Platon.doc

                                Idee a rzeczy świata zjawiskowego

 

1.Wstęp
Tematem mojej pracy będzie analiza traktatu Platona "Fedon" a zwłaszcza zagadnienie dotyczące powiązań pomiędzy ideami a światem zjawisk rzeczywistych. Platon w swoim dialogu "Fedon" ukazuje nam podstawy swojego systemu filozoficznego. Głównym jego bohaterem jest Sokrates oraz jego uczniowie. Otrzymujemy poprzez ich usta całą wiedzę, która ma nam objaśnić tajemnice pojmowania świata przez autora tekstu. Najważniejszą  kwestią  rozważaną  na jego łamach jest dualizm rzeczywistości nas otaczającej, a także rola i postawy człowieka jak i filozofa wobec rzeczywistości .
2.Idee
Platon w swojej ontologicznej wizji świata przyjmuje, iż idee są bytami wiecznymi, niematerialnymi i niezmiennymi, a rzeczy świata rzeczywistego są tylko ich odbiciem, mają charakter materialny a także przemijający. W każdej rzeczy w świecie zjawiskowym zawiera się bardziej ogólna idea dzięki czemu rzeczy nabywają pewnych dla siebie charakterystycznych cech, np. myślimy o upieczeniu 10 ciastek z gwiazdkami w foremkach, które wkładamy do piekarnika, a po wyjęciu tylko pięć z nich jest udane. Każde z tych ciastek nabrało cech gwiazdeczki ale żadne w tym samym stopniu, gdyż różnie przetrwały proces pieczenia, ale każde z nich zawiera w sobie idee ciastka gwiazdeczki. Tylko foremki są w tym przykładzie idealne i nie zmienne, a same ciasteczka bywają różne, bo w zależności od tego jak mocno odbije się w nich forma, takie będą. Teraz nasuwa nam się pytanie: Jak możemy określić czy ciasteczka gwiazdeczki są podobne do foremek, które nałożyliśmy? Skoro każde z nich wygląda inaczej, a my obserwujemy je zmysłami. Jak wynika z dialogu Platona musimy wtedy posługiwać się samym rozumem a konkretnie duszą, która posługuje się pojęciami i jest bliższa przez to ideom niż rzeczom  materialnym. Według autora nasza dusza podczas kontaktu z ideami dokonuje rozumowania, które to według Platona jest "słusznym posługiwaniem się pojęciami. Tu wracamy do naszego ciastka na początku, kiedy myśleliśmy o tym żeby zrobić ciasto, odszukaliśmy w naszych myślach idee ciastka i teraz możemy stwierdzić, że jest to ciastko czy też nim ono nie jest . Teraz może nam się nasunąć kolejne pytanie: Skąd w nas biorą się idee, z którymi później wchodzimy w kontakt? W dialogu autor odpowiada, iż są nam one wrodzone i poprzez obcowanie ze zjawiskami rzeczywistymi przypominamy je sobie, jakbyśmy na nowo nimi nasiąkali. Możemy tutaj podać znów przykład ciastka im częściej chcemy upiec ciastko z gwiazdka tym częściej musimy sobie taką idee przypomnieć. Im częściej ją sobie przypominamy tym szybciej stwierdzamy czy to ciastko czy  też nie.

Kolejną z kwestii którą  podejmuje Platon w swoim dialogu jest zmienność świata materialnego i kontakt idei z tym światem .Każdy przedmiot w świecie rzeczywistym podlega zmianom swoich kształtów barw i innych cech a idee według autora są niezmienne. W związku z czym nasuwa się pytanie: Jak możliwa jest zmiana w świecie zjawisk materialnych ? Tutaj autor dialogu podpowiada nam takowe rozwiązanie: idee się wzajemnie wypierają następuje miedzy nimi walka, a w okresie przejściowym przysługują rzeczy materialnej dwie lub więcej idei . Dla przykładu wyjmujemy ciastko z piekarnika i jest ono ciepłe i odbija się w nim idea ciepła jednak z upływem czasu ciasto stygnie i zaczyna mu przysługiwać nowa idea zimna w okresie przejściowym owo ciastko posiada dwie idee i ciepła i zimna. Według Platona nie może dojść do sytuacji kiedy idee się przenikają nawzajem dlatego iż są one bytami doskonałymi i nie podlegającymi zmianie. Idee u Platona stoją w hierarchicznym porządku. Na samym ich szczycie stoi idea dobra, która staje się przyczyną i celem sama w sobie, a w ustach Sokratesa zostaje personifikowana. To za jej pomocą dochodzi do stworzenia świata, a także do wiązania przez nią poszczególnych jego elementów. Sokrates o idei dobra mówi w ten sposób: "Tej siły siły, dzięki której wszystko to tak leży, jak najlepiej można było te rzeczy jak najlepiej ułożyć – tej ani nie szukają, ani nie przypuszczają, żeby w tym była jakaś dziwna moc duchowa. Zdaje im się, że wynajdą na to kiedyś mocniejszego Atlasa niż ten i bardziej nieśmiertelnego, który wszystko lepiej w garści trzymać potrafi, a Dobro które to wszystko wiązać mają za nic"

3.Dusza i Ciało
Platon w swojej filozofii wyraźnie oddziela  sprawy duszy, która według niego jest nieśmiertelna, od obszaru śmiertelnego ciała. Tutaj zaznacza nam się dualizm, który przenika cały jego system myślowy. Według autora "Fedona" ciało jest dla duszy tylko więzieniem, którego musi znosić niedogodności na czas pobyty w sferze materialnej. Dusza wywodzi się ze świata idei i tak jak inne idee jest ona nieśmiertelna i niezniszczalna. Dusza jako że żyje i w swoim założeniu jest ideą nie może się zmienić i nie żyć, z tej oto logiki u Platona wynika nieśmiertelność duszy. Ten tok rozumowania w późniejszej filozofii został uznany za błąd gdyż w swoim założeniach daje nam odpowiedź na zadane pytanie. Następną cechą duszy jako bytu idealnego jest znajomość innych idei, dzięki czemu może je sobie przypominać poprzez rozumienie. Wyzwolenie duszy następuje poprzez śmierć i uwolnienie jej z ciała, wtedy wraca ona do świata idei. Sokrates pokazuje nam przez cały dialog, że nie jest zmartwiony faktem jego skazania na śmierć. Jako filozof podchodzi do tego spokojnie, a nawet radośnie gdyż wierzy w uwolnienie swojej duszy i powrót jej do świata idei. Ciśnie się tutaj przytoczenie jednej z ostatnich wypowiedzi Sokratesa: Bo nie uważam żebym coś zyskał, jeżeli trochę później wypiję; nic, tylko uśmiech przed sobą samym gdybym zębami się trzymał życia i szczędził resztek, kiedy już i tak wszystko wyszło.

W zupełnie odmienny sposób Platon w swoim dziele traktuje sprawy ciała. Ciało z swojej natury jest materią nieożywioną i tylko dzięki duszy istnieje i jest jej podległe. Istnieje miedzy ciałem a duszą konflikt, według Sokratesa ciało sprowadza duszę na złą drogę absorbując ją sprawami materialnymi, a nie obcowaniem z ideami wiecznymi. Wyraźnie okazuje swój wstręt do ciała w rozdziale dziesiątym. Przyczyną tego odczucia jest pogląd, iż zmysły poddają się często złudzeniom i omamiają duszę, która do prawdy dąży. Zaznacza się tutaj złe odczucia w stosunku  do takich czynności życiowych, jak rozmnażanie czy odżywianie się. Zarówno Platon jak i Sokrates zupełnie w swoich poglądach nie przystają do świata starożytnego, w którym szerzył się niemal powszechny kult życia i zabaw cielesnych, np.: bachanalia dionizje czy saturnalia w późniejszym Rzymie.
Jednak pod przykrywka zamartwiania się o role materialnego ciała kryje się znacznie poważniejsza kwestia, mianowicie agnostycyzm Platona w stosunku do możliwości poznania bytu. Mówiąc przez usta Sokratesa: „Za życia jedynie tylko zbliżenie się do poznania możliwe" powątpiewa w osiągnięcia zrozumienia natury bytu przez człowieka. Następuje tutaj pytanie, po co umartwiać ciało jeśli całkowite poznanie jest niemożliwe?

W filozofii Platona ciekawa wydaje się rola człowieka a także filozofa. Człowiek ukazuje się nam tutaj jako pomieszanie dwóch istot cielesnej i duchowej. Każda z nich ma zupełnie odmienne cele, pragnienia, potrzeby i muszą razem współistnieć. Sokrates powiada w dialogu że filozof powinien umrzeć już za życia i dążyć w ten sposób do wyzwolenia swojej duszy. Całe jego życie ma być dążeniem do prawdy i pomaganiem innym w osiągnięciu tego stanu. Różnicą pomiędzy filozofami a normalnymi ludźmi jest stosunek do śmierci, której filozofowie się nie boją, a wręcz oczekują jej z radością mając racjonalne dowody na istnienie życia po śmierci.

4.Podsumowanie
Podsumowując Platon w swoim dziele "Fedon" przedstawia nam dosyć spójny i jasny system filozoficzny, który był podwalinami nowoczesnej myśli filozoficznej, a także był kontynuowany przez neoplatończyków takich jak, np Plotyn czy św Franciszek. Byt jest tutaj dualistyczną konstrukcją idei i świata materialnego a także co za tym idzie ciała i duszy człowieka. Wzajemne przenikanie się dwóch światów zapewnia ich spójność a wiązadłem, które je przenika jest najwyższa idea dobra. W dialogu niewiadomym do końca pozostaje kogo myśli tak naprawdę czytamy Sokratesa czy Platona. Gdyż filozofia dwóch "mistrzów mądrości" się tutaj przenika nawzajem.

Bibliografia

Platon - "Fedon", ze wstępem i opracowaniami Władysława Witwickiego, PWN, Warszawa 1958.