J%eazykoznawstwo%20og%f3lne_generatywizm2.pdf

Wprowadzenie do

jİzykoznawstwa generatywnego

WykĀad II.

SkĀadnia generatywna

wykĀady z jİzykoznawstwa oglnego

7-21 listopada 2006 r.

14 listopada 2006 r.

PaweĀ Rutkowski

Katedra Jİzykoznawstwa Oglnego i BaĀtystyki

Uniwersytet Warszawski

p.rutkowski@uw.edu.pl

www.pawel-rutkowski.ling.pl

PaweĀ Rutkowski

Katedra Jİzykoznawstwa Oglnego i BaĀtystyki

Uniwersytet Warszawski

p.rutkowski@uw.edu.pl

www.pawel-rutkowski.ling.pl

Przypomnienie z pierwszego wykĀadu

Generatywizm to:

¡ odrzucenie strukturalizmu amerykaĺskiego

(z jego behawioryzmem, empiryzmem, mitem

indukcji)

¡ mentalizm

¡ racjonalizm

¡ eksplicytnońġ opisu implicytnej kompetencji

¡ uniwersalizm

¡ natywizm

¡ transformacjonizm

1. Wczesna skĀadnia generatywna

SkĀadnia ogrywa najwaŐniejszī rolİ w teorii

ChomskyÔego.

To skĀadni dotyczy okreńlenie âgramatycznyÒ.

Gramatycznońġ to nie sensownońġ:

(i)

(ii) *

Gramatyka generatywna generuje wszystkie

zdania danego jİzyka (i nic wiİcej) Ï ich liczba

jest nieskoĺczona:

¡ wszystkie, ale tylko gramatyczne;

¡ nawet takie, ktrych nikt nigdy nie zapisaĀ lub

wypowiedziaĀ;

¡ gramatyka musi byġ przejrzysta, eksplicytna,

precyzyjnie sformuĀowana (niezaleŐna od

interpretacji jİzykoznawcy);

¡ gramatyka jest systemem skoĺczonym

(odzwierciedla mentalne zdolnońci czĀowieka, a

pojemnońġ ludzkiej pamiİci jest ograniczona) Ï

nie moŐe mieġ formy listy zdaĺ.

Punkt wyjńcia Ï strukturalizm taksonomiczny:

analiza na skĀadniki bezpońrednie

(testy dystrybucyjne Ï wyodrİbnianie elementw

metodī podstawiania i ich klasyfikowanie)

Drzewa skĀadnikw bezpońrednich:

¡ KaŐdy skĀadniki bezpońrednio âdominujeÒ nad

dwoma kolejnymi skĀadnikami.

¡ Drzewo oddaje hierarchiİ (liczy siİ i porzīdek

linearny, i âgĀİbokońġÒ osadzenia w strukturze).

¡ WyrŐniamy konstrukcje endocentryczne (z

reprezentantem Ï np. ) i

egzocentryczne (samoreprezentujīce, bez

reprezentanta Ï np. ).

¡ Struktury ambiwalentne muszī byġ rozrŐnione:

lub

Chomsky: do rzeczywistej struktury zdania nie da

siİ dojńġ prostymi operacjami taksonomicznymi

(segmentacji i klasyfikacji).

Problemy:

¡ skĀadniki nieciīgĀe, np.:

¡ zaleŐnońci miİdzy zdaniami: niektre zdania sī

powiīzane, mimo iŐ majī rŐne struktury (naleŐy

pokazaġ podobieĺstwa, a nie tylko rŐnice):

vs.

¡ niektre zdania mogī mieġ identycznī strukturİ

powierzchniowī, a rŐne struktury gĀİbokie:

z vs. zz

Problem oglniejszy:

Kreatywnońġ w uŐyciu jİzyka Ï nawet w bardzo

duŐym korpusie wiİkszońġ wypowiedzi wystİpuje

1 raz (a potencjaĀ jest o wiele wiİkszy Ï

kombinatoryka, rekurencyjnońġ).

Wczesny Chomsky:

¡ ReguĀy przepisywania sī sposobem

sformalizowania dystrybucyjnej analizy na

skĀadniki bezpońrednie.

¡ ReguĀy frazowe generujī zdania jīdrowe.

¡ Dwa typy reguĀ frazowych:

¦ kontekstowe: A ã B / X ___ Y

Óprzepisz A jako B pomiİdzy X i YÔ

np.: Verb ã V + / NP sing ___

(ã )

¦ bezkontekstowe: A ã B

Bezkontekstowe reguĀy frazowe: A ã B

Reprezentacjī struktur zdaniowych sī znaczniki

(drzewa) skĀadniowe:

S ã NP + VP S Ï (zdanie)

VP ã V + NP (PP) NP Ï

(fraza rzeczownikowa)

NP ã (Det) N (PP) VP Ï

(fraza czasownikowa)

PP ã Prep + NP PP Ï

(fraza przyimkowa)

Det Ï

(rodzajnik, przedimek)

Funkcje zdaniowe (podmiot, dopeĀnienie etc.) sī

zdefiniowane konfiguracyjnie jako okreńlone

pozycje w reprezentacji gĀİbokiej:

ReguĀy insercji leksykalnej:

V ã {, }

N ã {, , }

Prep ã {, , z, zz}

[NP, S] podmiot (NP pod S)

[NP, VP, S] dopeĀnienie (NP pod VP pod S)

[VP, S] orzeczenie

[V, VP, S] czasownik gĀwny

[NP, PP, VP, S] dopeĀnienie dalsze

Teoria standardowa: skĀadnik syntaktyczny

gramatyki skĀada siİ z bazy (reguĀy frazowe i

reguĀy insercji leksykalnej), ktra generuje

struktury gĀİbokie, oraz czİńci transformacyjnej.

W (1957) transformacje mogī

zmieniaġ znaczenie, a semantyka nie ma

wĀasnego miejsca w modelu.

W (1965 Ï teoria

standardowa) skĀadnik semantyczny uznany

zostaje za osobny skĀadnik gramatyki (obok

syntaktycznego i fonologicznego),

a transformacje sī neutralne semantycznie Ï

interpretacja semantyczna wynika ze struktury

gĀİbokiej.

Problem z semantykī w strukturze gĀİbokiej:

zdania z kwantyfikatorami , oraz

partykuĀami, np.

W wyniku transformacji zmienia siİ ich

znaczenie, a wiİc to struktura powierzchniowa

decyduje o interpretacji.

(iia) zz

(iib) z zzz

(iiia) zz

(iiib) z z

(ia)

. (niekoniecznie te same)

(ib)

(te same)

(iva) zz

(ivb) zz

W powyŐszych zdaniach mamy do czynienia z

rŐnymi interpretacjami zdaĺ czynnych i

biernych, ktre powinny mieġ wsplnī strukturİ

gĀİbokī, np.:

Jackendoff (1972): znaczenie nie jest niezaleŐne

od struktury powierzchniowej!

Jackendoff, R. S. (1972), Semantic

Interpretation in Generative Grammar,

Cambridge, MA: MIT Press.

(iva) Ï powstaĀy trzy teksty

(ivb) Ï powstaĀ jeden tekst

Problemy z semantykī doprowadziĀy do istotnych

zmian w teorii standardowej. Lata

siedemdziesiīte to âzmodyfikowana (rozszerzona)

teoria standardowaÒ [ ()

], w ktrej uznano, iŐ wpĀyw na

interpretacjİ semantycznī majī zarwno

struktury gĀİbokie, jak i powierzchniowe.

(rŐnice te wynikajī z rŐnic w powierzchniowym

zasiİgu kwantyfikacji Ï )

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: