wyklad4(5.03)zaburzenia osobowosci.pdf

Zaburzenia osobowości

Osobowość można określić jako charakterystyczną dla danej osoby konfigurację

wzorców zachowań obserwowanych w codziennym życiu, które stanowią określoną

całość, są zwykle stabilne i przewidywalne.

Zaburzenia osobowości rozpoznaje się, gdy ten ogólny wzorzec wykracza znacznie

poza zakres różnorodnych zachowań obserwowanych u większości ludzi, a cechy

osobowości stają się sztywne i utrudniają przystosowanie, co zakłóca prawidłowe

funkcjonowanie człowieka i jest źródłem złego samopoczucia.

Epidemiologia

• Częstość występowania z.o. ocenia się na 6-9%, chociaż może być wyższa, do

15%;

• Osobowość dyssocjalna występuje u ok. 3% populacji i jest 3 – 10 x częstsza u

mężczyzn niż u kobiet, a wśród więźniów odsetek ten wynosi aż 20 – 70%;

• Swoiste zaburzenia osobowości występują u ok. 2,1 – 18% populacji, ale nieco

częściej u ludzi młodych i mężczyzn.

• Różne postacie zaburzeń osobowości występują u 5 – 8% wszystkich pacjentów

zgłaszających się do lekarzy różnych specjalności

• Wśród p-tów hospitalizowanych w oddziałach psychiatrycznych chorzy z

zaburzeniami osobowości stanowią 7,4 – 50%.

Etiopatogeneza zaburzenia osobowości:

• Zwykle z.o. ujawniają się w ok. dorastania lub we wczesnej młodości, a czasami

można je już zaobserwować w dzieciństwie. Taką wczesną zapowiedzią jest

pojawienie się zaburzeń temperamentu.

• Z.o. mają etiologię wieloczynnikową.

• W niektórych przypadkach z.o. oczywistą przyczyną są uwarunkowania biologiczne:

◦ czynniki genetyczne [wsk. zgodności z.o. u bliźniąt jednojajowych jest wysoki]

◦ urazy okołoporodowe

◦ neuroinfekcje

◦ urazy głowy

• Dysfunkcje mózgu, które mogą wiązać się z z.o., zwłaszcza z osobowością

dyssocjalną, są raczej minimalne. W wywiadzie u pacjentów z z.o. często stwierdza

się indywidualne trudności w ok. rozwojowym, kryzysy w rodzinie (molestowanie

seksualne, maltretowanie, kazirodztwo, niepełna rodzina, śmierć jednego z

rodziców itp.).

• U niektórych pacjentów z z.o. stwierdza się cechy biologiczne innych zaburzeń np.

w zab. obsesyjno – kompulsyjnych osobowości obserwuje się skrócenie latencji

fazy snu REM oraz nieprawidłową reakcję na test hamowania deksametazonem

• Cechy impulsywności wiążą się z podwyższonym stężeniem testosteronu

• W osobowości schizoidalnej stwierdza się niskie stężenie oksydazy monoaminowej

w płytkach krwi

• Impulsywność i agresywność w zachowaniu oraz skłonność do tendencji

samobójczych obserwowana jest u osób z niskim stężeniem kw.

hydroksyindolooctowego

W niektórych z.o. w zapisie EEG obserwuje się zwiększoną aktywność fal wolnych.

1 z 9

Specyficzne zab. osobowości, mieszane i inne z.o., trwałe zmiany osobowości

• Wg klasyfikacji ICD-10 do tego typu stanów zalicza się głębokie i utrwalone wzorce

zachowań, przejawiające się mało elastycznymi reakcjami na różnorodne sytuacje

indywidualne i społeczne zachowaniem skrajnym, albo znacząco odmiennym w

porównaniu z przeciętnym w danym środowisku kulturowym sposobem

spostrzegania, myślenia i odczuwania, a w szczególności odnoszenia się do innych

osób

• Są one często, ale nie zawsze związane z różnego stopnia subiektywnym

cierpieniem (distresem) oraz trudnościami w funkcjonowaniu społecznym i

osiągnięciach życiowych.

• Z.o. różnią się od zmian osobowości: czasem trwania i sposobem powstawania.

• Zaburzenia osobowości – są to st. rozwojowe, ujawniające się w dzieciństwie lub w

ok. dojrzewania i trwają w ok. dojrzałości.

• Zmiany osobowości – pojawiają się często już w ok. dojrzałości, występując po

ciężkim stresie, w syt. niezaspokojenia potrzeb przez środowisko, po ciężkich zab.

psychicznych lub po chorobie czy uszkodzeniu mózgu.

Osobowość paranoiczna

• Osobowość paranoiczna – częstość występowania 0,5 – 2,5%, częściej u

mężczyzn

• W zaburzeniach paranoicznych osobowości obserwuje się skłonność do

przypisywania innym złych interakcji. Osoby takie są podejrzliwe i nieufne, często

wrogo nastawione do innych, drażliwe, łatwo reagujące gniewem, patologicznie

zazdrośni, uparcie zbierający dowody niesprawiedliwości wobec siebie, często

procesujący się przed sądem, dziwacy.

Rozpoznanie i objawy:

• nadmierna wrażliwość na niepowodzenia i odrzucenie

• tendencja do długotrwałego przeżywania przykrości, np. niewybaczanie krzywd,

niesprawiedliwości czy lekceważenia

• podejrzliwość i stała tendencja do zniekształcania codziennych doświadczeń

poprzez błędne ujmowanie obojętnych lub przyjaznych działań otoczenia, jako

działań wrogich lub pogardliwych

• prowokujące do konfliktów, sztywne poczucie własnych praw, niewspółmierne do

sytuacji

• nawracające, nieuzasadnione podejrzenia dotyczące wierności seksualnej partnera

• tendencja do nadmiernego przeceniania własnego znaczenia, wyrażające się

utrwaloną postawą ksobną

• pochłonięcie nie potwierdzonymi „spiskowymi” wyjaśnieniami wydarzeń

• częściej występuje u krewnych osób chorych na schizofrenię lub zaburzenia

urojeniowe

• potwierdzono wpływ czynnika genetycznego

Leczenie

• Farmakoterapia: niekiedy konieczne są małe dawki neuroleptyków (np. olanzapina

2,5 mg) w przypadku nasilonego lęku anksjolityki (np. 0,5 mg klonazepamu)

• Psychoterapia terapeuta powinien zachowywać się wobec p-ta: uczciwie, życzliwie i

profesjonalnie. Zwykle stosuje się psychoterapię podtrzymującą: zwracając uwagę

2 z 9

na zachowanie otwartości, konsekwencji, unikania żartów. Należy wzmacniać

zdrową część ego. Przedstawiać można alternatywne wyjaśnienia, ale bez

konfrontacji.

Osobowość schizoidalna

• Częstość występowania o.s. ok. 7,5% populacji.

• W schizoidalnych zaburzeniach osobowości pacjenci prowadzą samotniczy tryb

życia, nie odczuwają potrzeby kontaktów z innymi osobami. Osoby te wybierają

zawody wymagające samodzielnego działania. Czują się skrępowani w kontaktach

z innymi osobami, unikają nawet kontaktu wzrokowego. Afekt u tych p-tów często

jest sztywny lub okazują „chłód emocjonalny”. Pytani, zwykle udzielają krótkich

odpowiedzi, są powściągliwi i nie angażują się w codzienne wydarzenia i problemy

innych osób. Ich aktywność seksualna ogranicza się najczęściej do fantazji.

Mężczyźni często pozostają samotni, kobiety niekiedy biernie zgadzają się na

małżeństwo.

• częściej występuje u krewnych osób chorych na schizofrenię

• częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet (2 : 1)

• możliwy jest udział czynników genetycznych

• często w ok. rozwojowym stwierdza się zaburzone relacje w rodzinie

• możliwe są powikłania w postaci wystąpienia schizofrenii, zaburzeń urojeniowych,

czy też innych psychoz lub depresji.

• brak lub znikome działania służące przyjemności

• „chłód emocjonalny”, wycofanie się lub spłycenie uczuciowości, ograniczona

zdolność wyrażania przyjaznych, ciepłych uczuć lub gniewu wobec innych

• brak zainteresowania i reakcji na pochwały, jak i na krytykę

• znikome zainteresowanie sprawami seksu z innymi osobami, preferowanie

samotnictwa

• silna skłonność do fantazjowania i introspekcji

• brak bliskich przyjaciół

• brak wrażliwości wobec obowiązujących norm i konwencji społecznych

Leczenie Farmakoterapia: u niektórych p-tów skuteczne są leki p/depresyjne, śr.

psychostymulujące, lub małe dawki neuroleptyków. Psychoterapia stosuje się techn.

podtrzymujące, koncentrujące się na problemach relacji z innymi osobami, lęku przed

bliskością oraz kształtującą umiejętność rozpoznawania emocji. Zaleca się psychoterapię

grupową.

Osobowość dyssocjalna

• Częstość występowania u 3% mężczyzn, wg niektórych do 7% i u 1% kobiet.

• Zaburzenia dyssocjalne osobowości charakteryzują się zachowaniami

niedostosowanymi do norm społecznych i nieliczeniem się z prawami innych osób.

• Osoby te mogą wykazywać jednocześnie „cechy psychopatyczne” i „maskę zdrowia

psychicznego”.

• Mogą manipulować i jednocześnie sprawiać wrażenie godnych zaufania

• Często dopuszczają się działań przestępczych lub nieuczciwości

• W życiu często stosują przemoc i skłonność do zachowań gwałtownych oraz

tendencje do znęcania się nad współmałżonkiem i dziećmi.

• Obserwuje się u nich zaburzenia kontroli impulsów niezdolność do planowania

• Wykazują charakterystyczny brak wrażliwości na potrzeby i uczucia innych osób.

3 z 9

Charakterystyka dyssocjalnych zaburzeń osobowości

• Występowanie zachowania antyspołecznego nie stanowi wystarczającej przesłanki

dla wnioskowania o dyssocjalnym zab. Osobowości.

• Zachowania antyspołeczne świadczą o zaburzeniu osobowości wtedy, gdy

spełnione zostaną dwa podstawowe kryteria

◦ muszą być one długotrwałe (początek przed ukończ. 15 r.ż.)

◦ muszą występować co najmniej 4 spośród następujących przejawów

zachowania antyspołecznego:

▪ nierówne postępy w szkole lub pracy

▪ brak odpowiedzialności

▪ łamanie prawa

▪ kradzież, stręczycielstwo, prostytucja, handel narkotykami lub skazanie z

powodu innych przestępstw

▪ niezdolność do trwałego związku z partnerem seksualnym

▪ powtarzające się akty agresji

▪ zagrażająca innym ludziom brawura

▪ chroniczne kłamstwo.

• O dyssocjalnych zaburzeniach osobowości mówimy, gdy dana osoba przejawia

trwałe zachowania antyspołeczne, pojawiające się już w wieku dorastania i trwające

w wieku dorosłym.

kryteria diagnostyczne dyssocjalnych zaburzeń osobowości

A) Utrwalony wzorzec zachowań cechujący się lekceważeniem lub łamaniem praw innych

osób występujący od 15 r.ż. Obecność co najmniej trzech z wym. niżej kryteriów

potwierdza rozpoznanie:

1. niemożność podporządkowania się normom społecznym oraz nie przestrzeganie

obowiązującego prawa, na co wskazują wielokrotnie dokonywane czyny, które

mogą być podstawą aresztowania

2. nieszczerość, powtarzające się kłamstwa, oszukiwanie w celu osiągnięcia korzyści

lub własnej przyjemności

3. impulsywność i niezdolność planowania

4. agresywność wyrażająca się częstym udziałem w bójkach i napadach

5. lekkomyślne lekceważenie bezpieczeństwa własnego i innych osób

6. ciągły brak odpowiedzialności, wyrażający się niezdolnością do utrzymania stałej

pracy lub wywiązywania się ze zobowiązań finansowych

7. brak poczucia winy, obojętność lub usprawiedliwianie złego traktowania lub

okradania innych osób.

B) Osoba musi mieć co najmniej 18 lat

C) Stwierdza się zaburzenia zachowania rozpoczynające się przed 15 r.ż.

D) Zachowania antyspołeczne nie pojawiają się wyłącznie w przebiegu schizofrenii lub

epizodu maniakalnego

E) Częste są drażliwość i agresywność

F) Sposobem na życie są oszustwa i nieodpowiedzialność.

Etiologia dyssocjalne zaburzeń osobowości :

• Potwierdzony udział czynnika genetycznego

• Często stwierdza się uszkodzenie lub dysfunkcję mózgu (uraz okołoporodowy,

urazy głowy lub neuroinfekcje)

4 z 9

• Powszechne są przypadki porzucenia przez rodziców lub molestowania w

dzieciństwie. Istotnym czynnikiem może być częste stosowanie przez rodziców

nieuzasadnionych i surowych kar.

Patofizjologia

Impulsywność jest przeważnie następstwem uszkodzenia lub dysfunkcji płata czołowego

mózgu (wskazują na to badania pozytronowej tomografii emisyjnej)

Także uszkodzenie ciała migdałowatego lub innych struktur płata skroniowego mózgu

predysponuje do zachowań gwałtownych

Zapis EEG może być nieprawidłowy

Przebieg i rokowanie

• Często wyraźna poprawa następuje po ok. wczesnej dorosłości lub w wieku

średnim

• Konsekwencjami zaburzenia mogą być: śmierć z powodu pobicia, samobójstwo,

urazy ciała, uzależnienie od substancji psychoaktywnych, konflikty z prawem,

zaburzenia depresyjne.

Leczenie

• Leczenie jest często trudne, jeśli nie niemożliwe

• W oddziale osoby te mogą sprawiać wrażenie czarujących, jednocześnie

manipulując otoczeniem, lub też mogą odrzucać zaoferowane leczenie.

• Niekiedy pomaga długoterminowa hospitalizacja i udział w społeczności

terapeutycznej.

• Niekiedy skuteczna jest psychoterapia behawioralna.

• Korzystna może być psychoterapia grupowa.

• Przy zaburzonej kontroli impulsów można stosować leki p/padaczkowe, sole kw.

walproinowego 500 – 1000 mg stabilizujące nastrój lub węglan litu 300 – 600 mg.

Osobowość chwiejna emocjonalnie

• Częstość występowania ok. 2%, częściej u kobiet.

• Są to zaburzenia osobowości z wyraźną tendencją do działań impulsywnych bez

uwzględniania ich konsekwencji oraz niestabilnością emocjonalną.

• Wybuchy gwałtownego gniewu często prowadzą do zachowań gwałtownych i są

często wyzwalane przez krytykę lub przeciwdziałanie wobec zachowań

impulsywnych ze strony otoczenia.

DWIE ODMIANY TYCH ZABURZEŃ

Typ impulsywny

Typ borderline

dominuje niestabilność emocjonalna

występują cechy niestabil. emocjonalnej

brak kontroli działań impulsywnych

zaburzony obraz samego siebie, własnych

celów i wewn. preferencji seksualnych

częste gwałtowne wybuchy emocjonalne

stałe uczucie pustki wewnętrznej - skłonność do wchodzenia w intensywne i niestabilne

zw. emocjonalne prowadzące do kryzysów

powtarzające się groźby popełniane samobójstwa lub samookaleczenia

5 z 9

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: