Wiek zębowy Stan rozwoju uzębienia w stosunku do wieku metrykalnego dziecka. Za podstawę do określenia wieku zębowego służą tabele Matiegki dla chłopców, zaś tabele Lukasovej dla dziewcząt. Tabele te stanowią zestawienie danych dotyczących liczby i jakości stałych zębów, z określeniem przeciętnego wieku ich wyrzynania. Umożliwia to przeprowadzenie matematycznych wyliczeń dla określenia wieku zębowego. Za podstawę do oceny służą zdjęcia radiologiczne wyrostków zębodołowych, obrazujące u badanego dziecka stan rozwoju uzębienia.
ząbkowanie, czyli wyrzynanie się zębów mlecznych, przebiega u większości dzieci bez zaburzeń; jest to naturalny proces, którego przebieg jest w znacznym stopniu przewidywalny, jednak u poszczególnych niemowląt może się nieco różnić;
· zęby mleczne:
o ząbkowanie zwykle rozpoczyna się około 5-7 miesiąca życia, a kończy na przełomie 2-3 roku życia,
o pierwsze wyrzynają się siekacze środkowe dolne, następnie dwa lub cztery siekacze górne, a po nich siekacze boczne dolne,
o po kilku miesiącach pojawiają się pierwsze zęby trzonowe (dolne - około 12 miesiąca życia, górne-okoto 14 miesiąca życia),
o po wyrżnięciu się kłów w 16-18 miesiącu życia wyrzynają się w 20-24 miesiącu życia drugie zęby trzonowe,
o mniej więcej u 25% zdrowych dzieci ząbkowanie jest opóźnione: pierwsze 4-6 zębów pojawia się tuż po ukończeniu pierwszego roku życia,
o wcześniaki ząbkują zazwyczaj zgodnie ze swym wiekiem ciążowym, a nie kalendarzowym; jeśli ząbkowanie jest znacznie opóźnione, dziecko należy skierować do stomatologa dziecięcego;
§ zęby u noworodków:
o 1 na 2000 noworodków rodzi się z obecnym już co najmniej jednym zębem (wydaje się, że jest to zjawisko występujące rodzinnie),
o zęby noworodkowe mogą być luźno osadzone, jednak w większości przypadków są to prawidłowe mleczne siekacze środkowe dolne, które pozostają do czasu naturalnej utraty zębów mlecznych,
o mniej więcej u 18% spośród dzieci z zębami noworodkowymi obserwuje się obecność niewielkiego owrzodzenia w okolicy podjęzykowej,
o ze względu na ryzyko zaaspirowania większość stomatologów dziecięcych zaleca wybiórcze usunięcie luźno osadzonych zębów, aczkolwiek nadal wzbudza to kontrowersje.
W 4 tyg. życia płodowego, gdy zarodek ma długość tylko 1 cm z nabłonka ektodermalnego powstaje listewka zębowa. W 6 – 7 tyg. z tzw. pierwotnej listewki zębowej zaczyna się tworzyć 20 zawiązków zębów mlecznych, w 16 – 17 tyg. z tej samej listewki rozwijają się zawiązki pierwszych trzonowców stałych („szóstek”). Między 24 – 30 tyg. życia płodowego z listewki zębowej wtórnej powstają zawiązki siekaczy, kłów i przedtrzonowców stałych. Zawiązek drugiego zęba trzonowego stałego („siódemki”) tworzy się w 6 miesiącu życia dziecka, a trzeciego („ósemki”) w 5 roku. Zawiązki zębów stałych położone są językowo w stosunku do zawiązków zębów mlecznych.
Ząbkowanie, czyli wyrzynanie zębów polega na przemieszczaniu się zęba z miejsca jego rozwoju, czyli kości szczęk do miejsca jego funkcjonowania w jamie ustnej. W procesie tym wyróżnia się trzy fazy:
1)fazęprzederupcyjną,2)fazęprzedfunkcyjną,3) fazę funkcyjną.
W fazie przederupcyjnej kształtuje się korona zęba. Zawiązek zaczyna przesuwać się w kierunku jamy ustnej. Ząb nie jest jeszcze widoczny.
Faza ta rozpoczyna się w momencie pokazania się korony zęba w jamie ustnej, a kończy gdy dochodzi do kontaktu zęba z zębem przeciwnej szczęki. Rozpoczyna się tworzenie korzenia i kieszonki dziąsłowej.
W fazie funkcyjnej dobiega końca kształtowanie korzenia i kieszonki dziąsłowej, która zmniejsza swoją głębokość.
Przyjmuje się, że ząbkowanie rozpoczyna się w 6 miesiącu życia dziecka. Jest to jednak termin umowny, gdyż wiele badań wykazuje duże odchylenia w czasie pojawiania się pierwszych zębów. Generalnie obserwuje się obecnie opóźnione wyrzynanie zębów mlecznych.
Najczęściej pierwszymi wyrzynającymi się zębami są siekacze przyśrodkowe („jedynki”), potem wyrzynają się siekacze boczne („dwójki”), pierwsze trzonowce („czwórki”), kły („trójki”), a na końcu drugie trzonowce („piątki”). Z reguły zęby dolne wyrzynają się wcześniej niż górne.
Wyrżnięte zęby mleczne ustawiają się w pewnej odległości od siebie. Do kontaktu między nimi dochodzi dopiero po wyrżnięciu się kolejnych grup zębowych.
Wyrzynanie się siekaczy, kłów i przedtrzonowców stałych poprzedza resorpcja korzeni i wypadanie zębów mlecznych. Resorpcja korzeni zębów mlecznych to proces długotrwały, w zależności od zęba zachodzący przez 2 – 4 lata. Korzenie zaczynają się resorbować w miejscu położonym najbliżej zawiązka zęba stałego. W końcowym stadium procesu dochodzi do ruchomości i wypadnięcia zęba mlecznego. W ten sposób powstaje miejsce dla zęba stałego. Między 6 a 11 rokiem życia w jamie ustnej występują zarówno zęby mleczne, jak i stałe. Jest to tzw. okres uzębienia mieszanego.
Kolejność wyrzynania się zębów stałych jest nieco inna dla szczęki i dla żuchwy. W żuchwie jako pierwsze pojawiają się siekacze przyśrodkowe („jedynki”) lub pierwsze zęby trzonowe („szóstki”), następnie wyrzynają się siekacze boczne („dwójki”), kły („trójki”), przedtrzonowce pierwsze („czwórki”), potem drugie („piątki”), wreszcie zęby trzonowe drugie („siódemki”) i trzecie („ósemki”). W szczęce pierwszymi stałymi zębami są z reguły pierwsze trzonowce. Jako drugie wyrzynają się siekacze przyśrodkowe, następnie siekacze boczne, pierwsze i drugie zęby przedtrzonowe, potem kły, po nich drugie trzonowce, a na koniec trzecie.
Chociaż na główce maleństwa jest kilka ciemiączek, tak naprawdę największą rolę odgrywają dwa główne: Przednie, duże. Ma kształt latawca lub rombu. Można je wyczuć, a często także zobaczyć na czubku główki. W chwili narodzin ma zazwyczaj około 2-3 centymetrów wielkości, ale zdarzają się także ciemiączka centymetrowe, co wcale nie świadczy o ich jakiejkolwiek nieprawidłowości. Ciemiączko przednie zaczyna się stopniowo zmniejszać, aby zarosnąć między 9. a 18. miesiącem życia. Tylne, małe. Kształtem przypomina nieco trójkąt. Znajduje się z tyłu główki dziecka. Zarasta zazwyczaj między 6. tygodniem a 4. miesiącem życia maluszka.
Rozwój fznizycy całokształt procesów biologicznych (biochemicznych i biofizycznych bez sfery życia psychicznego) zachodzących od chwili poczęcia do śmierci danego osobnika. Prowadzi to do dojrzałości biologicznej i zdolności do reprodukcji.
Wyróżniamy 3 grupy procesów zachodzących w przebiegu rozwoju fizycznego:
· wzrastanie
· różnicowanie
· dojrzewanie
WZRASTANIE - zmiany wielkości elementów morfologicznych, przewaga procesów anabolicznych nad katabolicznymi. Tu oceniamy wzrost, tempo wzrastania, rytm wzrastania wyrażony zmianami tempa w różnych okresach rozwoju.
RÓŻNICOWANIE - proces jakościowy i składa się z przebudowy struktury komórek i tkanek (cytohistiogeneza), grupowanie się tkanek w określone organy (organogeneza), wzajemne formowanie kształtów, proporcji (typogeneza).
DOJRZEWANIE - przebiega równolegle z dwoma poprzednimi i oznacza doskonalenie budowy i czynności oraz osiągnięcie max. sprawności.
Rozwój nie przebiega w jednakowym tempie i rytmie, wykazując w kolejnych okresach życia przyspieszenie lub zwolnienie wzrastania i różne natężenie procesów dojrzewania. Również poszczególny narządy i tkanki rozwijają się z właściwym dla nich tempem i rytmem.
Endogenne i egzogenne
Genetyczne (endogenne) - determinanty - zespół genów dziedzicznych po rodzicach. Genotyp - zespół informacji genetycznej zawartej w DNA w chromosomach. Kierują one procesami metabolicznymi, ich natężeniem, przebiegiem procesów różnicowania się dojrzewania tkanek i narządów. Konstytucja psychiczna a nawet skłonność do występowania chorób. Genetycznie silniejsze są dziewczynki bo mają XX.
Paragenetyczne - środowisko matczyne, wewnątrzmaciczne.
Środowiskowe - modyfikują one genetycznie zdeterminowany przebieg rozwoju. Zaliczamy tu :
· czynniki biogeograficzne (klimat, ukształtowanie terenu, zasoby mineralne i wodne, świat roślinny i zwierzęcy). W temperaturach umiarkowanych rozwój szybki, wahania szybkości wzrostu (na wiosnę szybciej), nabieranie masy ciała (największe w zimie) - najprawdopodobniej jest to mechanizm hormonalny.
· czynniki społeczno-ekonomiczne, kultura: czyli sytuacja rodzinna, zarobki, warunki mieszkaniowe, higieniczne, poziom wykształcenia, żywienie dziecka, aktywność ruchowa.
· czynniki psychiczne: zmiana środowiska dziecka, stresy (zaburzenia sekrecji hormonów).
· choroby przewlekłe
Proporcje ciała: określamy w 3 proporcjach wysokość głowy, długość tułowia i długość kończyn. U noworodka 1:2:1; u dorosłego 1:3:4.
Kościec : u noworodka przeważa tkanka chrzęstna. Tworzenie się tkanki kostnej na podłożu chrząstki określa się nazwą punktu kostnienia. Punkty kostnienia pojawiają się w określonej kolejności i w określonym wieku, stąd też na ich podstawie określamy czy wiek kalendarzowy jest zgodny z tzw. wiekiem kostnym (na podstawie Rtg nadgarstka i nasad kości przedramienia)
Układ mięśniowy: I etap do 3 r ż. opanowanie podstawowych umiejętności ruchowych - postawa pionowa (3 kroki milowe) chodzenie, bieganie, II etap od 4 r ż do okresu dojrzewania - zwiększenie koordynacji oraz dokładności ruchów, wyspecjalizowanie poszczególnych grup mięśniowych, III etap -dalsza koordynacja w pracach precyzyjnych.
Uwaga: wady postawy (w 8-9 r ż.) Fizjologia w pierwszych latach życia lordoza lędźwiowa "Brzuch do przodu”, fizjologiczne płaskostopie.
Skóra: cienka i delikatna - skłonność do uszkodzeń, większy stosunek powierzchni do masy ciała - skłonność do oziębienia lub przegrzania. Na podstawie pomiaru grubości tkanki podskórnej ocenia się stopień odżywienia dziecka.
Układ oddechowy: Płuca niemowlęcia mało pojemne 50 ml, u dorosłego 400 ml. Duże zapotrzebowanie na tlen stąd przy tak małej pojemności częstsze są oddechy noworodek - 40-60/min., 3 - latek 30/min, u dorosłego - 16/min.
Układ krążenia: serce stosunkowo duże ale mała pojemność stąd szybciej pracuje.
Układ pokarmowy: U niemowląt jelita są dłuższe niż u dorosłego w stosunku do długości ciała, wolniejsza perystaltyka sprzyja dłuższemu przebywaniu pokarmów i lepszemu trawieniu. Błony śluzowe są delikatne i większe mają ukrwienie stąd łatwe procesy zapalne. Wątroba słabsza niedojrzałe mechanizmy enzymatyczne przy wysokim metabolizmie stąd powikłania zatruć większe.
Układ moczowy: Mniejsze przesączanie kłębkowe i mniejszy przepływ przez nerki.
Układ nerwowy: Dojrzewanie powoli, szybkie wyczerpywanie się i znużenie, chwiejność emocjonalna. Najszybciej tkanka nerwowa dojrzewa między 1 a 3 r ż., następnie w wieku dojrzewania.
Rozwój psychomotoryczny dziecka
Na rozwój psychiczny mają wpływ 1) wyposażenie biologiczne organizmu, 2) własna aktywność dziecka, 3) czynniki środowiskowe, 4) wychowanie.
OKRES NIEMOWLĘCY ( do 1 r ż.) - posiada odruchy :ssania, połykania, szukania, chwytny, Moro. Odruchy te zależą od czynności ośrodków podkorowych stopniowo niektóre z nich zanikają (Moro). Rozwój przebiega wg prawa głowowo - ogonowego czyli : gałki oczne, głowa, szyja, ręce, tułów nogi, ze stopniową pionizacją postawy ciała.
Zdolności motoryki małej czyli sięganie, chwytanie i manipulacja wg prawa proksymo - dystalnego: ruchy w stawach barkowych, stawy łokciowe, nadgarstkowe stawy śródpaliczkowe. Chwytanie łokciowo-dłoniowe (4-5 m ż.), chwytanie dłoniowe proste czyli zagarnianie (5-6), chwyt nożycowy, (7-8) chwyt pęsetkowy (9) Prawidłowy rozwój zależy od więzi emocjonalnej i stymulowania jego aktywności przez bodźce. Niemowlę ma wrodzone popędy, przede wszystkim ciekawość poznania, a pozbawione wrażeń wpatrzone tylko w sufit nie trenuje swego mózgu, nie rozwija się i zostaje w tyle w stosunku do swoich rówieśników.
OKRES PONIEMOWLĘCY (do 3 r ż.) - doskonalenie ruchowe - ruchy stają się płynne i pewne, celowe, rozwój mowy biernej (rozumienie) i czynnej dziecko zaczyna mówić zdaniami, zmienność stanów emocjonalnych. Przełom w kształtowaniu się egozentryzm (ja), negatywizm (wszystko na nie), upór, pod koniec 3 r ż. potrafi poinformować czy jest chłopcem czy dziewczynką. Częste infekcje dróg oddechowych i przewodu pokarmowego.
OKRES PRZEDSZKOLNY (do 7 r ż.) dalsze doskonalenie ruchów (chód, bieganie,skoki, manipulacja). Zwiększa się zaradność i samodzielność dominuje ruchliwość, impulsywność, skłonność do agresji, egocentryzm. Około 5 r ż. Wzrasta aktywność intelektualna, dociekliwość, rozwój wyobraźni, koncentracja uwagi lepsza.. W wieku 6-7 lat dziecko swobodnie posługuje się mową potoczną. Kształtują się sposoby zachowania, nawyki, wzory osobowościowe przez naśladowanie rodziców. Częste infekcje dróg oddechowych
MŁODSZY OKRES SZKOLNY (7-12) rozwój intelektualny, poczucie obowiązku związane z nauką w szkole, zwiększenie zasobu wiadomości, samodzielność myślenia, postęp w myśleniu abstrakcyjnym, krytycyzm. W początkowym okresie mogą się ujawniać trudności z czytaniem i pisaniem (dysleksja i dysgrafia). Rozwój kontaktów społecznych. Ostre przejawy antagonizmu płci. Na postęp w nauce wpływają środowisko rodzinne, czynniki dydaktyczno-pedagogiczme oraz grupy rówieśnicze.
Tabela rozwoju dziecka
Wiek miesiąc
Czynności ruchowe
Inne czynności
1
Pełza w pozycji na brzuchu. W pozycji tej unosi głowę na chwilę, lecz nie odwraca jej. Zaciska dłoń po dotknięciu, lecz natychmiast wypuszcza przedmiot włożony w dłoń.
Wodzi oczami za światłem i przedmiotami, czasem przez chwilę wpatruje się. Zdradza zadowolenie w związku z karmieniem i uspokaja się po wzięciu na ręce.
2
Podnosi głowę w pozycji leżącej na brzuchu. Obraca się na plecy z pozycji na boku.
Uśmiecha się do matki. Słucha dźwięków, wodzi oczami za przedmiotami, rozpoczyna bawić się zabawkami.
3
Utrzymuje przez chwilę przedmiot włożony w dłoń. Trąca zawieszone zabawki. Bawi się rękami. Dobrze trzyma głowę. Lubi leżeć na brzuchu. Wierzga nogami.
Wodzi oczami za osobami i rozpoznaje je, zwłaszcza matkę. Zaczyna gaworzyć.
4
Chwyta i trzyma drobne przedmioty obiema rękami i niesie je do ust. Potrząsa zabawkę. W pozycji na brzuchu dźwiga głowę i klatkę piersiową i utrzymuje je. Zwraca głowę w stronę butelki lub dźwięku.
Gaworzy. Łatwo odwzajemnia uśmiech innych osób, śledzi wzrokiem zmiany w otoczeniu. Rozpoznaje butelkę.
5
Trzyma prosto głowę bez wysiłku. Obraca się na boki i na brzuch. Chwyta całą dłonią. Może długo siedzieć z podparciem. Sięga po zabawki i obmacuje je.
Figluje w zabawie. Wydaje okrzyki radości. Odróżnia osoby obce. Jest wyraźnie zainteresowane zabawkami.
6
Zdejmuje papier z twarzy. Przewraca się swobodnie z pleców na brzuch i odwrotnie. Podtrzymywane pod pachy opiera się pewnie na nogach.
Reaguje śpiewnym gaworzeniem na głos lub muzykę. Manipuluje przedmiotami, przekłada je z ręki do ręki.
7
Siedzi. Siad podciągane za ręce lub gdy się czegoś uchwyci. Podtrzymywane pod pachy podskakuje.
Rozpoznaje matkę w innym ubiorze. Postukuje zabawką o stół. Lubi dźwięki. Śmieje się do siebie w lustrze. Upuszcza i podnosi przedmioty
8
Pełza energicznie w pozycji na brzuchu.
Zaczyna odróżniać siebie od otoczenia. Powtarza bezwiednie te same sylaby (ma-ma). Pierwsze oznaki odróżniania głębi i odległości. Przygląda się sobie w lustrze.
9
Stoi przy poręczy. Raczkuje. Pomaga trzymać butelkę podczas picia. Podtrzymywane próbuje chodzić.
Bawi się w chowanego (a kuku). Szuka odebranego przedmiotu. Wyrzuca przedmioty z łóżeczka i obserwuje jak spadają. Wyciąga rękę, by je podnieść.
Clara_Oswald