VIII. PREZYDENT
Wybory
- system wyborów powszechnych; system większości bezwzględnej
- objęcie urzędu – po złożeniu przysięgi wobec Zgromadzenia Narodowego; przysięga – jako warunek konieczny objęcia urzędu – odmowa= zastępstwo głowy państwa przez Marszałka i nowe wybory
- kadencja – 5 lat; mandat może wygasnąć z powodu: śmierci, zrzeczenia się urzędu, złożenia orzeczeniem TS, uznania przez ZN trwałej niezdolności do sprawowania urzędu (większością 2/3 ustawowej liczby członków ZN – jedynie niezdolność trwała z uwagi wyłącznie na stan zdrowia)
- zrzeczenie się urzędu – bez wymogu kontrasygnaty
- w przypadku opróżnienia urzędu lub czasowej niemożności jego sprawowania – obowiązki Prezydenta wykonuje Marszałek Sejmu lub w jego zastępstwie – Marszałek Senatu
- w przypadku opróżnienia – przejmuje zastępstwo z mocy prawa
- w przypadku czasowej niezdolności – powinien Prezydent zawiadomić Marszałka, jeżeli nie może lub nie chce – o stwierdzeniu przeszkody rozstrzyga TK na wniosek Marszałka – przejmuje obowiązki Prezydenta na podstawie zawiadomienia jego samego lub decyzji TK
- Konstytucja nie reguluje ponownego objęcia obowiązków – zastępstwo do momentu ustania przeszkody
- zawieszenie sprawowania urzędu – z dniem podjęcia uchwały o postawieniu przed TS; Marszałek – zastępstwo z mocy prawa
- zastępca – dysponuje takim samym zakresem kompetencji, może normalnie sprawować urząd z wyjątkiem prawa do skracania kadencji Sejmu
- zasada incompatibilitas – Prezydent nie może piastować innego urzędu, pełnić żadnej funkcji publicznej (z wyjątkiem związanych z urzędem), nie może wchodzić w skład żadnego innego organu państwowego; nie powinien nawet kandydować w wyborach (choć nie jest pozbawiony biernego prawa wyborczego)
- art. 126: najwyższy przedstawiciel RP, gwarant ciągłości władzy państwowej, czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa, nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium, wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach – jako zadania organu państwowego – kierunek działań, cel, do którego organ ma obowiązek dążyć, ma obowiązek realizować owe zadania wykorzystując kompetencje (konkretne środki działania przyznane danemu podmiotowi przez prawo i określone w normach prawnych)
- określenie zadań – determinuje sposób wykorzystania kompetencji; kompetencje związane
- art. 126 – nie wylicza wszystkich zadań Prezydenta, obok tych istnieją inne, wynikające np. z art. 10 (jako jednego z organów władzy wykonawczej)
Reprezentacyjna i symboliczna
- uosabia autorytet władzy państwowej
- symbol jedności i trwałości państwa
- jako czynnik stabilizujący system rządowy; czuwający nad prawidłowym funkcjonowanie pozostałych władz
- kompetencje – do rozwiązywania konfliktów; funkcja władzy neutralnej, moderującej; interweniuje w sytuacjach kryzysowych: rozwiązywanie kryzysu gabinetowego (desygnacja odpowiedniej osoby), decyzja o odwołaniu się do arbitrażu wyborców
- stoi na straży nadrzędnych wartości: ciągłości władzy, przestrzegania konstytucji, suwerenności, bezpieczeństwa, nienaruszalności i niepodzielności terytorium – w przysiędze prezydenckiej
- dot. przede wszystkim polityki zagranicznej i obronnej: ratyfikuje i wypowiada umowy, przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące przedstawicieli państw obcych, nadaje stopnie wojskowe, powołuje i odwołuje ambasadorów
- na podstawie ustaw i w celu ich wykonania – wydaje rozporządzenia
- polityka imigracyjna – decyzje o nadaniu obywatelstwa polskiego
- do pomocy – Rada Bezpieczeństwa Narodowego
- objęte kontrasygnatą premiera („kompetencje podzielone” – w celu stworzenia mechanizmów wewnętrznej kontroli w obrębie władzy wykonawczej; dot. polit. zagranicznej, obronnej, stanów nadzwyczajnych) i zwolnione z kontrasygnaty (prerogatywy, kompetencje osobiste); także – kompetencje wykonywane na wniosek innych organów państwowych
- Prezydent – jako organ kontrolujący i do pewnego stopnia korygujący politykę rządu (uprawnienia – ukierunkowanie polityki rządu)
- niektóre umowy tylko na podstawie upoważnienia ustawowego; dotyczące: pokoju, sojuszy, układów politycznych, wojskowych, wolności praw lub obowiązków obywatelskich, członkostwa RP w organizacji międzynarodowej, znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym, spraw, w których Konstytucja wymaga ustawy lub uregulowanych w ustawie
- jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych, sprawuje w czasie pokoju zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi za pośrednictwem MON
- wszystkie objęte kontrasygnatą
- może działać wyłącznie na wniosek RM lub premiera
- nie ponosi odpowiedzialności politycznej; niemożliwym pozbawienie Prezydenta urzędu z przyczyn politycznych
- głowa państwa wyłączona spod kontroli parlamentarnej
- polityka Prezydenta nie stanowi przedmiotu obrad, nie podlega ocenie
- odpowiedzialność przejmuje – przez kontrasygnatę – członek rządu, on może zostać pociągnięty do odpowiedzialności
- odpowiedzialność także za pozostałe akty głowy państwa
- zakaz kontrasygnaty, jeśli dany akt byłby sprzeczny z prawem
- postanowienia – akty niemające charakteru prawotwórczego: powoływanie premiera, skracanie kadencji parlamentu, ratyfikacja umowy międzynarodowej + czynności faktyczne (np. podróże, przemówienia)
- enumeratywne wyliczenie, wyczerpujące, prerogatyw Prezydenta – zasada domniemania kontrasygnaty
- kontrasygnaty udziela premier
- kontrasygnata nie zwalnia z odpowiedzialności konstytucyjnej
- brak kontrasygnaty = nieważność danego aktu urzędowego
- za naruszenie Konstytucji lub ustaw – fakt naruszenia konkretnej normy prawnej
- obejmuje wyłącznie czyny naruszające Konstytucję lub ustawy, dokonane w zakresie urzędowania lub w związku z zajmowanym stanowiskiem
- postępowanie – wszczynane na wniosek 140 członków ZN; wniosek – do sejmowej KOK, postawienie w stan oskarżenia – 2/3 ustawowej liczby członków ZN (307 posłów); brak wymaganej większości = umorzenie postępowania
- postawienie w stan oskarżenia – zawieszenie w sprawowaniu urzędu
- identyczna procedura
- za czyny związane ze sprawowaniem urzędu, jak i za wszystkie niezwiązane, a wypełniające znamiona przestępstwa
- wyłącznie przed TS
- Prezydent nie może być ścigany przed sądami powszechnymi w czasie sprawowania urzędu; w przypadku przestępstw popełnionych w tym okresie – także po zakończeniu kadencji
- privilegium fori – specjalny sąd, dla ochrony powagi urzędu
prawozaoczne