Ingarden.doc

Filozofia kultury, wykład, 18 stycznia 2006

Roman Ingarden

- ostatni platonik

1. nie wszystkie przedmioty są intencjonalne - dzieło sztuki nie jest czymś realnym (w sensie fizycznym czy psychicznym)
   dzieło literackie -> intencjonalne? -> intersubiektywne
FUNDAMENT –> realne przedmioty
fenomenologia zakłada, że wszystko się konstytuuje

2. dzieło sztuki nie istnieje, jeśli nie zachodzi relacja między tym, co idealne (->pięknem) a dziełem sztuki, które jest konkretyzacją tego, co idealne

3. przedmiot intencjonalny jest korelatem konkretnych aktów podmiotu, jest konkretyzacją
dzieło sztuki jest intersubiektywnym tworem schematycznym, jest założeniem samego siebie; może się ukonstytuować jeżeli jest czymś, co wyprzedza samą tę konstytucję (relacja między tym, co intencjonalne a dziełem)

4. relacje wewnątrz samego dzieła – między jego warstwami

-> twory kultury mają SENS, dzieła sztuki mają sens (ze względu na rozumiejące ich potraktowanie)
     np. Kościół – DOM BOŻY (czym jest np. dla elektryka?)

WIELOWARSTWOWA STRUKTURA DZIEŁA LITERACKIEGO

podstawa bytowa – kartki, dźwięki – są realne, do dzieła nie należą

WARSTWA USCHEMATYZOWANYCH TWORÓW BRZMIENIOWYCH
(spostrzeganie nie jest aktualizacją tego, co znaczące)
na nich osadzone są znaczenia, intencje

intencje -> pochodne w stosunku do nadawcy (początkowa)
              -> potencjalne w stosunku do odbiorcy (końcowa)

schematyzacja jest kosztem porozumienia
-> realne przedmioty i zdarzenie zawierają miejsca niedookreślenia
     przedmiot posiada nieskończenie wiele konkretnych (a nie ogólnych) własności
-> FORMA jest dana, ale nie da się jej wysłowić ( nie do końca wypełniona treścią)
     forma jest założeniem ontologicznym

-> schematyczność powinna zostać powetowana, szkody powinny zostać naprawione

[-> polemika Ingardena z prof. Markiewiczem, który powoływał się na Kleinera]

- Ingarden uznał, że miejsca niedookreślenia w dziele literackim są, ale usunięte przez WYGLĄDY
- obcowanie z dziełem literackim jest WIDZENIEM
  ( Lem: rozumiem, ale nie widzę! -> wizualizacja jest niepotrzebna!)

  np. Antoni, ująwszy dłoń Marii, powiódł ją w szumiącą leszczynę.            ->  TA SAMA WIZUALIZACJA
        Antek wciągnął Mańkę w krzaki.                                                                  ALE RÓŻNA KONWENCJA

* WYGLĄDY
* ŚWIAT PRZEDSTAWIONY – pojawiają się  nim JAKOŚCI METAFIZYCZNE, które odsłaniają głębię i praźródła bytu
                                                       realizacja tych jakości jest ŁASKĄ (w życiu), konkretyzacja – w literaturze, sztuce

JAKOŚCI METAFIZYCZNE – jakości estetycznie wartościowe, ich synteza (międzywarstwowa) daje w efekcie jakości                
                                                    samych wartości estetycznych

-> KONTEMPLACJA PIĘKNA (jakości)
     to, co idealne samo w sobie, jest blade; dopiero skonkretyzowane nabiera blasku i jasno świeci
-> kontemplacja jakości jest tym, co sprawia, że przezwyciężamy czas

- Ingarden zakłada, że jest jakaś podstawa wszelkiej konstytucji, która sama się nie konstytuuje
  Ingarden jest nierealistycznym niefenomenologiem

- przymiotnik wskazuje na to, co absolutne

POROZUMIENIE

- ma mieć charakter platoński -> skupione wokół wartości, a nie wokół faktów (np. pozytywizm!)

”zdobyć wspólne doświadczenie” ! ! !
 

Ingarden nie zna kategorii języka, zna kategorie DZIEŁA  - tak jakby dzieło zawierało w sobie normę odczytania
-> według literaturoznawców norma odczytania jest zawarta w kulturze

DZIEŁO JEST WIECZNOTRWAŁE (funkcjonuje w rozmaitych kontekstach)

POROZUMIENIE -> transhistoryczne – łączy odbiorców różnych czasów
                               -> łączące odbiorcę i nadawcę
                               -> łączące zwykłego, naiwnego czytelnika z czytelnikiem krytycznym -> badaczem
 

1. język się zmienia – zmienić się może rozumienie dzieła
2. autor i czytelnik nie przeżywają tego samego – autor męczy się ze słowami, poszukując słów właściwych
3. czytelnik i badacz zajmują się czymś zupełnie innym

    badacz -> norma, tradycja, prąd literacki – tego szuka!
FUNDAMENTALNĄ KATEGORIĄ NIE JEST TU JUŻ DZIEŁO, LECZ JĘZYK!

Ingarden – ostatni filozof naiwny -> filozof porozumienia (opisuje warunki porozumienia i praktykuje je)
                    podstawą porozumienia są idealne jakości -> cel i podstawa są tym samym!
                    ( język jako podstawa porozumienia nie mógłby być zarazem celem -> filozofia zorientowana na język, na arche
                       bez telos )

                - zaufanie do przymiotnika                   -> 2 ZAŁOŻENIA

                - zaufanie do struktury zdaniowej   

                KONCEPCJA PODSTAWOWEJ FORMY PRZEDMIOTOWEJ –> RZECZY I WŁASNOŚCI