odzyskała swoje prawa i zaja niał na powrót

najszlachetniejszy i boski pierwiastek, z którego płynie wszelka władza. Gdy rzymski

wielkorz dca chełpi si przed Chrystusem Panem z mocy, któr posiada, by Go uwolni lub

skaza , odpowiada mu Zbawiciel: "Nie miałby nade mn adnej władzy, gdyby ci nie była

dana z góry" ( J 19,11 ). wi ty Augustyn tłumacz c ten ust p, woła: "Uczmy si od Pana, co i

przez Apostoła powiedział nam, i nie ma władzy, jak tylko dana od Boga" (Tract. 116 in

Joan., n. 5 (PL 35, 1942). Albowiem głos Apostołów jest nieska onym odbiciem nauki i

wskaza Jezusa Chrystusa. Wzniosłe i pełne powagi s słowa Pawła do Rzymian, poddanych

poga skich cesarzy: "Nie ma władzy, jak tylko dana od Boga" ( Rzym 13,1 ), z czego Apostoł

wyprowadza jako konieczny wniosek: "Władca jest narz dziem Boga" ( Rzym 13,4 ).

BÓG JEST RÓDŁEM WŁADZY - ARGUMENTY OJCÓW KO CIOŁA I

ROZUMU

10. Ojcowie Ko cioła czuli si powołani t sam doktryn wyznawa i pilnie rozszerza .

"Nie przypisujemy nikomu - mówi w. Augustyn - władzy udzielania pot gi królewskiej ani

cesarskiej, jak tylko prawdziwemu Bogu" ("O pa stwie Bo ym" 5,21). W tym samym duchu

pisze Jan Chryzostom: " e istnieje władza zwierzchnia, e jedni rozkazuj , a drudzy słuchaj ,

e wskutek tego wszystko w społecze stwie nie jest zdane na los lepego przypadku [...] to

jest twierdz , dziełem boskiej m dro ci" (Do Listu do Rzymian, Homilia 23n. 1). To samo

za wiadcza w. Grzegorz Wielki: "Wyznajemy, e Cesarzom i Królom władza dana jest z

nieba" (List 61). wi ci Doktorzy przedsi wzi li powy sz doktryn uzasadni te cisłym

rozumowaniem, aby ci nawet, którzy jedynie rozum uznaj za przewodnika, musieli przyzna

jej słuszno .

11. Istotnie ludziom w społecze stwie y ka e natura, albo raczej twórca natury - Bóg.

Dowodzi tego niezbicie dar mowy, ten główny po rednik ludzi mi dzy sob i liczne

wrodzone duszy pragnienia, wreszcie mnóstwo pot nych potrzeb, którym zado uczyni nie

mogliby ludzie samotni, a które znajduj swe zadowolenie w ród ludzi zł czonych w

społecze stwo. Z drugiej strony nie mo e istnie , nie da si nawet pomy le społecze stwo,

w którym nie byłoby kogo , kto by d enia jednostek uzgadniał, utrzymywał w równowadze i

kierował bez zastrze e ku wspólnemu dobru; chciał wi c Bóg, aby w społecze stwie istnieli

ludzie posiadaj cy władz nad innymi. Tu jednak zachodzi okoliczno pierwszorz dnej

wagi. Mianowicie ci, którzy rz dz pa stwem, powinni móc wymaga od obywateli

posłusze stwa w ten sposób, aby nieposłusze stwo było dla tych ostatnich grzechem. Otó

aden człowiek nie mo e posiada w sobie, ani sam ze siebie pierwiastka, pozwalaj cego mu

tego rodzaju wi zami skr powa sumienie i woln wol innych. Jeden Bóg, wszechrzeczy

twórca i prawodawca, posiada podobn władz , ci wi c, którzy j wykonuj , musz j mie

udzielon sobie przez Boga i w Jego imieniu j sprawowa . "Jeden jest prawodawca i s dzia,

który mo e skazywa i uniewinnia " ( Jak 4,12 ). To si odnosi do wszystkich rodzajów

władzy. Co si tyczy władzy kapła skiej, to tak powszechnie jest uznane, i pochodzi ona od

Boga, e u wszystkich narodów ci, którzy j dzier , nazwani s ministrami Boga i za takich

uwa ani. Podobnie władza ojców rodziny zawiera w sobie cechy i jest jakby obrazem tej

władzy, która jest w Bogu i od której wywodzi sw nazw wszelkie ojcostwo w niebie i na

ziemi. Tak wi c ró ne rodzaje władzy maj mi dzy sob przedziwne podobie stwo:

gdziekolwiek istnieje jaki pierwiastek panowania i władzy, u tego samego ródła, w Bogu,

jedynym twórcy i panu wiata, nale y szuka jego pocz tku.

KRYTYKA TEORII O UMOWIE SPOŁECZNEJ JAKO RÓDLE

WŁADZY

12. Ci, którzy twierdz , i społecze stwa ludzkie powstały z wolnej umowy, zawartej

pomi dzy obywatelami, z tego ródła wyprowadzaj prawo panowania. Mówi , e ka da

jednostka wyrzekła si cz ci swoich praw i e wszyscy poddali si dobrowolnie władzy tego,

w którym ze rodkowały si prawa wszystkich. Wielkim atoli bł dem jest ich nie widzie , co

jest przecie jasne, e ludzie, nie b d c samopas bł kaj cym si plemieniem, przyszli na wiat

z przyrodzonym pop dem do ycia w gromadzie, niezale nie od swej woli wolnej. Zreszt

owa umowa, o której szeroko mówi , jest oczywi cie zmy lona i fikcyjna, a gdyby nawet

była rzeczywista, nie wystarczyłaby do nadania władzy politycznej tej siły, godno ci, stało ci,

której wymaga bezpiecze stwo pa stwa i interes ogółu obywateli. Władza zwierzchnia o tyle

jedynie posiada b dzie ten urok i móc, o ile Bóg uznany zostanie za jej dostojne i

naj wi tsze ródło.

KORZY CI PŁYN CE Z TEORII O BOSKIM POCHODZENIU WŁADZY

13. Doktryna powy sza jest nie tylko najprawdziwsza, ale najzbawienniejsza, jak sobie

mo na wyobrazi . Je eli bowiem władza tych, którzy rz dz pa stwem, jest emanacj władzy

boskiej, przez to samo dost puje ona godno ci wi cej ni ludzkiej. Nie jest to ta bezbo na i

niedorzeczna wielko , któr posi chcieli poga scy cesarze, wymagaj cy dla siebie czci

boskiej, a dostoje stwo prawdziwe i niezachwiane, otrzymane jako dar i dobrodziejstwo

Bo e. Wówczas poddani winni by posłuszni panuj cym jak Bogu, nie tak z obawy przed

karami, jak przez uszanowanie dla ich majestatu, nie przez pochlebstwo, a z nakazu sumienia.

Władza, na wła ciwym fundamencie oparta, znajdzie si znakomicie wzmocniona, albowiem

obywatele, czuj c si zwi zani obowi zkiem, b d z konieczno ci musieli stroni od

nieposłusze stwa i krn brno ci, w tym poczuciu, e kto opiera si władzy pa stwowej, opiera

si woli Bo ej, e odmawia szacunku panuj cemu, jest to odmawia go Bogu.

14. T nauk Paweł Apostoł w szczególno ci propagował w ród Rzymian, do których pisał o

uległo ci, nale nej panuj cym, w słowach tak mocnych i powa nych, i kategoryczniejszego

nakazu trudno sobie wyobrazi : "Niechaj ka dy człowiek b dzie poddany władzy

zwierzchniej, albowiem nie ma władzy, jak tylko dana od Boga, te za , które istniej , przez

Boga ustanowione zostały. Tak wi c kto opiera si władzy, opiera si Boskiemu nakazowi. A

kto tak post puje, na pot pienie si skazuje [...]. Dlatego b d cie posłuszni nie z obawy przed

kar , a z obowi zku sumienia" ( Rzym 13,1.2.5 ). Potwierdza t nauk Piotr, Ksi

Apostołów, w sławnym swym orzeczeniu: "B d cie ulegli ka dej istocie z przyczyny Boga",

"królowi jako stoj cemu na czele, innym przeło onym, jako posłanym od Boga dla karania

złych czynów, a dla pochwały dobrych, taka jest bowiem wola Bo a" ( 1 P 2,13-15 ).

JEDYNY POWÓD ODMOWY POSŁUSZE STWA WŁADZY

15. Jeden jest tylko powód uwalniaj cy ludzi od posłusze stwa, mianowicie gdyby dano

od nich czego przeciwnego prawu naturalnemu albo Bo emu, tam bowiem, gdzie zachodzi

pogwałcenie prawa natury lub woli Bo ej, zarówno sam rozkaz, jak wykonanie go byłoby

zbrodni . Gdyby wi c kto znalazł si w tym poło eniu, i miałby do wyboru nie usłucha

rozkazów Boga albo panuj cych, powinien post pi według słów Jezusa Chrystusa,

nakazuj cych odda : "Cesarzowi co jest cesarskie, a Bogu co jest Boskiego" ( Mat 22,21 ), a

id c za przykładem Apostołów miało odpowiedzie : "Słucha nale y Boga raczej ni ludzi"

( Dz 5,29 ). I nie zarzuca tym, którzy w ten sposób post puj , i łami obowi zek

posłusze stwa, je li bowiem wola panuj cych jest w sprzeczno ci z wol i prawami Boga, to

oni sami władzy swej granice przekraczaj i sprawiedliwo odwracaj . Władza ich traci

wówczas sw podstaw , albowiem gdzie nie ma sprawiedliwo ci, nie mo e by władzy.

ZASADY, KTÓRYMI WINNI SI KIEROWA RZ DZ CY

16. Aby jednak sprawiedliwo panowała w pa stwie, nale y przede wszystkim, aby ci,

którzy rz dz , rozumieli, i władza polityczna nie powstała na to, aby by przydatn

czyjemukolwiek prywatnemu interesowi, oraz i urz dy publiczne słu y powinny dobru

rz dzonych, a nie tych, którzy je piastuj . Niechaj monarchowie wzoruj si na Bogu

Najwy szym, od którego maj władz ; niechaj bior c Go za przykład w zarz dzaniu

pa stwem, post puj sprawiedliwie, a surowo sw , je li jest konieczna, niechaj łagodz

ojcowsk miło ci . Dlatego Pismo w. w swych przepowiedniach ostrzega ich, e kiedy b d

musieli zda rachunek Królowi królów i Panu panów, a je eli obowi zków swoich nie

spełni , nic ich uchroni nie potrafi od surowej kary Bo ej. Najwy szy "zbada czyny wasze i

zgł bi my li wasze. Je eli, gdy byli cie narz dziami jego królowania, nie s dzili cie

sprawiedliwie [...], staniecie przed Nim pełni przera enia, albowiem najsro szy b dzie s d dla

tych, którzy stoj na czele [...]. Nie oszcz dzi Bóg niczyjej osoby, nie b dzie miał wzgl du na

niczyj wielko : małego i wielkiego On stworzył i jednak ma trosk o wszystkich, a tylko

dla pot niejszych chowa kar " ( Mdr 6,3.6-8 ).

KORZY CI DLA PA STWA I OBYWATELI

17. Je li pa stwo rz dzi si powy szymi zasadami, niknie powód do wszelkich buntów, nie

budz si nami tno ci zdolne je wywoła : zapewnione s zarówno honor i bezpiecze stwo

panuj cych, jak spokój i pomy lno pa stw. Godno obywateli znajduje równie

najpewniejsz gwarancj , albowiem dane im jest zachowa w posłusze stwie dostojno ,

nale n ludzkiej istocie. Rozumiej oni, i przed s dem Bo ym nie ma niewolnika ani

człowieka wolnego, e jeden jest Bóg dla wszystkich, "szczodry dla wszystkich, którzy Go

wzywaj " ( Rzym 10,12 ), je eli poddani obowi zani s by posłuszni panuj cym, to dlatego,

e ci s niejako obrazem Boga, "któremu słu y , jest to panowa ".

PRZYKŁADY Z PIERWSZYCH WIEKÓW CHRZE CIJA STWA

18. Otó wła nie Ko ciół zawsze pracował nad tym, aby chrze cija ska nauka o władzy

politycznej nie tylko przenikała umysły ludzkie, lecz wyra ała si w yciu publicznym i w

obyczaju ludów. Dopóki ster rz dów pozostawał w r ku poga skich cesarzy, którym

bałwochwalstwo nie pozwalało wznie si do tego poj cia władzy, które wy ej

zarysowali my, Ko ciół mógł tylko wpaja je w umysły ludów, aby wtedy, gdy ludy te

przyjm instytucje chrze cija skie, były zdolne ycie swoje do nich dostosowa . A wi c

pasterze dusz, id c za przykładem Pawła Apostoła, usiłowali z najwi kszym naciskiem

poucza ludy, i powinny "monarchom i władzom by uległe, rozkazów ich słucha "

( Tyt 3,1 ); podobnie modli si do Boga za wszystkich ludzi, lecz szczególnie "za królów i za

tych, którzy piastuj najwy sze godno ci, to bowiem zaleca nauka Zbawiciela Pana naszego"

( 1 Tym 2,2-3 ). Pierwsi chrze cijanie pozostawili nam pod tym wzgl dem wzór znakomity; z

najwi ksz niesprawiedliwo ci i okrucie stwem prze ladowani przez poga skich cesarzy,

nigdy nie przestali zachowywa si posłusznie i ulegle; wydawało si wprost, i tamtych

srogo chc przemóc własn pokor .

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: