Zabójcze warzywa Zabójcze warzywa.pdf

Zanim zjesz

Zabójcze

warzywa

Warzywa i owoce to najzdrowsze, co możemy sobie wy-

obrazić na naszych talerzach . Ale czy konsumenci dowia-

dują się całej prawdy o tych produktach , skądinąd faktycznie

zawierających mnóstwo witamin , błonnika

i związków mineralnych ? Czy to jedyne ich składniki ? Dla-

czego polscy konsumenci nie otrzymują informacji również

o tej drugiej stronie medalu – o ilościach pestycydów i me-

tali ciężkich zawartych w płodach naszej ziemi ?

Lekarze i dietetycy zalecają jeść warzywa i owoce pięć razy

dziennie. Podkreślają, że gotowane na parze zachowają

najwięcej witamin i składników mineralnych, bo podczas

gotowania w wodzie to, co zdrowe jest z warzyw wypłuki-

wane. Musimy sobie jednak uświadomić, że w dzisiejszych

czasach warzywa i owoce to nie tylko źródło witamin

i związków mineralnych tak korzystnych dla naszego zdro-

wia. To jednocześnie bogactwo metali ciężkich i prawdziwy

koktajl pestycydów…

źródła bezpieczniej jest gotować w dużej ilości wody – ra-

dzi Dorota Kondej z Centralnego Instytutu Ochrony Pracy

(„Bezpieczeństwo Pracy”, 2/2007). W dodatku im dłużej

gotujemy, tym czystsze warzywa otrzymamy. To stoi jednak

w całkowitej sprzeczności z zaleceniami lekarzy i dietety-

ków, od których słyszymy, by warzywa gotować jak najkró-

cej, a najzdrowsze są te surowe.

Marchewka z rury

wydechowej

Kiedy przemie-

rzamy Polskę

samochodem,

widzimy po obu

stronach drogi pola

z uprawami, a wśród

nich uprawy

(Nie)zdrowe

Azotany w sałacie i szpinaku, metale ciężkie w ziemnia-

kach, pestycydy w papryce, winogronach, pietruszce…

Częste spożywanie zanieczyszczonych warzyw i owoców

(a o inne dzisiaj naprawdę trudno) oznacza, że trucizny

w nich zawarte kumulują się w naszym organizmie. Go-

towanie warzyw na parze czy nawet w małej ilości wody

nie usunie szkodliwych substancji. Dopiero gotowanie

w dużej ilości wody wypłucze choć część z nich. To do-

tyczy szczególnie warzyw, o których pochodzeniu

niewiele wiemy. – Ponieważ część związków me-

tali wypłukuje się podczas

gotowania, warzywa

z nieznanego

świat konsumenta | kwiecień 2008

www.swiatkonsumenta.pl

warzyw i sady owocowe. To, co na nich wyrośnie, po tym,

jak już wchłonie wszelkie nieczystości z rur wydechowych,

trafia na nasze stoły. A nikt chyba nie zaprzeczy, że uprawy

wzdłuż tras szybkiego ruchu należą do typowych elementów

polskiego krajobrazu. – W odległości mniejszej niż 100 m od

dróg o dużym natężeniu ruchu samochodowego

następuje zwiększona akumulacja metali ciężkich

w glebach – zauważa Dorota Kondej. – Rośliny

mogą ulegać skażeniu nie tylko przez glebę, ale

także przez powietrze zanieczyszczone metalami

ciężkimi, które są łatwo zatrzymywane na po-

wierzchni części nadziemnych roślin. Naturalna

skłonność do pobierania i akumulacji metali cięż-

kich w roślinach jest bardzo różna u poszczegól-

nych gatunków. Największą zdolność do ich gromadzenia

mają warzywa liściowe i korzeniowe. Zdecydowanie mniej

szkodliwych dla zdrowia pierwiastków zatrzymują warzy-

wa, których częścią użytkową są owoce: pomidory, warzy-

wa strączkowe i dyniowate. Mniejszą zawartością metali

ciężkich cechują się części jadalne osłonięte liśćmi (głowa

kapusty, róża kalafiora), stanowiącymi naturalną ochronę

przed pyłami.

Pierwiastki toksyczne odkładają się głównie w wątrobie,

nerkach, trzustce. Jeśli spożywamy zanieczyszczoną żyw-

ność zaczynają odkładać się również w innych tkankach

(np. ołów w kościach i w tkance mózgowej, rtęć w tkance

mózgowej, kadm w cebulkach włosów).

Do dziś nie wiemy, w jaki sposób składniki

mieszanki różnych pestycydów zawartej

w niektórych owocach i warzywach, oddzia-

łują na siebie nawzajem i w jaki sposób, już

spożyte, oddziałują na nasze zdrowie.

Niektóre metale w małych ilościach są nam jednak potrzeb-

ne do prawidłowego funkcjonowania. Do takich pierwiast-

ków należy między innymi miedź. Jednak przyjmowana

w zbyt dużych ilościach staje się niebezpieczna. U niemow-

ląt i małych dzieci może wtedy uszkadzać wątrobę. Pod-

czas gdy wielu szkodliwych związków możemy uniknąć, je-

śli wybieramy warzywa i owoce z upraw ekologicznych, to

zasada ta nie dotyczy miedzi. Wręcz przeciwnie – to wła-

śnie miedź wykryto w ziemniakach z upraw ekologicznych

w niemieckim teście z 2000 r. Było jej pięcio-, a nawet dzie-

sięciokrotnie więcej niż w warzywach z upraw konwencjo-

nalnych. Dlaczego? Wyjaśnienie jest proste: otóż w upra-

wach ekologicznych dozwolone jest stosowanie roztworów

soli miedzi jako środka ochrony przed szkodnikami.

Sałata z azotanami

W każdej sałacie, którą w tym roku przebadała niemiecka

Fundacja Warentest, znajdowały się azotany – związki po-

trzebne roślinom do wzrostu, które później przekształcają

się w azotyny, a te z kolei – w niebezpieczne nitrozami-

ny mogące być przyczyną nowotworów. Okazało się też,

że wraz z porcją rukoli spożywamy z reguły więcej azota-

nów niż z innymi gatunkami sałaty. Również w badaniach

z 2000 r. okazało się, że sałata to istna bomba azotanowa.

Stosowanie nawozów to nie jedyne źródło zanieczyszczenia

roślin metalami ciężkimi. Do gleb, a później do roślin, prze-

dostają się głównie z opadających pyłów wytwarzanych przez

Światowa Organizacja Zdrowia obliczyła, ile azotanów mo-

żemy bezpiecznie spożyć w ciągu dnia: 3,65 mg na każdy

kilogram masy ciała. A zatem dla dorosłego człowieka wa-

żącego 60 kg maksymalna dawka wynosi 220 mg azotanów.

Wystarczy więc, że zje około 50-70 g (średnio pół opako-

wania) spośród sałat, które wypadły najgorzej w teście,

a osiągnie dzienny limit azotanów. Pamiętajmy jednak,

że azotany znajdują się również w wielu innych produk-

tach spożywczych, które jemy na co dzień, między innymi

w kiełbasie, serze, wodzie oraz w innych warzywach, głów-

nie w szpinaku i w burakach. U niemowląt i małych dzieci

azotyny mogą hamować transport tlenu we krwi, dlatego

w szczególności one nie powinny zjadać produktów z za-

wartością azotanów. Specjaliści radzą, by wybierać dla nich

tylko dania z warzywami, w których kontrole nie wykazują

dużych ilości azotanów, na przykład z marchwią.

Kartole z metalami

Ołów i kadm – to dwa metale ciężkie, które w najwięk-

szych ilościach przedostają się do środowiska naturalnego,

a w konsekwencji – do płodów rolnych spożywanych przez

konsumentów. Rtęć – to trzeci z najniebezpieczniejszych

metali ciężkich, który zanieczyszcza warzywa i owoce.

Skutki działania metali ciężkich na nasze zdrowie mogą

ujawniać się nawet po wielu latach. Ich występowanie

w każdym stężeniu jest niepożądane. Dodatkowy problem

polega nie tylko na toksyczności tych metali (patrz str. 29),

ale także na tym, że kumulują się w organizmie człowieka.

www.swiatkonsumenta.pl

świat konsumenta | kwiecień 2008 27

– dokładne opłukanie ich nawet pod chłodną wodą

usunie z nich nie tylko bakterie, ale i choć część pesty-

cydów z ich powierzchni.

Z warzyw liściastych, takich jak sałata czy kapusta,

Koktajl pe-

stycydów

Aby uchro-

nić warzywa

i owoce przed

atakiem szkod-

ników, stosuje

się środki ochrony

roślin, czyli pesty-

cydy. Na świecie jest

kilkaset różnych pesty-

cydów, których pozostało-

ści zjadamy wraz z warzywami

i owocami. Prawie wszystkie pesty-

cydy są szkodliwe w dużych stężeniach,

dlatego istnieją regulacje prawne określające li-

mity zawartości tych trucizn w produktach spożywczych.

Problem w tym, że regulacje dotyczą pojedynczych związ-

ków, podczas gdy w niektórych warzywach i owocach wy-

krywane są istne koktajle kilku, a nawet kilkunastu różnych

pestycydów. Nawet jeśli żaden z nich z osobna nie osiągnie

niedozwolonej granicy, to łącznie osiągają stężenia znacznie

przewyższające limity uznawane za bezpieczne. Mało tego,

tak naprawdę do dziś nie wiemy, w jaki sposób składniki

takiej pestycydowej mieszanki oddziałują na siebie na-

wzajem i w jaki sposób, już spożyte, oddziałują na nasze

zdrowie.

należy usunąć zewnętrzne liście oraz szypułki,

w których gromadzi się najwięcej azotanów.

O bierając owoce i warzywa usuniemy z nich część

zanieczyszczeń. Pamiętajmy jednak, że w skórce

oprócz szkodliwych związków, znajduje się także naj-

więcej witamin.

G otujmy warzywa w dużej ilości wody – metale cięż-

kie, pestycydy i azotany zostaną wypłukane.

Z drugiej jednak strony gotowanie w małej ilości wody,

a tym bardziej na parze zachowa w warzywach najwię-

cej witamin.

W ybierajmy owoce i warzywa możliwie z upraw

krajowych i kupujmy te, na które jest akurat se-

zon. Im dłuższa droga z pola na nasz talerz, tym więcej

pozostałości pestycydów.

U rozmaicajmy dietę jak tylko się da, aby nie spo-

żywać na okrągło produktów z jednym rodzajem

zanieczyszczeń.

M imo zawartości pestycydów, azotanów i metali

ciężkich, specjaliści zapewniają, że i tak korzyści

ze spożywania warzyw i owoców przewyższają ryzyko

związane z ich zanieczyszczeniem.

przemysł oraz ze spalin samochodowych. Jednym z zagłębi

warzywnictwa i sadownictwa w naszym kraju są zachodnie

obrzeża Warszawy. Tymczasem tam właśnie działają lub

przez wiele lat działały liczne zakłady produkcyjne – choćby

fabryka kabli w Ożarowie Mazowieckim. W Łomiankach

z kolei do 1954 r. funkcjonowała garbarnia. Po jej pożarze

szlamy pogarbarskie i chemikalia spowodowały ogromne

zanieczyszczenie gleb arsenem i chromem. Jakby tego było

mało, przez powiat zachodni warszawski biegną dwie dro-

gi międzynarodowe o bardzo dużym nasileniu ruchu: trasa

gdańska i z Berlina do Moskwy. Co więc trafia do warzyw

uprawianych na zachodzie Warszawy? Łatwo można to so-

bie wyobrazić. Ale nie trzeba, bo badania tamtejszych gleb

z 2006 r. wykonane przez dr. Józefa Lisa i dr. Annę Pa-

sieczną z Państwowego Instytutu Geologicznego jed-

noznacznie wskazują na to, że w okolicach Łomianek

występuje znaczna koncentracja arsenu, chromu, a tak-

że ołowiu, cynku, miedzi i kadmu. Natomiast główny-

mi metalami zanieczyszczającymi gleby wokół byłej fa-

bryki kabli i huty szkła w Ożarowie Mazowieckim są

miedź, ołów i cynk. – Anomalie tych metali w glebach

powierzchniowych obejmują

swym zasięgiem niektóre

pola uprawne, co stwarza

ryzyko skażenia roślin

– konkludują autorzy

badań.

Tajne przez poufne

Nie można oczywiście rezygnować z diety bogatej

w warzywa i owoce – one są naprawdę niezbędne dla

zachowania zdrowia. Chodzi tylko o to, by świadomie je

wybierać i odpowiednio komponować jadłospis, tak aby

unikać częstego spożywania warzyw lub owoców odzna-

czających się najwyższymi poziomami szkodliwych sub-

stancji. Metale ciężkie mają to do siebie, że kumulują się

w naszym ciele, tzn. nie są z niego usuwane, tylko gromadzą

się w coraz większych ilościach. Dlatego powinniśmy wie-

dzieć, które produkty mają w sobie dużo, dajmy na to, oło-

wiu, aby nie gromadzić ich na raz na naszym talerzu. Bardzo

ważne jest też dlatego urozmaicanie diety. Nie jedzmy dzień

w dzień na przykład sałaty, która zawiera dużo azotanów,

a wybierajmy każdego dnia inne warzywo lub sałatkę z in-

nych składników. Wtedy nie bombardujemy naszego organi-

zmu na okrągło jednym szkodliwym związkiem – w efekcie

szybko moglibyśmy przekroczyć bezpieczną dawkę.

Wszystko byłoby pięknie, gdyby nie jeden szkopuł: skąd

mamy wziąć informacje o ilościach szkodliwych substan-

cji w warzywach i owocach? Polscy konsumenci takich

danych nie otrzymują. Stałe kontrole warzyw i owoców

pod kątem zawartości pestycydów – owszem – są wyko-

nywane przez Sanepid, ale cóż z tego, skoro ich wyników

konsumenci nie ujrzą? Lądują one w szufladach urzędni-

czych biurek. Zwróciliśmy się do Głównego Inspektoratu

Sanitarnego z prośbą o ujawnienie nam tych wyników.

Po przeszło tygodniu oczekiwania otrzymaliśmy od Jana

Bondara, rzecznika GIS, jedynie lakoniczną notatkę,

w której niestety zawartości pestycydów w różnych

warzywach i owocach nie podano.

świat konsumenta | kwiecień 2008

www.swiatkonsumenta.pl

Jak uchronić się przed szkodliwymi związkami?

Z awsze myjmy warzywa i owoce przed spożyciem

Dlaczego polscy konsumenci nie są informowani o tak istot-

nych dla zdrowia faktach? Dlaczego instytucje powołane do

tego, by stały na straży naszego zdrowia i bezpieczeństwa

żywności zatajają wyniki kontroli? W wielu zachodnich kra-

jach taka sytuacja byłaby nie do pomyślenia – tam konsu-

menci mogą wybierać świadomie. Na przykład w Stanach

Zjednoczonych na podstawie wyników prawie 43 tys. badań

na pestycydy wykonanych przez Amerykański Departament

Rolnictwa (USDA) w latach 2000-2005 powstała ogromna

lista produktów opisująca ryzyko ich zanieczyszczenia środ-

kami ochrony roślin. Wynika z niej, że najwięcej pozostałości

pestycydów znajduje się w brzoskwiniach i jabłkach. Z kolei

niemieccy konsumenci mają do dyspozycji testy Fundacji Wa-

rentest w części finansowanej przez Bundestag, która w swo-

im czasopiśmie publikuje wyniki badań różnych gatunków

warzyw i owoców. Również innym instytucjom zależy na tym,

by niemieccy obywatele mieli dostęp do informacji na temat

zawartości szkodliwych związków w produktach. Najbar-

dziej szczegółowe dane otrzymują mieszkańcy Nadrenii

Westfalii. Tamtejsze ministerstwo ds. środowiska na-

turalnego, ochrony przyrody, rolnictwa i ochrony

konsumentów udostępnia na swoich stronach

internetowych aktualizowane co tydzień wyniki

kontroli kilkudziesięciu gatunków warzyw i owoców

pod kątem zawartości w nich 600 różnych pestycydów.

– Dzięki portalowi konsumenci mogą dowiadywać się

o zanieczyszczeniu warzyw i owoców pozostałościami

środków ochrony roślin, a uzyskane informacje wyko-

rzystywać w swoich wyborach podczas zakupów – wyjaśnia

Eckhard Uhlenberg, minister ds. ochrony konsumentów.

– Jednocześnie wywieramy nacisk na importerów i produ-

centów, aby sami skrupulatniej kontrolowali produkty,

które wypuszczają na rynek, ponieważ o tym, że

w jakimś produkcie zostały przekroczone do-

puszczalne granice ilości pestycydów, każdy może

od razu przeczytać w internecie. Produktów takich

nikt nie będzie kupował, gdyż to konsumenci sami

najlepiej ocenią, któremu przedsiębiorcy ufają,

a gdzie nie zrobią zakupów – dodaje. Portal po-

daje bowiem również nazwy sieci sklepów, w któ-

rych wykryto warzywa i owoce z podwyższonymi

zawartościami pestycydów oraz te, w których oferowa-

ne są produkty w pełni bezpieczne.

korzeniowej i wielu in-

nym szkodnikom oraz

chorobom. Im dłużej tru-

skawka podróżuje, tym większe jest

ryzyko, że rozgnieciona, zacznie gnić,

dlatego odległy kraj eksportu oznacza

więcej pestycydów, które zjadamy

wraz z truskawką. W teście z 2003 r.

niemiecka Fundacja Warentest wy-

kryła największe zawartości pesty-

cydów w truskawkach z Maroka.

W przypadku cytryn najbardziej

zanieczyszczone są owoce sprowa-

dzane z Południowej Afryki – to

z kolei wynik kontroli niemieckiego

ministerstwa ochrony konsumentów: aż

43% próbek z RPA zbadanych w latach

2005-2008 przekraczało dopuszczalną gra-

nicę zawartości pestycydów.

Jak więc uchronić się przed szkodliwymi substancjami

z warzyw i owoców? Na pewno nie rezygnować z jedze-

nia zieleniny – radzą specjaliści. Jedynym wyjściem jest

świadome wybieranie najmniej zanieczyszczonych warzyw

i owoców oraz urozmaicona dieta.

Piotrek Koluch

Co tkwi w warzywach i owocach?

Azotany

Rośliny pobierają azotany z ziemi i wody. Dla nich to zwią-

zek potrzebny do wzrostu, dlatego azotany znajdują się

w nawozach. Dla ludzi azotany stają się niebezpieczne, kie-

dy pewne rodzaje bakterii zamieniają je w azotyny. Te z kolei

mogą przekształcić się w ludzkim organizmie w nitrozaminy,

które w badaniach na zwierzętach okazały się rakotwórcze.

Metale ciężkie

Przedostają się do środowiska naturalnego ze spalin i opa-

rów wytwarzanych przez przemysł. Ludzki organizm je ku-

muluje, a efekty ich działania mogą ujawniać się po latach.

Co powodują?

Kadm : Objawy zatrucia kadmem to silne nudności, wymioty,

ślinotok, biegunka, bóle brzucha; w następstwie zatrucia

może dojść do uszkodzenia nerek i wątroby.

Ołów : Do narządów najbardziej wrażliwych na działanie oło-

wiu należą: wątroba, nerki, szpik kostny i mózg.

Rtęć : Jej wysokie stężenia mogą uszkadzać mózg. Szczegól-

nie wrażliwy na jej oddziaływanie jest rozwijający się płód,

a także małe dzieci.

Pestycydy

Stosuje się je w uprawach, aby uchronić warzywa i owoce

przed szkodnikami. Pozostałości pestycydów lądują póź-

niej w naszych żołądkach. Naukowcy uspokajają jednak, że

pestycydy nie zagrażają naszemu zdrowiu bezpośrednio,

jeżeli nie spożywamy produktów, w których ich ilości prze-

kraczają dopuszczalne prawem normy. Dopiero zjadanie ich

regularnie w zbyt wysokich stężeniach może mieć poważne

następstwa. Pestycydy odkładają się w naszym organizmie.

Na temat wzajemnych oddziaływań między nimi w organizmie

jeszcze niewiele wiadomo. Dlatego powinniśmy przyjmować

z pożywieniem jak najmniejsze ilości pestycydów.

Długa podróż truskawki

Wiele owoców, szczególnie tropikalnych, trafia na nasze

stoły z różnych stron świata. Ale nie tylko tropikalne owo-

ce przyjeżdżają z daleka. Również na przykład truskaw-

ki – te dostępne zimą (piękne, okazałe – krótko mówiąc:

jak z obrazka i sprzedawane po niebotycznych cenach)

importowane są z odległych krajów. Z badań wykonywa-

nych na Zachodzie wynika, że takie owoce są z reguły

bardziej zanieczyszczone pestycydami. Dlaczego? Mu-

szą jakoś przetrwać długą podróż i cały czas wyglądać

pięknie. Truskawki, zanim urosną na polskich polach,

trafiają do nas z Hiszpanii, Maroka, Egiptu, Izraela,

a nawet z Jordanii i Florydy. Ponieważ są owocami

bardzo delikatnymi, już od początku uprawy przygo-

towuje się je do ciężkiej podróży – spryskuje środkami

przeciw insektom takim jak:

mszyce, przędziorek, zgniliźnie

www.swiatkonsumenta.pl

świat konsumenta | kwiecień 2008 29

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: