1. co to jest kopalina ?
substancja pochodzenia organicznego lub nieorganicznego powstała w wyniku procesów geologicznych lub kosmologicznych i nadająca się do wykorzystania gospodarczego bezpośrednio lub po uprzedniej obróbce spełniająca kryteria ilościowe, jakościowe, techniczne i ekonomiczne
2. gdzie znajdują się największe zawartości Co ( z punktu widzenia tektoniki)
3. co to jest sztokwerk?
Jest to forma złoża w której kopalina tworzy cienkie żyły w izometrycznej masie skalnej. Charakterystyczny dla niektórych złóż magnezytu, rud Sn, Au, Cu, Mo.
4. Miąższośc minimalna która opłaca się eksploatować to?
5. Złoże Nagyag
w Rumunii, złoże polimetaliczne formacji Au-Ag, w trzeciorzędowych skałach wulkanicznych, żyły w skałach andezytowo-dacytowych wypełniają kominy wulkanów, skład Au i Ag rodzime + inne zw. Ag i Au
6. Złoże Deszkesang
Fe-Co – Daszkesan,
- w Azerbejdżanie
- skarnowe
- intruzja – granodioryty ze skałami żyłowymi
- budowa: utwory wulkaniczne (lawy porfirytowe) i osadowo- wulkaniczne ( tufy, zlepieńce tufowe) jury śr i grn
- skład: złoże Fe (magnetyt !), ale w grn części jest ruda siarczkowa (siarczki: arsenopiryt, piryt, chalkopiryt, kobaltyn, źródło Co
skarny: granat, piroksen, magnetyt, hornblenda(daszkesanit 7% Cl) + epidot, zeolity, siarczki, kwarc, węglany
7. Podział magmowych złóż intruzywnych
- główne szeregi dyferencjacji :
1) szereg główny (pacyficzny)
2) alkaliczny (atlantycki)
3) potasowy ( śródziemnomorski)
4) norytowo-chorakitowy
- PODZIAŁ
1) LIKWACYJNE
A. właściwe- widzimy kontakt magmy ze złożem
B. iniekcyjne- znamy złoże ale nie widzimy źródła
2) KRYSTALIZACYJNE – wypadają poszczególne wykrystalizowane składniki ze stopu
A. wczesnej krystalizacji (segregacyjne, akumulatywne)
B. późnej krystalizacji
8. Wtórne procesy dla skał złóz hydrotermalnych
serycytyzacja
-berezytyzacja
-okwarcowanie
-listwenityzacja
-chlorytyzacja
-dolomityzacja
-serpentynizacja i otalkowanie
-karbonatyzacja
9. Złoże Alno
złoże karbonatytowe- reper karbonatytowy, znajdujący się pod wodą , geneza magmowa ( wulkan z magmą CaCO3)
SKŁAD MINERALNY
Węglany !!! : kalcyt, dolomit, ankeryt, syderyt, rodochrozyt, itd.
Inne minerały od 0 – 20 %
Siarczki: galena, pirotyn, chalkopiryt, markasyt, chalkozyn, molibdenit, bornit
Tlenki: kwarc ...
Siarczany: baryt, celestyn ...... itd.
SĄ ŻRÓDŁEM: rud Nb-Ta, REE, apatytu, fluorytu, celestynu, barytu, cyrkonu, rud Th, Ti, Cu, Fe, flogopitu, wermikulitu, badeleyitu, monacytu (lantanowce)
10. Profil złoża Krzywy Róg oraz geneza
wymiary złoża: długość 100 km., szerokość: 6-7 km.
wiek złoża: 1,7-1,9 mld lat
-fałdowane pasmo łupków metamorficznych i hornfelsów żelazistych.
- dzieli się na 3 główne zespoły:
1 zespół górny: 2500 m. Zbudowane jest z: dolomitów, piaskowców, zlepieńców, łupków węglisto-serycytowych, łyszczykowych i amfibolowych.
2. Zespół środkowy. 1200-1300 m. Budowa: hornfelsy magnetytowo-anortytowe, jaspility, łupki chlorytowe
3. zespół dolny. 100-250 m. Przewarstwienia amfibolitów, łupków amfibolowych, piaskowców, kwarcytów, łupków serycytowych, łupków chlorytowo-serycytowych i granatowych.
- rudy bogate: kwarcyty żelaziste w przegubach fałdów i fleksur oraz w spękaniach (ok. 50 % Fe) – epigenetyczne
- ubogie: kwarcyty żelaziste zbudowane z kwarcu, hematytu, magnetytu, norytu i krzemianów (ok. 25- 43 % Fe)
Geneza złoża : osadowo-wulkaniczne złoże zmetamorfizowane regionalnie
11. Cyklotem solny ( przykłady minerałów)
- węglany wapnia np. kalcyt
- siarczany wapnia np. gips, anhydryt
- chlorki np. halit
- sole potasowo- magnezowe np. karnalit
12. Cyklotem węglowy
piaskowce
mułowce
łupki ilaste
węgiel
powtarza się rytmicznie
13. Profil okręgu Legnicko Głogowskiego LGOM
14. Trzy kraje gdzie wystepuje najwięcej ropy naftowej i podać nazwy złóż
Arabia Saudyjska- Abhaik
Irak- Kirkuk
Iran- Sulejman
15. Gdzie w Polsce występuje ropa oraz gaz ziemny ( rodzaje skał kolektorowych)
- Pogórze Karpat + Karpaty (ropa + gaz, na północ więcej gazu) flisz?
- Niż Polski – wiekszość na poludniu, gazowe lub gazowo- ropowe, Kamień Pomorski, Wysoka Kamieńska, piaskowce?
- pas gazowy Zielona Góra –Kalisz
- Gubin, Kostrzyn –ropa + gaz
- na płd od Leszna -gaz
- gaz: Roztoki, Przemyśl, Borzęcin, Lubaczów, Uciechów, Ziemia Lubuska
ropa:
na Niżu Polskim 32,1 %, Karpaty 34,9%, Przedgórze 33 %
cechsztyn 30%, karbon 15, 6 %, flisz 34, 9 %, jura, kreda
gaz:
Niż Polski 54, 2 %, Przedgórze 44, 7 %, Karpaty 1,1 %
miocen i czerwony spągowiec
16. Wiek i rodzaj skał w których znaleziono sole kamienne w Polsce
pas Tarnów- Wieliczka, utwory sfałdowane, neogen
pas kujawski –permskie(cechsztyńskie) wysady solne, sola kamienne i potasowo-magnezowe. Występowanie: Rogoźno, Kłodawa, Lubień, Góra, Mogilno, Zatoka Pucka – polihalit
Wieliczka, bochnia- miocen
Kłodawa, Inowrocław, Sieroszowice(wapienie) - cechsztyn
17. Złoże Norylsk ( geneza rodzaje wystapienia kopaliny itd )
Jest to złoże Ni- Co o genezie magmowej, intruzywnej. Powstało w wyniku wgłębnej likwacji przy jednoznacznym lub późniejszym intrudowaniu stopów krzemianowego i siarczkowego.
Od spągu intruzja Norylska jest zbudowana z: dolerytów, gabr, skał nortytowo – dolerytowych, gabr oliwinowych, skał nortytowo – dolerytowych, gabro- diorytów, doletytów oraz brekcji eruptywnychi dolerytowych.
W skałach, gdzie występuje dużo Cu, zawartość Ni jest znikoma
Rudy siarczkowe Cu i Ni są to kopaliny występujące w złożach magmowych intruzywnych
Skład mineralny rudy: pirotyn, pentlandyt, chalkopiryt, magnetyt, nikielin, chloantyt, milleryt, arsenki i siarkosole Co-Ni + minerały płone(oliwiny, pirokseny, krzemiany Mg-Fe, granaty, epidoty. ) + metale towarzyszące (złoto, PGE). Minerały w złożach po skrystalizowaniu uległy wtórnym przemianom pod wpływem: młodszych intruzji, metamorfizmu, hydrotermalnych roztworów wodno- gazowych.
18. Złoża skarnowe
- inne określenia : kontaktowe, kontaktowo- metasomatyczne, kontaktowo- pneumatolityczne, pirometasomatyczne.
- tworzą się na kontakcie skał magmowych i utworów otaczających (najczęściej węglanowych lub krzemianowych (b. rzadko) )
- występują kilkadziesiąt – kilkaset metrów od intruzji (max. 1-2 km)
- tworzyły się we wszystkich orogenach
- najczęściej związane z granitami i granodiorytami
- tworzyły się nie na dużych lub średnich głębokościach w warunkach hipabysalnych
a) Egzoskarnowe- powstają w bezpośrednim sąsiedztwie intruzji
b) mieszane
c) endoskarnowe – powstają przez metasomatozę skał peryferycznych intruzji
- FORMY
a) wokół intruzji
b) intruzja wokół skarnów
c) skarny bez intruzji
TWORZĄ: ciała pokładowe, pseudopokłady, soczewkowe, słupowe, żyłowe, żyłowopodobne, kominowe, gniazdowe
WIELKOŚCI
à złoża gniazdowe- do kilku metrów
àżyłowe/ słupowe- 0,2 – 15 km długości
àciała pokładowe – 2-2,5 km długości, 200 m miąższości
- NA PODSTAWIE SKŁADNIKÓW SKAŁY WYJŚCIOWEJ wyróżniamy skarny:
a) wapniowe
b) magnezowe
c) krzemianowe ( dokładniejsza charakterystyka pyt.75)
PRZYKŁADY: ruda Fe- Magnitogorsk, Fe-Co – Daszkesan, Cu- Clifton Morenci, W – Darwin Hill (dokładny opis pyt.78)
GENEZA : różnią się od magmowych i pegmatytowych, zbliżone są do pneumatolitycznych i hydrotermalnych
ROZWÓJ:
1) termiczne oddziaływanie intruzji – przekrystalizowanie skał otaczających ( wapienie- marmury, margle- amfibolity, itd.)
2) doprowadzenie z magmy SiO2, Al2O3, MgO, FeO, alkaliów metali – powoduje rozwój procesów metasomatycznych
TEMPERATURA:
- Temperatura powstawania nie może być wyższa niż dla określonych składników
- grn granica ok. 800 stopni ( lub 1200)
- dln granica 50 –1 00 stopni
-główne pierwiastki/ minerały kruszcowe skarnów: Fe, Co, Cu, Pt, W, Mo, Zn, Sn, Pb. Mn, Au, Be, U , bor, talk, grafit, azbest, miteryt, kwarc, miki
Typy:
- bimetasomatyczne
- kontaktowo-infiltracyjne - frontalne
- kontaktowo-infiltracyjne – egzoskarny
- kontaktowo-infiltracyjne – endoskarny
MINERAŁY:
Krzemiany (!): diopsyd, hedenbergit, granaty, wollastonit, skapolit
Krzemiany uwodnione: amfibole, wezuwian
Tlenki: magnetyt, hematyt, kwarc
Pozostałe: kalcyt grubokrystal., fluoryt, baryt, szelit, itd.
Typy : bimetasomatyczne, kontakt.-infiltracyjne
Tworzą się w kontakcie z dolomitami, migracja roztworów z intruzji do skały węglanowej, zmiana składu
Krzemiany: diopsyd, granaty, forsteryt
Krzemiany uwodnione: flogopit, serpentyn, amfibole
Tlenki: magnetyt, hematyt, kwarc, spinel
Pozostałe: kalcyt grubokrystal., magnezyt, itd.
Znane z sąsiedztwa granodiorytów, sjenitów, porfirów, tufów, skład zbliżony do wapniowych.
19. Strefa cementacji
to strefa wtórnego wzbogacania rud, znajduje się nad strefą rud pierwotnych , jej strop wyznacza poziom wód gruntowych, powstaje w złożach (głównie) Cu, Ag, U, Au, Fe i niektórych Ni. Kolejność wytrącania: Hg, Ag,Cu,Bi,Pb,Zn,Ni,Co,Fe,Mn. Zasięg strefy cementacji wynosi od kilku do 400 m. Dla strefy cementacji niezbędna jest zdolność wytrącania się substancji mineralnej przy przejściu ze środowiska kwaśnego i utleniającego do alkalicznego i redukującego, występującego poniżej wód gruntowych.
20. Proces powstania siarki w Tarnobrzegu
to złoże typu osadowego typ sycylijski (syngenetyczne), siarka wypełnia szczeliny i pory skał osadowych lub je przerasta. Najpierw tworzyły się siarczany w wyniku procesów osadowych, a następnie siarka została uwalniana ze związków w wyniku redukcji siarczanów przy współudziale bakterii anaerobowych. Reakcja:
CaSO4 + 2C à CaS + 2CO2 – siarczek reaguje z wodą i CO2 co daje:
CaS+2CO2 + 2 H2O à Ca (HCO3)2 + H2S
CaS + 2H2O à Ca(OH) + H2S
Siarkowodór przy zetknięciu z tlenem utlenia się 2H2S + O2 à 2 H2O + S2
21. Podział złóż rezydualnych
Forma:
a)powierzchniowe
b)liniowe
c)przykontaktowe
Geneza:
a)zmienione b) niezmienione
Skład:
a) niklu i kobaltu
b) żelaza
c) manganu
d) glinu
e) kaolinu
f) bentonitu
g) opoki lekkiej
h) fosforytów
i) ałunitu
j) gipsu
k) strontu
l) boksytów
22. Złoże bushwelt
W masywie tym występują skały od ultramaficznych do felzytowych.
W masywie Buschweldu oprócz chromitów (patrz pyt 64) występują:
- PGE- w serii Critical, poziom Merensky’ego ponad poziomem chromitów. PGE występują w norytach diallagowych i siarczkach Fe, Ni, Cu o wysokiej zawartości Pt i Pd.
- Zloza tytanomagnetytu (ilmenitu w magnetycie)
23. Złoża apatytów
- złoże Apatyty w alkalicznym masywie chioińskim na płw. Kola (Rosja)
- złoże późnomagmowe
- lopolit o budowie stożkowej, powstał przy aktywacji hercyńskiej platformy, magma typu syenitowego
- lopolit powstał w wyniku intrudowania chibinitów i syenitów nefelinowych
- szereg alkaliczny (atlantycki)
- apatyty związane są z powierzchniami miedzy chibinitami a syenitami w które weszły skały ijolitowo-urtytowe
-...
M_rycha