Starożytny Egipt

Położenie

Północno-wschodnia Afryka, wzdłuż Nilu, tereny pustynne, suchy i upalny klimat; podział na Egipt Dolny i Egipt Górny (IV tys. p.n.e.).

Bogactwo naturalne

Egipt był zasobny w kamienie: krzemień, bazalt, granit, dioryt, wapień, piaskowiec. Złoto znajdowano na pustyni, miedź sprowadzano z Półwyspu Synaj. Brakowało srebra, cyny, żelaza i drewna.

Ludność

Życie uzależnione było od wylewu Nilu, co następowało w lipcu. Woda utrzymywała się przez 6-8 tygodni, pokrywając ziemię urodzajnym mułem. Istotną rolę odgrywał system irygacyjny. Uprawiano rośliny strączkowa, zboża, papirus. Prócz tego zajmowano się hodowlą zwierząt (owce), rybołówstwem.

Społeczeństwo

Władzę sprawował faraon, do którego należał nadzór urzędników. Gospodarka opierała się na aparacie urzędniczym; urzędnicy decydowali o nawadnianiu pól, wyprawach po surowce. O bogactwie decydowało stanowisko, nie ziemia, która teoretycznie należała do faraona. Uprawą zajmowali się chłopi, niekiedy nieliczni niewolnicy (jeńcy wojenni, dłużnicy).

Faraon

Władca był pośrednikiem między światem ludzi a bogów, uważanym za osobę wyniesioną nad innych, wybrańca. Do niego należało (w teorii) składania ofiary, modlitwy, urządzanie ceremonii. Dbał o zaopatrzenie i utrzymanie świątyń. Bronił świata przed chaosem, urzeczywistniając Maat: sprawiedliwość, porządek, harmonię.

Religia

Panował politeizm. Wyznawano wiarę w bogów: Re (tarczy słonecznej), Ozyrysa (płodnej natury, świata umarłych), Horusa (władza faraonów), Hathor (niebo, macierzyństwo). Bóstwa opiekuńcze miast: Amon (Teby), Ptah (Memfis). Bogów przedstawiano często w postaci zwierzęcej. Tworzono mity.

Czczono posągi bóstw, których potrzeby były podobne do ludzkich: jedzenie, picie, odzienie, rozrywka.

Wierzono w życie po śmierci. Aby zapewnić duszy, ka, wieczność, należało stworzyć jej materialność, w której mogłaby przebywać, gdy zabraknie ciała: posąg lub malowidło. Szczęście po śmierci zależało także od udowodnienia swojej niewinności na sądzie Ozyrysa (Księga Umarłych — zbiór zaklęć i modlitw na sąd, wkładany do grobu).

Pismo

Rodzaje pisma:

• hieroglify, używane do zapisu tekstów świętych;
• hieratyka (uproszczone hieroglify) — pismo skrybów, kapłanów;
• demotyka, służąca do zapisu różnych tekstów: umów handlowych, dokumentów, literatury, formuł magicznych. 

Dzieje polityczne

a) 3100 r. p.n.e.

połączenie Górnego i Dolnego Egiptu przez Narmera (Mensa); stolica w Memfis, później w Tebach

b) Stare Państwo

• rozwój stosunków handlowych z Syrią i Kretą;
• liczne wyprawy wojenne (Nubia, Libia, Synaj);
• budowla piramid

c) Średnie Państwo

• zajęcie Palestyny, Syrii, Fenicji, Mezopotamii po Eufrat;
• rozszerzenie granic na południu po drugą kataraktę na Nilu

d) Nowe Państwo

• 1270 — układ pomiędzy Ramzesem a Hetytami;
• rządy Hatszepsut;
• reforma religijna Echnatona (kultu jednego bóstwa: Atona)

e) Późne Państwo

powolny upadek imperium

525–404 r. p.n.e. — panowanie perskie.

332 r. p.n.e. — zajęcie Egiptu przez Aleksandra Wielkiego.

30 r. p.n.e. — zajęcie Egiptu przez Rzymian.