21.III.07r Opozycja (poj. Wprowadzone przez szkołę praską0 Prywatywna - obecność lub brak określonej cechy- element nacechowany i nie nacechowany. Opozycja morfologiczna-róznica między dwiema klasami wyrazów między krowymi zachodzi różnica funkcjonalna (w funkcji jaka dany leksem jest w stanie pełnić =/= różnica formalna a’ncora/ / anco’ra funkcjonalna iègatto- gatta formalna formalna jest na poziomie wymowy Opozycje Morfologiczne 1) między rodzajem męskim a żeńskim 2) między liczbą pojedyńczą a mnogą 3) między przypadkami- j. polskim / //dot. przym i rzecz. 4) Między osobami liczbami czasem i rodzajem Te opozycje są regularne, powtarzają się w obrębie danej klasy gattIèKlasa wyrazów zakończonych na „o” GattO Opozycja liczby – różnica między l. poj a mnog, jest regularna, dla całej klasy 2 formy tego samego leksemu(czyli jednego wyrazuà„gatto”, „gatti” słownikowego) • forma „gatto”= podstawowa, słabsza nienacechowana àuomo uovaàdomini, uovo łączenie w jednym paradygmacie form nieà SUPLETYWIZM è mających tego samego tematu fleksyjnego (dot. także czasowników) np; idzie- szedł; andare- vado formy supletywna np. uomo- donna, fratello – sore
NEUTRALIZACJA OPOZYCJI Opozycja liczby Sing ----- plur cita’, caffe’, taka sama l. poj. i mnèbar -o -i neutral. opozycji; liczby można odróżnić za pomocą -a -e rodzajnika lub towarzyszącego im przymiotnika Opozycja rodzaju insegnante, cantante, giornalista jak wyżej,è ragazzo =/= ragazza è potrzebny rodzajnik tylko w pisowni w wymowieèun/ un’àl’insegnante nadal nie zanamy rodzajó, opozycja zanikana poziomie rodzajnika określonego w wymowie i w pisowni, natomiast rodz. nieokreślonego w wymowie Wg. Gramatyki włoskiej, użycie rodzajników il, laàOkreślony Nieokreślony- un una -> także wtedy, kiedy rzeczownikowi towarzyszy przymiotnik (w większości przypadków) np. „ho comprato una borsa nova” Funkcje rodzajnika 1)morfologiczna- podstawowa- wskazanie na rodzaj i liczbę le citta’, la notce – nominalizacje- przenoszenie danego elementu do kategorii rzeczowników brutto- il brutto à- wskazuje na stopień najwyższy przymiotnika np. il piu’ nuovo 2) semantyczna- aktualizuje rzeczownik- leksem ze użycie tekstoweàsłownika AKTUALIZACJA 3) deiktyczna- wskazuje; funkcja związana z sytuacją wypowiedzi, urzycie rodzajnika wynikające z kontekstu, dammi la verdeàzwiązane z momentem mówienia 4)anaforyczna – odniesienie do elementu który już wystąpił-> vongono pietro i Mario i due ragazzi sono simpatichi 5)intensyfikująca, emocjonalna ekspresywna 6) una segretaria del dipartameto- pracuje w konkretnym depart. una segrataria di departamento- jakiś depart. nie musi by określony, ma kwalifikacje Kategorie rzeczownika włoskiego wykład 16.V.07r -liczba i rodzaj klasyfikacja semantyczna 1) Kategorie rodzaju– częściowo arbitralna, dla rzecz. Ożywionych częściowo motywowana Nominali +ammato (ożywione) – annimato(nieożywione) Rzeczownik męski i żeński a)Ragazzo-- > ragazza (morfemy rodz. żeńskiego klasa rzeczowników żeńskich) profesoressa , atriceàb)professore, attore c)il cliente -- > la cliente insegnante d) re-- >regina; uomo-- > donna; cane--> cagna toro-- > mucca e) la recluta’ la sentinella == > odnoszą się do mężczyzn, brak powiązania między światem rzeczywistym a językiem NOMI ABIGENERI, PROMISCUI Świat zwierzęcy; il serpente, il delfino =/= la volpe, la giraffa la zanzara Arbitralność rodzaju- rzeczowniki nieożywione maja rodzaj ustalony przez końcówkę 2)Kategoria liczby – POJEDYŃCZA I MNOGA a. Regularne b. Neutralizacja kategorii liczby- jedna forma w liczbie pojedynczej i jedna w formie mnogiej – parole, tronche zachodzące na psółgłoske tylko zmiana rodzajnikaàpochodzenia obcego Citta’, bar, sport, caffe’ c. Pluralia tantum== tylko liczba mnoga np. le occhiali, i dintorni Singolaria tantum- tylko l. poj. Pierwiastki tj. clora, choroby stomatize d. L’uovo- le nova il frutto i le frutta-owoce/ / + il frutti = znaczenie metefor. 3)Derywacja rzeczownikowa- część słowotwórcza wł. Derivazione == prefissale(przedrostek) i suffisale (przyrostek) przedrostek= element morfologiczny zmieniający znaczenia występujący przed rzeczownikiem Przyrostki A) N== > N benzyna- benzinaio biblioteca- bibliotecario giornale- giornalista, giornalaio = znaczenie agentywne wyznaczające wykonawcę czynności * B) N == > Agg === Lento- lentezza brutto- bruttezza bello- bellezza * C) V== > N ==== Iniziare- inizio finire- fine aprire- apertura * 4) Alterazione- powstaja nomi alterati(rzeczowniki tworzone od rzeczownika głównego za pomoca sufiksów, które zmniejszają lub zwiększają znaczenie) np. casa- casetta, ciasna, casettina = Dimintivo// casuccia = vezzeggiativo/ / casona = aumentativo// casaccia = peggiorativo Różnice z derywacją = ta sama częsć mowy = znaczenie zmienia się tylko pod względem AFEKTYWNYM * * Aggettivo- przymiotnik - określa rzeczownik, przed lub po nim w zdaniu np. un bel libro/ / un libro interessante -przymiotnik po rzeczowniku ma znaczenie mocniejsze niż przed (???? ) -niektóre przymiotniki we włoskiem nie mogą wystąpić przed part. Presento lub passato niemoce wystąpić przed rzeczownikiem Takżeà przymiotnikami odrzeczownikowe DESEMANTYZACJA- osłabienie znaczenia dosłownego- un grande uomo- un uomo grande Un bel guaio- porządny kłopot
MORFOLOGIA - nauka o morfemach, zajmująca się wewnętrzną strukturą wyrazu. SKŁADNIA - nauka wychodząca ''poza'' wyraz, badająca relacje w jakie wyraz wchodzi. MORFEM - najmniejsza jednostka znaczeniowa, może być jednofonemowy : Maria:Marta. Tylko wtedy pokrywa się z fonemem, na ogół morfemy są wielofonemowe. Różnica między morfemem a wyrazem: bambin | o/a morfem leksykalny -> bambin|a <- mordem gramatyczny (element, który będzie sie zmieniał) bambino/bambina - wyraz pierwsza część ma znaczenie leksykalne; MORFEM LEKSYKALNY - niesie ze sobą informację leksykalną MORFEM GRAMATYCZNY - niesie informację gramatyczną związaną z liczbą, rodzajem itp WYRAZ - jego pojęcie jest mało precyzyjne, raczej intuicyjne. W. to jednostka tekstu i jednostka słownika (leksem) zarazem. TEKST - jest jednostką ciągłą, rozwija się w czasie. Ten tekst jest trudny. Nie rozumiem tego tekstu. W tym tekście jest wiele nowych terminów. Trzy razy pojawia się ''tekst'' - są to trzy jednostki tekstowe, i jedna słownikowa. LEKSEM - wyraz leksykalny, jednostka słownictwa. wyraz tekstowy jest wyrazem konkretnym, Leksem (wyraz leksykalny) jest jednostką abstrakcyjną, której liczenie jest skomplikowane. Nie 'rozumiem' tego tekstu i nigdy nie będę go 'rozumiała'. - dwie jednostki tekstowe i jedna słownikowa (rozumieć) WYRAZ GRAMATYCZNY - jest jednostką funkcjonalną, tzn taką, która wskazuje jakąś funkcję gramatyczną. Wyrazy gramatyczne podlegają regułom składniowym, wchodzą w relacje z innymi wyrazami gramatycznymi i niegramatycznymi. Il ladro è fuggito dalla finestra - 6 wyrazów tekstowych - 7 leksemów (il, ladro, essere, fuggire, da, la, finestra) - 3 wyrazy gramatyczne (il, e', dalla) Wyrazy cechuje względna samodzielność: rifare, ridire, rileggere - ri jest morfemem leksykalnym, ale nie samodzielnym wyrazem. Leksem - odpowiada całym klasom wyrazów tekstowych i gramatycznych, Jeden leksem tworzy różne wyrazy gramatyczne, mające wspólne znaczenie leksykalne, a różniące się znaczeniem gramatycznym. DELIMITACJA WYRAZU lo accompagni? -2 wyrazy i 2 leksemy accompagnalo! - raczej 2 wyrazy, bo 2 morfemy MOBILNOŚĆ WYRAZU An old man - nie ma mobilności w językach romańskich czy angielskim nie ma przypadków więc i mobilność wyrazów jest ograniczona. è partito - 2 wyrazy tekstowe, 1 leksem ''partite'' ha finito - 2 wyrazy tekstowe, 1 leksem ''finire'' ferro da stiro - 1 leksem, 3 jednostki tekstowe l'aspirapolvere - 1 leksem, 1 jednostka tekstowa leksemy - odmienne : ladro/a/i/e - nieodmienne takie, którym zawsze odpowiada ta sama forma,: perche', ma, per.
29/05/2007 23:55 Gramatyka opisowa 18.IV.07 LEKSEMY-podział wg. Kryteriów formalnych Odmienne przez; a) Przypadek, rodzaj i liczbę= PRZYMIOTNIK b) Przypadek, Rodzaj = LICZEBNIK c) Przypadek= rzeczownik d) osobę – czasownik właściwy Nieodmienne to przysłówek, partykuła, przyimek, spójnik, wykrzyknik * * Fleksja- zmiana formy PARADYGMAT- zespół form wg. Jakich się odmienia; rzeczownikowy(Deklinacja ) i czasownikowy (koniugacja) LEKSEMY- podział ze względu na znaczenie Autosemantyczne- mają samoistne znaczenie, możemy powiedziećco znaczą, rzeczownik, czasownik, przymiotnik, przysłówek Synsemsntyczny- (współsemantyczne) – niemają samoistnego znaczenia nabierają znaczenia dopiec w relacji do innych elementów, przyimki, partykuły(choć istnieja takie które maj znaczenie bardziej samodzielne) KATEGORIE zespół form (zespół kategorii morfologicznych) które służą doèGRAMATYCZNE wypełnienia określonej funkcji gramatycznej. à przypadekà rodzajàLiczba trybà czasàosoba Kategoria gramatyczna jest wyrażana zespołem form czy morfemów które słuza do jej wyrażania Liczba rzeczownika morfemy –o -a -e/ / -i -e cons. (\) Rodzaj rzeczownika=morfemy(któ re wyrażają tę katem.) –o –a/ / –e –essa / / -ttore –trice LE PARTI DEL DISCORSOàCZĘŚCI MOWY funkcjonalna klasa wyrazów (klasa wyrazów które maja pełnić tę samąà funkcję) np. N: machina, ragazzo, notce tavolo, dizionario, - mogą mieć rodzajnik można utworzyć l. Mn zajmuja określone miejsce w zdaniu Możemy sprowadzić do jakiej kategorii należy dane słowo za pomocą : - cech morfologicznych - cech składniowych èCZĘŚCIE MOWY Odmienne i nieodmienne kryterium formalne które odwołuje się doè właściwości funkcjonalnych liczba i rodzaj (N, Agg) + osobaàVariabili (odm) liczba i rodzaj (V, pron) Invariabili - preposizioni, avverbio, congiunzione, interiazione, particelle (ci, vi, ne) Części mowy 1)Autosemantyczne - semantyczne pełne- jesteśmy w stanie określić ich znaczenie, coś znaczą same w sobie. 2) Synsemantyczne – same w sobie nic nie preposizionièznaczą nabieraja znaczenia dopiero z innymi a, di che cogniunzioni, słuzą do ustanowienia relacji między elementami kryteriumè semantyczne znaczenia; czy wyrazy mogą istnieć autonomicznie czy nie? • Żaden z tych podziaów nie jest doskonały Są wyrazy które trudno sklasyfikować, należą jednocześnie do dwóch kategorii, mogą pełnić różne funkcje np.. „forte” N- rzeczownik (występuje z rodzajnikiem)à*Il forte e il debole Agg- przymiotnik ( towarzyszy rzeczownikowi)à*Un uomo forte *Grida Avv- przysłówek (towarzyszy czasownikowi)àforte vengo dopo =/= dopoèDOPO cena Sintagma nominale: *Sintagma preposizionale (np. Della donna, di Maria, la borsa di Anna) *Agg *elementy podstawowe, człon konstruktywny który tworzy tę grupę * determinante- określenie (jest obligatoryjne) np. à{articolo, aggetivo possesivo, agg.demonstrativo, numerale, agg.indefinito qualche, alcune, certe} Stoją zawsze przed rzeczownikiem dlatego określane są jak PREDETERMNANTE. We włoskim rzeczowniki zawsze występują z predeterminente Ta sama jednostka jednostka formalna może pełnic inną funkcję np; Il mio vicino di casa =/= vicino a casa miaèVICINO
Ewelina0714