biuletyn IPN nr 1-2 (108-109) - I-II 2010.pdf - ∞ ∞ IPN (buttergirl) - megur

NR 1–2 (108–109)

styczeń–luty

2010

BIULETYN

Dodatek: płyta DVD

• Program: Siła bezsilnych

– „Ogień”

• Film: My, Ogniowe dzieci

BIULETYN

INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ

numer indeksu 374431

nakład 10000 egz.

PODHALE

cena 8 zł (w tym 0% VAT)

INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ

ODDZIAŁY IPN

ADRESY I TELEFONY

BIAŁYSTOK

ul. Warsztatowa 1a, 15-637 Białystok

tel. (0-85) 664 57 03

GDAŃSK

ul. Witomińska 19, 81-311 Gdynia

tel. (0-58) 660 67 00

KATOWICE

ul. Kilińskiego 9, 40-061 Katowice

tel. (0-32) 609 98 40

KRAKÓW

ul. Reformacka 3, 31-012 Kraków

tel. (0-12) 421 11 00

LUBLIN

ul. Szewska 2, 20-086 Lublin

tel. (0-81) 536 34 01

ŁÓDŹ

ul. Orzeszkowej 31/35, 91-479 Łódź

tel. (0-42) 616 27 45

POZNAŃ

ul. Rolna 45a, 61-487 Poznań

tel. (0-61) 835 69 00

RZESZÓW

ul. Słowackiego 18, 35-060 Rzeszów

tel. (0-17) 860 60 18

SZCZECIN

ul. K. Janickiego 30, 71-270 Szczecin

tel. (0-91) 484 98 00

WARSZAWA

ul. Chłodna 51, 00-867 Warszawa

tel. (0-22) 526 19 20

WROCŁAW

ul. Sołtysowicka 21a, 51-168 Wrocław

tel. (0-71) 326 76 00

BIULETYN INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ

Kolegium: Jan Żaryn – przewodniczący,

Marek Gałęzowski, Łukasz Kamiński, Kazimierz Krajewski, Agnieszka Łuczak

Filip Musiał, Barbara Polak, Jan M. Ruman, Norbert Wójtowicz

Redaguje zespół: Jan M. Ruman – redaktor naczelny (tel. 0-22 431-83-74), jan.ruman@ipn.gov.pl

Barbara Polak – zastępca redaktora naczelnego (tel. 0-22 431-83-75), barbara.polak@ipn.gov.pl

Andrzej Sujka – sekretarz redakcji (tel. 0-22 431-83-39), andrzej.sujka@ipn.gov.pl

Piotr Życieński – fotograf (tel. 0-22 431-83-95), piotr.zycienski@ipn.gov.pl

sekretariat – Maria Wiśniewska (tel. 0-22 431-83-47), maria.wisniewska@ipn.gov.pl

Projekt graﬁ czny: Krzysztof Findziński; redakcja techniczna: Andrzej Broniak;

łamanie: Tomasz Ginter; korekta: Beata Stadryniak-Saracyn

Adres redakcji: ul. Hrubieszowska 6a, Warszawa

Adres do korespondencji: ul. Towarowa 28, 00-839 Warszawa

www.ipn.gov.pl

Druk: Legra Sp. z o.o., ul. Rybitwy 15, 30-716 Kraków

ODDZIAŁY IPN

ADRESY I TELEFONY

BIULETYN

NR 1–2 (108–109)

STYCZEŃ–LUTY

2010

SPIS TREŚCI

ROZMOWY BIULETYNU

Niepodległość pod wierchami

Z Maciejem Korkuciem i Wojciechem Szatkowskim

rozmawia Dawid Golik .............................................................................. 3

KOMENTARZE HISTORYCZNE

Teodor Gąsiorowski – Podhale w planach

niemieckiego okupanta ........................................................................... 20

Maciej Korkuć – Słowacki udział w wojnie.

Okupacja polskiego Spiszu i Orawy ..................................................... 24

Maciej Korkuć – Konfederacja Tatrzańska.

Góralska odpowiedź na „krzeptowszczyznę” .................................... 31

Dawid Golik – „Przyjaciel” spod Tatr............................................................. 39

Maciej Korkuć – Zgrupowanie „Ognia” .......................................................... 46

Michał Wenklar – Na ﬂ ankach Podhala.

Trudny powrót Spiszu i Orawy do Polski po II wojnie światowej.. 56

Ks. Józef Marecki – Działania bezpieki wobec zakonów na Podhalu ....... 63

Filip Musiał – Szefowie zakopiańskiej bezpieki w latach 1957–1975 .... 68

Monika Komaniecka – Inwigilacja Krzysztofa W. ........................................... 74

Maria Nowosadko – Podhalańskie oazy: przestrzeń wolności ................... 80

Jarosław Szarek – Zakopane solidarne z „Solidarnością” .......................... 87

Mateusz Szpytma – „Solidarność” Rolników Indywidualnych

na Podhalu, Spiszu i Orawie w latach 1980–1981 ............................ 93

Łucja Marek – „Trza w cłeku duha utrzimać” ............................................. 102

Filip Musiał – Kontrola nowosądeckiej sieci agenturalnej

w styczniu 1989 roku ............................................................................. 112

SYLWETKI

Marek Gałęzowski – Senator z Podhala ......................................................... 120

Wojciech Szatkowski – Bronisław Czech (1908–1944).

Człowiek wielu pasji... ........................................................................... 127

Dawid Golik – Adam Stabrawa „Borowy” .................................................. 137

INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ

Zdzisław Życieński – Wyżej niż Tatry.

Taternicy-lotnicy w czasie II wojny światowej ................................. 142

Dawid Golik, Filip Musiał – Maluczko i skończy się

ścieżka zarośnięta cierniem… .............................................................. 152

Maciej Korkuć – „Mietek” – rabczański kurier Zrzeszenia WiN ............. 163

Cecylia Kuta – Paksowiec z Podhala.

Włodzimierz Wnuk (1915–1992) ......................................................... 167

Marcin Kasprzycki – „Typ wybitnie wrogi w stosunku

do obecnej rzeczywistości”. Józef Bieniek (1911–2002) ............... 176

Jarosław Szarek – Taksówka do wolności.

Zdzisław Ignacok (1935–2006) ........................................................... 183

PAMIĘĆ

Jerzy Kirszak – Szlakiem Generała Sosnkowskiego ................................... 189

Dawid Golik – „Podhale w ogniu” ................................................................ 198

RECENZJE

Leszek Żebrowski – Narodowa konspiracja na Podlasiu 1939–1952 ...... 202

WYDARZENIA ............................................................................................. 204

Na okładce: str. I – Tatry; str. IV – Figura Matki Bożej Ludzimierskiej; fot. Piotr Życieński.

NIEPODLEGŁOŚĆ

POD WIERCHAMI

Z MACIEJEM KORKUCIEM I WOJCIECHEM SZATKOWSKIM

ROZMAWIA DAWID GOLIK

Dawid Golik – Podhale i Zakopane kojarzy się zwykle

ze sportami zimowymi i wycieczkami w góry. Bardzo

często zapomina się o tradycjach niepodległościowych

tego regionu, które przecież dotyczą nie tylko okresu

okupacji niemieckiej czy postaci Józefa Kurasia „Og-

nia”, ale sięgają także wcześniejszych wieków.

Maciej Korkuć – Na począt-

ku XX w. Zakopane oraz całe

Podhale to była Galicja cza-

su autonomii, Galicja czasu

swobód obywatelskich i naro-

dowych, które się nie mieści-

ły w głowie mieszkańcom zaboru pruskiego czy rosyjskiego.

Myślę nie tylko o przyzwyczajeniu do publicznego i uroczy-

stego świętowania rocznic Konstytucji 3 maja, ale też o Po-

wstaniu Chochołowskim, bądź co bądź skierowanym prze-

ciw Austriakom. To pokazuje klimat, w jakim kilka pokoleń

Podhalańczyków dojrzewało. Jeżeli mówimy o tym, że wielką

wartością dwudziestolecia międzywojennego było pokolenie

Polski niepodległej, które urodziło się i dojrzało w atmosferze

wolności, to w przypadku Podhala i całej Galicji mamy ponad siedemdziesiąt lat wolności,

które ukształtowały kilka pokoleń – licząc od 1867 do 1939 r. (warto sobie uświadomić, że to

mniej więcej tyle, ile trwała cała historia ZSRS). I to oddziaływało na ludzi tu mieszkających.

Łączyło się ze specyﬁ ką charakteru chłopskiej ludności samego Podhala, zawsze dumnej,

przyzwyczajonej do tradycji wolności, nierzadko powołującej

się w sporach z administracją na królewskie przywileje z epoki

przedrozbiorowej.

Wojciech Szatkowski – Żeby zrozumieć historię Zakopa-

nego w XX w., przynajmniej tę okresu międzywojennego,

to trzeba się cofnąć do wieku XIX, bo wtedy właśnie Zako-

pane stało się tą miejscowością, do której się jeździło „do

Tatrów”, jak pisał Walery Eljasz Radzikowski w swoich prze-

wodnikach, w pierwszym wydaniu z 1870 r. Inteligencja pol-

ska w pewnym sensie szukała takiego miejsca, gdzie czułaby

się dobrze, gdzie te macki zaborcze byłyby osłabione, i ta-

kim miejscem z pewnością stało się Zakopane. Tym bardziej

biuletyn IPN nr 1-2 (108-109) - I-II 2010.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: