W kręgu górnośląskich podań i legend - Biały Śląsk - ziemia lubliniecka zebrał Bernard Szczech (2012).pdf

(2311 KB) Pobierz
Bernard Szczech
W kręgu górnośląskich podań i legend.
Biały Śląsk
powiat lubliniecki
powiat oleski
1
Maksymilianowi Szczechowi
mojemu wnukowi
dedykuję
2
W KRĘGU
GÓRNOŚLĄSKICH
PODAŃ I LEGEND
Biały Śląsk
ZIEMIA LUBLINIECKA
zebrał
Bernard Szczech
Lubliniec
2012
3
Wydawca:
Starostwo Powiatowe
w Lublińcu
ISBN
4
Słowo wstępne
Ziemia śląska jest bardzo piękna, (…) iż nie dziwota, że zamieszkał ją nie tylko człowiek,
ale całe grono przeróżnych duszków i bożąt. Zaludniły one rzeki i stawy, zadomowiły się po
cienistych wądołach leśnych i na moczarach, pomiędzy szumiącymi zbożami w upalnym
słoneczku, pod ziemią nawet szukają zakątka cichego, czasem tylko na świat boży wychylając
spojrzenie . 1
Świat mitów, legend, podań i podobnych gatunków należy do najstarszych form
literackich. Zaliczany jest on do „ literatury ustnej ”, zwanej inaczej literaturą mówioną. 2 .
Zainteresowanie tym gatunkiem literackim na Górnym Śląsku, z mniejszym lub większym
natężeniem, nieprzerwanie trwa od niemal dwóch stuleci. W obecnych latach można mówić o
renesansie zainteresowań tymi formami literackimi. Świadczyć o tym może zawartość
księgarskich półek, zaś z chwilą pojawienia się nowego, elektronicznego nośnika przekazu,
jakim jest internet, bogactwo stron przeznaczonych tejże literaturze.
Nestorem - nie tylko wśród Górnoślązaków - parających się zbieraniem zapisów
literatury mówionej na Górnym Śląsku, nazwać możemy Józefa Lompę, wiejskiego
nauczyciela z nieodległej od Lublińca Lubszy 3 , który na bazie doświadczeń wyniesionych z
wrocławskiego kręgu naukowego, zebrał bogaty materiał, niestety w dużej ilości zaginiony.
Szczególną stratą było zniszczenie w 1945 roku jego rękopisu 4 przechowywanego we
wrocławskiej bibliotece. Obecnie możemy korzystać z fragmentów tegoż manuskryptu
Lompy, przekazanych przez Richarda Kühnau'a na kartach jego kilkutomowej pracy:
„ Schlesische Sagen “ 5 , która opublikowana została w Lipsku i Berlinie w latach 1910 – 1913.
Janina Ender w swej pracy napisała: Józef Lompa był niezastąpiony, jeśli chodzi o
znajomość obyczajów, podań i pieśni ludowych, których wielki skarb zabrał ze sobą do
grobu . 6
Nie wszystko jednak z bogatego dorobku Lompy przepadło. Zachowały się jego
publikacje, szczególnie prasowe (niech wspomnę tylko Dziennik Górnośląski ukazujący się w
Bytomiu w latach 1848-1849), na łamach, których przekazywał swoim ziomkom to, co udało
mu się zebrać, szczególnie w okolicy Lubszy, Woźnik, Dobrodzienia i Olesna oraz innych
miejscowości Górnego Śląska i nie tylko. Po wielu dziesięcioleciach od ukazania się
pierwodruków, niektóre z jego prac, także i tych rękopiśmiennych odgrzebano z zapomnienia,
1 Gustaw Morcinek: Cuda Polski. Śląsk. Poznań. brw. s. 161.
2 Tak ją przed laty określił Józef Ligęza, wybitny górnośląski etnograf, wieloletni dyrektor
bytomskiego Muzeum Górnośląskiego. Zobacz: Józef Ligęza: Podania górnicze z Górnego Śląska .
[w:] Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Etnografia z.5. Bytom 1972 s. 7; Józef Ligęza:
Śladami tradycji. Studia nad folklorem górniczym . [w:] Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu.
Etnografia z. 3. Bytom 1968 s. 7 – 10.
3 Lubsza, miejscowość w gminie Woźniki, przy trasie z Bytomia (35km) i Gliwic (44 km) do
Częstochowy (27 km). W latach 1819 – 1858 mieszkał i pracował w Lubszy Józef Lompa.
4 Josef Lompa: Märchen, Sagen, Sitten und Aberglauben des Schlesisch-schlavischen Volkes .
(rękopis).
5 Richard Kühnau: Schlesische Sagen I. Spuk= und Gespenstersagen . Leipzig 1910; Richard Kühnau:
Schlesische Sagen II. Elben=, Dämonen= und Teufelsagen.. Leipzig 1911; Richard Kühnau:
Schlesische Sagen III. Zauber=, Wunder= und Schatzsagen . Leipzig und Berlin 1913. Tenże:
Oberschlesische Sagen geschichtlicher Art . Breslau 1926.
6 Janina Ender: Obrońcy ludu śląskiego. Warszawa 1956 s.130-131.
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin