kodeks_PTP.pdf

Kodeks

Etyczno - Zawodowy Psychologa

Tekst Kodeksu Etyczno-Zawodowego Psychologa w obecnej wersji zatwierdzony został przez

Walne Zgromadzenie Delegatów Polskiego Towarzystwa Psychologicznego w 1991 roku. Kodeks

ten stanowi podstawową wykładnię zasad etycznych obowiązujących członków Polskiego

Towarzystwa Psychologicznego , co zostało wyrażone w statucie Towarzystwa .

Psychologia jako profesja i jako dyscyplina naukowa należy do tych dziedzin ludzkiej

aktywności, w których centrum zainteresowania i oddziaływań jest człowiek. Relacje

interpersonalne nawiązywane przez psychologa występującego zarówno w roli praktyka jak

badacza czy nauczyciela podobnie jak wszelkie relacje międzyludzkie posiadają zawsze wymiar

etyczny. Relacje te mają jednak szczególny, niesymetryczny charakter wynikający z przewagi

kompetencji interpersonalnych po stronie psychologa, który dysponuje specjalistyczną wiedzą i

technikami służącymi do poznawania innych ludzi i oddziaływania na nich. Rola zawodowa

psychologa obejmuje ingerencję w sposób istnienia drugiego człowieka jako indywidualnej i

niepowtarzalnej całości, ingerencję, której skutki mogą być nieodwracalne. Te okoliczności

decydują o znaczeniu przestrzegania zasad etyki zawodowej w działalności psychologów i

uzasadniają stawianie im wysokich wymagań etycznych.

Naczelną wartością dla psychologa jest dobro drugiego człowieka. Celem jego działalności

profesjonalnej jest niesienie pomocy innej osobie w rozwiązywaniu trudności życiowych i

osiąganiu lepszej jakości życia na drodze rozwoju indywidualnych możliwości oraz ulepszaniu

kontaktów międzyludzkich.

W badaniach cel ten istnieje w dalszej perspektywie. Kontakt nawiązywany w celach

badawczych, jeśli w swoich założeniach nie ma być pomocny, to w każdym razie nie powinien

przynieść uszczerbku osobom uczestniczącym w badaniach.

Mimo różnych porządków moralnych i światopoglądowych istnieje zespół podstawowych

wartości humanistycznych, które znalazły wyraz w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka

ONZ. W swoich czynnościach zawodowych psycholog zawsze powinien respektować te

podstawowe wartości, zwłaszcza godność osoby ludzkiej, podmiotowość i autonomię człowieka

i jego prawo nieskrępowanego rozwoju. Psycholog uznaje prawo każdego człowieka do

kierowania się własnym systemem wartości, dokonywania własnych wyborów, jak również

prawo do intymności. Jednocześnie psycholog świadomy jest skutków, jakie przynosi lub

przynieść może w przyszłości jego oddziaływanie - ostatecznie powinny to być skutki pomyślne

dla odbiorcy lub odbiorców czynności zawodowych psychologa. W każdym przypadku na

psychologu ciąży odpowiedzialność za następstwa kontaktu, jaki w ramach swojej roli

zawodowej nawiązuje z drugim człowiekiem. Granice ingerencji psychologa wyznaczone są z

jednej strony - jego kompetencjami profesjonalnymi, z drugiej strony - celami i oczekiwaniami

formułowanymi przez osoby zgłaszające się po pomoc psychologiczną.

Współpracując z przedstawicielami innych zawodów, psycholog nie przekracza granic swoich

kompetencji i szanuje kompetencje innych specjalistów. Jednocześnie dba o utrzymanie

własnej tożsamości zawodowej, respektuje cele i wartości właściwe własnej profesji i wystrzega

się identyfikacji z postawami innych specjalistów, jeśli te postawy są niezgodne z zasadami

etycznymi zawodu psychologa. Zasada ta obowiązuje zawsze, ilekroć psycholog występuje w

swojej roli zawodowej, bez względu na to, jakie specyficzne są cele i zadania instytucji, w

której jest on zatrudniony.

W przypadku rezygnacji z wykonywania zawodu psychologa na rzecz innych ról zawodowych

( np. administracyjnych) osoba z wykształceniem psychologicznym nie powinna celowo

wykorzystywać związanej z kierunkiem wykształcenia wiedzy oraz umiejętności poznawania

ludzi i oddziaływania na nich w sposób niezgodny z etyką zawodową psychologa. Psycholog

angażujący się w działalność polityczną nie powinien wykorzystywać prestiżu zawodu

psychologa jako argumentu popierającego prezentowane poglądy.

Zasady ogólne

1. Wykonując czynności zawodowe, psycholog zawsze dąży do tego, żeby kontakt z nim

był pomocny dla drugiego człowieka czy grupy osób. Psycholog z racji swojego zawodu

poczuwa się do udzielania pomocy psychologicznej w każdych okolicznościach, gdy

zachodzi taka potrzeba.

2. Psycholog jest świadomy szczególnej odpowiedzialności wynikającej ze specyfiki

wykonywanego zawodu. Powinien znać granice swoich kompetencji i nie podejmuje się

zadań przekraczających jego możliwości. Dokłada wszelkich starań, aby zapewnić jak

najwyższy poziom wykonywanej pracy.

3. Przyjmując określoną postawę wobec norm moralnych i obyczajowych w życiu

prywatnym psycholog zdaje sobie sprawę, że jego decyzje w sprawach osobistych mogą

wpływać na jakość jego czynności zawodowych a także rzutować na zaufanie społeczne

do psychologii i psychologów. W społecznych oczekiwaniach zawarte są przy tym

wysokie wymagania dotyczące przestrzegania zasad etycznych w życiu prywatnym

przez osoby, których rola zawodowa obejmuje oddziaływania na drugiego człowieka.

4. Obowiązkiem psychologa jest stały rozwój zawodowy i dążenie do stałego rozwoju

osobistego. Kwalifikacje psychologa powinny odzwierciedlać aktualny poziom wiedzy i

technik psychologicznych. Psycholog korzysta z dorobku nauki światowej. Przyjmowanie

twierdzeń i metod wypracowanych w innych warunkach społecznych i kulturowych

powinna poprzedzać krytyczna analiza możliwości ich wykorzystania w naszych

warunkach.

5. Psycholog ustosunkowuje się twórczo do zastanego dorobku swojej dyscypliny.

Przyczynia się do rozwoju wiedzy, ulepszania metod badawczych, narzędzi

diagnostycznych i technik terapeutycznych. Jest krytyczny wobec własnych dokonań,

rozpowszechniając je ujawnia sposoby dotychczasowej weryfikacji. Dąży do

bezstronności i obiektywizmu w ocenie nowych technik oddziaływania psychologicznego

i nieprofesjonalnych form pomocy psychologicznej oraz powstrzymuje się od działań

utrudniających ich rozwój, nie mając po temu merytorycznych powodów.

6. Psycholog udostępnia własny dorobek naukowy, przestrzegając zasad odpowiedzialności

zawodowej, dobra osoby i dobra społecznego.

7. Psycholog nie przedstawia niezgodnie z prawdą swojego wykształcenia , kompetencji

profesjonalnych i doświadczenia zawodowego.

8. Psycholog powstrzymuje się od wykonywania czynności zawodowych, jeżeli okoliczności

zewnętrzne lub jego własny aktualny stan fizyczny czy psychiczny są tego rodzaju, że

mogą istotnie obniżyć poziom wykonywanej pracy lub zakłócić bezstronność osądu

zawodowego.

9. Relacje między psychologami opierają się na wzajemnym szacunku i koleżeństwie,

wynikającymi ze wspólnoty wartości i celów, świadomości rangi społecznej

wykonywanego zawodu oraz przyjętej na siebie odpowiedzialności zawodowej.

10.Psycholog nie jest obojętny na odstępstwa od zasad etyki zawodowej ze strony innych

psychologów. Stwierdzając nieetyczne postępowanie kolegi w sprawach zawodowych lub

dowiadując się o takim zachowaniu, psycholog stara się przekonać go o niewłaściwości

jego czynów, korzystając gdy trzeba, z pomocy innych kolegów. Jeśli taka interwencja

okazuje się nieskuteczna, psycholog zgłasza sprawę do zarządu oddziału PTP, który

określa dalszy sposób jej załatwienia.

11.Krytyczna ocena pracy i działalności innych psychologów nie powinna mieć charakteru

deprecjonującego osobę i w żadnym przypadku nie może służyć do rozgrywek

osobistych. Psycholog powstrzymuje się od wydawania takich ocen w obecności osób

postronnych, dbając o nie podważanie zaufania do psychologii i psychologów.

12.Psycholog wykazuje stałą troskę o prestiż i poziom wykonywania zawodu. Nie

udostępnia specyficznych technik diagnozy psychologicznej osobom nieprzygotowanym

do ich kompetentnego stosowania. Psycholog przeciwstawia się podejmowaniu

działalności psychologicznej, a zwłaszcza stosowaniu specyficznych technik

diagnostycznych i terapeutycznych przez osoby nie posiadające kwalifikacji

psychologicznych.

13.Psycholog nie może akceptować warunków pracy, które ograniczają jego niezależność

zawodową, a zwłaszcza takich, które uniemożliwiają stosowanie zasad etyki zawodowej.

Psycholog powinien domagać się poszanowania dla własnej niezależności, bez względu

na pozycję jaka zajmuje w hierarchii zawodowej. Każdy psycholog ma obowiązek

występować w obronie niezależności swych kolegów.

Psycholog jako praktyk

14.Podejmując działalność praktyczną, psycholog akceptuje fakt, że jego odpowiedzialność

zawodowa przybiera wówczas konkretna formę odpowiedzialności za drugiego

człowieka, czy grupę osób.

15.Psycholog powinien wykonywać swoje czynności zawodowe dążąc do osiągnięcia

możliwie najwyższego poziomu swej pracy, bez względu na to, kto jest odbiorcą jego

czynności i jaki jest jego osobisty stosunek do tej osoby czy osób. W szczególności

intencja niesienia pomocy i staranność w wykonywaniu czynności zawodowych przez

psychologa nie zależy od takich właściwości klienta /1/, jak: pozycja społeczna, sytuacja

, materialna, poglądy polityczne, światopogląd i system wartości, rasa, narodowość i

wiek a także charakter problemów wymagających interwencji psychologicznej.

16.psycholog powinien poinformować klienta o ewentualnym ryzyku związanym ze

stosowanymi metodami terapeutycznymi oraz o istniejących metodach alternatywnych,

z uwzględnieniem metod niepsychologicznych. Jeśli psycholog nie jest w stanie udzielić

skutecznej pomocy wskutek braku kwalifikacji potrzebnych w danym wypadku lub

powstania wadliwej relacji z klientem, kieruje go do innego psychologa lub do innego

specjalisty. Psycholog podejmuje się jedynie tych czynności zawodowych, do których

posiada kwalifikacje potwierdzone odpowiednim szkoleniem i doświadczeniem

praktycznym.

17.Rozpoczynając pracę, psycholog każdorazowo uzgadnia z klientem cel i zakres swoich

oddziaływań oraz zasadnicze sposoby postępowania. Ustalenia te mają charakter

wstępny i mogą ulec zmianie w toku dalszych kontaktów. W przypadku istnienia

niezgodności poglądów należy dążyć do uzgodnienia jednolitego stanowiska. Psycholog

respektuje system wartości klienta i jego prawo do podejmowania własnych decyzji, nie

powinien jednak podejmować się interwencji, jeśli jej cele lub stosowane metody nie

byłyby zgodne z jego etyką zawodową.

18.Osoby zgłaszające się do psychologa nie z własnej inicjatywy zarówno dorośli jak dzieci,

(kierowane na badania diagnostyczne lub zabiegi psychokorekcyjne) powinny być przez

niego informowane o celu postępowania, stosowanych metodach, wynikach i sposobie

ich udostępnienia. Psycholog stara się uzyskać akceptację planowanych czynności

zawodowych przez te osoby.

19.Osoby małoletnia powinny być traktowane w sposób szczególny. Podstawową zasadą

psychologa w pracy z osobami małoletnimi jest ich dobro, co oznacza, że osoby te w

kontaktach z psychologiem maja prawa nie mniejsze niż klienci dorośli. Kontakty z

psychologiem w żadnym razie nie mogą być realizowane pod presją ze strony instytucji

i osób dorosłych decydujących w imieniu małoletniego. W takim przypadku oraz z razie

stwierdzenia naruszenia przez instytucję lub osoby dorosłe dobra małoletniego

psycholog ma prawo odmówić współpracy z tymi instytucjami i osobami. Psycholog ma

moralny obowiązek stać w obronie praw małoletniego. Psycholog ma prawo i też

obowiązek respektować decyzję małoletniego jako osoby ludzkiej w zakresie kontaktów

z nim.

20.Osobom korzystającym z diagnozy i terapii psychologicznej psycholog udziela

informacji o stosowanych metodach i uzyskanych wynikach, kierując się dobrem tych

osób. Psycholog unika postępowania stwarzającego ryzyko zagrożenia wartości

cenionych przez klienta a także okazji do błędnej interpretacji podawanych informacji.

W wypadkach wątpliwych psycholog upewnia się, czy informacje zostały właściwie

zrozumiane.

21.Psychologa obowiązuje przestrzeganie tajemnicy zawodowej. Ujawnienie wiadomości

objętych tajemnicą zawodową może nastąpić jedynie wtedy, gdy poważnie zagrożone

jest bezpieczeństwo klienta lub innych osób. Jeśli jest to możliwe, decyzję w tej sprawie

należy dokładnie omówić z doświadczonym i bezstronnym kolegą. Materiały poufne

powinny być komisyjnie zniszczone, jeżeli zaistnieją warunki grożące ich ujawnieniem.

22.Wnikanie w intymne, osobiste sprawy klienta dopuszczalne jest jedynie w takim

zakresie, jaki wynika z celów pomocy psychologicznej.

23.Współpracując ze specjalistami z innych dziedzin lub korzystając z ich konsultacji (tj.

wykonując badanie na ich zlecenie), psycholog udostępnia wyniki własnych badań tylko

w takim stopniu, w jakim jest to potrzebne. Informuje przy tym o konieczności

utrzymania tych danych w tajemnicy.

24.Korzystając z pomocy personelu pomocniczego bez pełnych kwalifikacji (np. asystenci

psychologiczni, studenci, pielęgniarki itp.) psycholog odpowiada za realizację zasad

etyki zawodowej. W szczególności psycholog powiadamia asystentów o obowiązku

bezwzględnego przestrzegania tajemnicy zawodowej, z wyjątkiem zagrożenia

bezpieczeństwa osób, a materiały powierzone asystentom do opracowania zabezpiecza

w miarę możliwości przed imienną identyfikacją.

25.Psycholog zachowuje wrażliwość etyczną, nie unika rozstrzygania konfliktów moralnych,

lecz stara się je dostrzegać, dokładnie rozważa sytuację i podejmuje decyzje kierując się

własnym rozeznaniem, w oparciu o naczelne wartości etyczne swojego zawodu. Nawet

nie akceptując postępowania osoby, psycholog powinien starać się jej pomóc.

26.Gdy w swoich czynnościach zawodowych psycholog zostanie uwikłany w konflikt

interesów, zarówno między osobami, jak między osobami i instytucja, postępuje tak,

aby nie spowodować szkody dla którejkolwiek z zainteresowanych stron. Jeśli w grę

wchodzi konflikt między interesami osoby i instytucji, psycholog zachowuje

bezstronność

27.Ogłaszając lub reklamując usługi zawodowe, psycholog rzetelnie przedstawia swoje

kwalifikacje i zakres oferowanych czynności.

28.Psycholog jako psychoterapeuta jest świadomy niebezpieczeństw wynikających z jego

możliwości wpływania na innych ludzi, w związku z czym poddaje się superwizji lub

konsultacji

Psycholog jako badacz

29.Psycholog w roli badacza zdaje sobie sprawę z tego, że wyniki badań naukowych nie

tylko stanowią poszerzenie obszaru ludzkiej wiedzy, lecz mogą także być wykorzystane

w praktyce społecznej. Psychologia ze względu na swą bliskośc z życiem społecznym

jest tą dziedziną nauki, której wyniki mogą być nadużywane w celu kształtowania

przekonań i zachowania ludzi. Podejmując badania naukowe psycholog starannie

rozważa ich stronę etyczną, a zwłaszcza możliwe pozytywne i negatywne konsekwencje

udostępnienia wyników badań i ich wykorzystania w praktyce społecznej.

30.Psycholog prowadzący badania naukowe podejmuje tematy zgodne z wartościami

etycznymi swojej profesji, jest odpowiedzialny za dobór metod badawczych

umożliwiających uzyskanie wiarygodnych wyników i za rzetelne przedstawienie

rezultatów badań. W sprawach tych psycholog podejmuje decyzje nie ulegając presji

osób ani okoliczności.

31.Podejmując badania z udziałem ludzi, psycholog starannie rozważa zgodność

planowanego przedsięwzięcia z ogólnymi zasadami etyki zawodowej. Przy zatwierdzaniu

planów badań podległych członków zespołu badawczego, doktorantów czy magistrantów

kierownik lub promotor powinien uwzględniać kryteria etyczne. Osoby pracujące pod

czyimś kierunkiem również ponoszą odpowiedzialność za stronę etyczną badań, w tym

zakresie, w jakim zależy to od ich własnej decyzji.

32.Psycholog przestrzega zasady dobrowolności uczestniczenia w badaniach

psychologicznych, a także respektuje prawo uczestników do wycofania się w dowolnym

momencie z dalszego udziału w badaniach. Jeżeli uczestnicy badań pozostają w

stosunku zależności wobec prowadzącego badania jako jego studenci, klienci lub

pracownicy, a także wtedy, gdy istnieje możliwość społecznej presji na udział w

badaniach, należy szczególnie zadbać o to, aby zasada dobrowolnego udziału nie była

naruszona.

33.Psycholog nie podejmuje badań, które mogłyby narazić osoby uczestniczące na

cierpienia lub utratę cenionych wartości. Jeżeli ważne względy poznawcze i praktyczne

przemawiają za przeprowadzeniem tego rodzaju badań i nie istnieją inne sposoby

uzyskania danych, należy bezstronnie rozważyć, czy spodziewane korzyści z badań

uzasadniają i usprawiedliwiają ich prowadzenie. Przed uzyskaniem zgody na udział w

badaniach należy w takich wypadkach szczególnie starannie poinformować przyszłych

uczestników o ich przebiegu. Uczestnikami takich badań nie mogą być osoby

pozostające w stosunku zależności wobec prowadzącego badania. Psycholog

zobowiązany jest również podjąć wszelkie dostępne kroki w celu zminimalizowania

przykrości związanych z badaniami i ich negatywnych skutków dla osób

uczestniczących.

34.Przed rozpoczęciem badań psycholog ma obowiązek poinformowania uczestników o ich

celu, przebiegu, a zwłaszcza o tych aspektach badania, co do których w sposób

uzasadniony można oczekiwać, że będą wpływać na gotowość uczestniczenia oraz

wyjaśnić wszystkie inne aspekty badania, o które pytają uczestnicy i uzyskać ich zgodę.

Jeżeli planuje się zastosowanie urządzeń rejestrujących zachowanie uczestników badań

(kamera, magnetofon albo obserwacja z ukrycia ) bezwzględnie należy o tym

poinformować badanych i uzyskać ich zgodę. Dotyczy to zarówno dorosłych jak i dzieci.

W wyjątkowych wypadkach informację te można przekazać po zakończeniu badań,

należy jednak wtedy zapewnić badanym możliwość odmowy zgody na wykorzystanie

uzyskanych od nich danych.

35.W każdym przypadku powoływania się na konkretne wyniki badań psycholog usuwa z

nich wszystko, co mogłoby się przyczynić do identyfikacji osób uczestniczących.

36.Posługując się w badaniach zwierzętami, psycholog unika zadawania im cierpień, jeśli

ze względu na szczególnie ważne cele badawcze cierpienie zwierzęcia jest nie do

uniknięcia, psycholog usilnie dąży do jego złagodzenia.

37.Psycholog dba o rzetelne przedstawienie wyników swych badań i stara się zapobiec ich

niewłaściwemu wykorzystaniu. Dlatego należy zawsze uwzględniać wyniki, które nie

potwierdzają hipotez badawczych, istnienie alternatywnych hipotez i alternatywnych

sposobów interpretacji wyników oraz ograniczenia zasięgu generalizacji uzyskanych

rezultatów. Szczególną ostrożność należy zachować przy formułowaniu praktycznych

wniosków z badań.

38.Psychologa obowiązuje prawdziwe i wyczerpujące informowanie o źródłach, z których

korzystał. Psycholog nie zataja, że korzystał w swoich publikacjach lub pracach

badawczych z materiałów innych autorów oraz z pomocy i konsultacji innych osób.

39.Uczestnicząc w pracach zespołowych, psycholog respektuje prawa autorskie innych

członków zespołu i dba o ochronę własnych praw autorskich. Zasada ta jest szczególnie

ważna przy prowadzeniu badań interdyscyplinarnych.

40.Psycholog nie firmuje swoim nazwiskiem żadnych publikacji lub prac, w których nie brał

udziału, ani nie przedstawia swojego udziału w sposób niezgodny z rzeczywistym

wkładem wniesionym w te prace.

41.Psycholog opiniujący prace badawcze innych autorów zdaje sobie sprawę ze znaczenia

krytyki naukowej w rozwoju dyscypliny i ciążącej na nim osobistej odpowiedzialności za

rzetelność wydawanych ocen. Psycholog nie podejmuje ocen pracy, jeśli istnieją

okoliczności uniemożliwiające wydanie bezstronnej, rzetelnej i kompetentnej oceny .

42.Psycholog jako członek społeczności akademickiej realizuje naczelne wartości etyczne

swojego zawodu, jak godność, podmiotowość i autonomia człowieka. W kontaktach z

przedstawicielami innych dziedzin nauki stara się upowszechniać typ relacji oparty na

tych wartościach.

Psycholog jako nauczyciel i popularyzator

43.Psycholog jest świadomy faktu, że ze względu na specyfikę dyscypliny jego osobiste

przekonania, wartości i prywatne normy etyczne wpływać mogą na dobór i sposób

przekazywania treści dydaktycznych. Występując w roli nauczyciela pokazującego

wiedzę psychologiczną, psycholog powinien zaznaczyć, kiedy prezentuje osobisty punkt

widzenia; obowiązuje go jednak znajomość i rzetelne przedstawienie innych stanowisk.

44.Przygotowując studentów i absolwentów do praktycznego wykonywania zawodu, należy

kłaść nacisk na jego aspekty etyczne, akcentując naczelne wartości etyczne zawodu.

Psycholog wykorzystuje konkretne przykłady dla rozwijania wrażliwości etycznej

przyszłych psychologów i ich umiejętności rozstrzygania dylematów moralnych

towarzyszących wykonywaniu czynności zawodowych. Pokazuje i przybliża studentom

wzorce etycznego postępowania w sprawach zawodowych.

45.Psycholog jako nauczyciel, zwłaszcza przy nauczaniu umiejętności praktycznych, zdaje

sobie sprawę, że jego postępowanie w stosunku do klientów czy podopiecznych

kształtuje postawy zawodowe uczniów.

46.W zajęciach dydaktycznych, podczas których prowadzone są demonstracje osób lub

wytworów, psycholog unika momentów o charakterze widowiskowo-sensacyjnym.

Wszelkie demonstracje powinna cechować dyskrecja i takt. Jeśli demonstracja dotyczy

osób, udział w niej powinien być w pełni dobrowolny a osoby uczestniczące powinny być

chronione przed jakimikolwiek skutkami ujemnymi. Jeśli pojawi się ryzyko zaistnienia

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: