21. Charakter i znaczenie prawno-naturalnych odesłań w Konstytucji RP.
-punktem wyjścia nie jest prawo stanowione,
-człowiek może istnieć bez prawa stanowionego. Najważniejsze prawa to te, które rządzą człowiekiem,
-pierwotny charakter natury i zgodność i z nim prawa stanowionego, np. prawo do oporu, obecnie dzisiaj szereg instytucji,
-Tomasz z Akwinu – prawo natury z woli Boga; zdolność rozróżnienia dobra od zła,
John Locke – racjonalistyczna koncepcja prawa natury – w społeczeństwie nie jest potrzebne prawo stanowione – koncepcja samoograniczenia – człowiek sam będzie się ograniczał
-Grocjusz – podstawowe założenia prawa natury:
+prawo własności, powstrzymanie się przed jej naruszeniem,
+obowiązek zwrotu cudzej własności,
+obowiązek dokonywania zawartych umów,
-prawo natury trzeba było ujmować w normy prawne głównie z powodu ograniczeń osoby ludzkiej. Celem było potwierdzenie istnienia praw natury w społeczeństwie, istnienie podstawowych gwarancji ograniczających państwo,
-w XX wieku przewartościowanie koncepcji naturalnych. Prawem jest tylko to, co zostało stworzone i wyrażone przez prawodawcę – norma stworzona przez określony organ w określonej procedurze, nadająca kierunek jednostce w społeczeństwie,
-są potrzebne wartości, które umozliwią interpretację prawa stanowionego, czyli standardy aksjologiczne,
+Współczesne cechy:
-powszechność – dotyczą każdego człowieka, bez zróżnicowania na podmiot prawa,
-pierwotność – uprawnienia te nie wynikają z woli państwa,
-przyrodzone – związane z byciem człowiekiem,
-niezbywalne – nie można tych praw pozbawić,
-niepodzielne – nie można ich rozczłonkować. Te prawa są kompletem wartości,
-Konstytucja RP nie uznaje praw naturalnych z mocą samoistnie wiążącą. To konstytucja ma najwyższą moc prawną. Wymienianie aktów powszechnie obowiązujących, nie odwoływanie się do prawa zwyczajowego,
-istnieją zwyczaje konstytucyjne,
-prawo naturalne jest zawarte w normach konstytucyjnych,
-odszkodowanie za wyrządzoną szkodę – art.77,
-preambuła – odwołanie się do Boga jako źródła prawdy, sprawiedliwości, dobra, piękna oraz poczucia sprawiedliwości. Odwołanie się do dobra wspólnego, obowiązku solidarności, godności człowieka, praw do wolności, nie odwołuje się do cnoty i honoru,
-godność człowieka – źródło wszystkich wolności i praw człowieka i obywatela; charakter pierwotny względem państwa, nienaruszalna; państwo musi poszanować godność we wszelkich aspektach działalności; nie musi być ujęta w regulacji prawnej; konstytucja otwiera się na wartości pozanormatywne, wartości prawa naturalnego; godność nie jest wykorzystywana jako podstawa do samoistnej skargi, tylko w połączeniu z naruszeniem wolności (art.79)
-godność osobista – w znaczeniu cywilnoprawnym, można jej pozbawić,
-godność osobowa – przyrodzona, nie można jej pozbawić,
-wolność człowieka – art.31; nie podnosi się jej zwykle do wartości konstytucyjnej; zakres dozwolonej ingerencji państwa; wolność od ingerencji zewnętrznej; obowiązek poszanowania praw i wolności drugiego człowieka; wolnością jest to, co nie jest zakazane; wolność ogranicza prawo;
-sprawiedliwość – art.2; działalność mająca na celu dobro człowieka i zapewnienie mu odpowiednich warunków dla jego rozwoju w ramach struktur społecznych i ekonomicznych – sprawiedliwość społeczna,
- w znaczeniu szerszym ogół działań mających na celu dobro jednostki w społeczeństwie,
-dobro wspólne – poświęcenie przez obywateli pewnych własnych interesów dla dobra wspólnego; w powiązaniu ze sprawiedliwością – sprawiedliwe wyrażenie interesu ogółu i interesu jednostki; dobro wspólne jest ważniejsze niż dobro jednostki.
weronia155