{84}{148}W roku 1943 {159}{255}Auschwitz mia� wkroczy�|w decyduj�c� faz� swojego istnienia: {259}{305}t�, kt�ra uczyni�a ze� miejsce {309}{417}najwi�kszego masowego mordu|w dziejach �wiata. {434}{480}W marcu 1943 roku {484}{580}uruchomiono nowe komory gazowe i krematoria, {584}{698}co radykalnie zwi�kszy�o|zab�jcze mo�liwo�ci obozu. {709}{755}Przez Auschwitz p�yn��|nieprzebrany potok d�br, {759}{830}zagrabionych �ydom|przybywaj�cym do Auschwitz. {834}{880}Mimo bezpo�rednich rozkaz�w|z nazistowskiej centrali, {884}{930}poszczeg�lni cz�onkowie SS {934}{1030}czerpali z tego wielkie osobiste korzy�ci. {1034}{1105}Zabierali dla siebie {1109}{1180}wiele z�ota, innych kosztowno�ci, {1184}{1230}nikt tego nie liczy�. {1234}{1319}Dla nich to by�a �y�a z�ota. {1334}{1380}Oto zaskakuj�ca i szokuj�ca opowie�� {1384}{1430}o �yciu i �mierci w Auschwitz {1434}{1480}w momencie, kt�ry dla za�ogi obozu {1484}{1575}by� pocz�tkiem okresu prosperity, {1584}{1630}a tak�e o tym, jak zepsucie {1634}{1680}przenika�o wszystkie aspekty procesu zag�ady. {1684}{1730}I dlaczego dla wielu esesman�w {1734}{1805}�ycie by�o dobre. {1884}{1930}Wyj�tkowo�� sytuacji w Auschwitz {1934}{1980}prowadzi�a do powstawania przyja�ni, {1984}{2030}kt�re, twierdz� to r�wnie� dzi�, {2034}{2110}wspominam z rado�ci�. {2459}{2530}AUSCHWITZ|Nazi�ci i �Ostateczne Rozwi�zanie� {2534}{2607}Odcinek 4|ZEPSUCIE {2784}{2830}Macierzysty ob�z Auschwitz {2834}{2930}znajdowa� si� nad rzek� So��|w po�udniowej Polsce. {2934}{2980}To tutaj komendant obozu, {2984}{3055}podpu�kownik SS Rudolf H�ss, {3059}{3105}r�ka w r�k� wsp�pracowa� z przedsi�biorcami {3109}{3232}w celu rozbudowania|gigantycznego kompleksu przemys�owego. {3359}{3430}III Rzesza mia�a zarobi� na jego dzia�alno�ci {3434}{3505}60 milion�w marek niemieckich - {3509}{3580}w przeliczeniu:|125 milion�w dzisiejszych funt�w. {3584}{3630}Nie istnia� wi�c jeden ob�z Auschwitz, {3634}{3698}lecz wiele: {3834}{3880}powsta�o w sumie 45 podoboz�w, {3884}{3930}rozsianych po ca�ej okolicy. {3934}{4005}W wi�kszo�ci dostarcza�y one si�y roboczej|do fabryk broni i amunicji, {4009}{4107}a tak�e innych zak�ad�w przemys�owych. {4134}{4205}Centralnym punktem sieci|r�nych o�rodk�w pracy niewolniczej {4209}{4309}by� gigantyczny ob�z Auschwitz-Birkenau. {4484}{4530}Olbrzymi kompleks obozowy {4534}{4605}by� teraz niezale�nym wszech�wiatem: {4609}{4655}miejscem zamieszkania, {4659}{4705}miejscem pracy, {4709}{4783}miejscem na �mier�. {4884}{4930}W sercu Birkenau|znajdowa�y si� komory gazowe - {4934}{5015}jedna z nich sta�a tutaj. {5209}{5255}Przybywaj�ce transporty �yd�w|poddawano selekcji. {5259}{5305}Ci, kt�rzy byli wystarczaj�co silni, {5309}{5355}mieli by� w obozie zam�czeni|prac� ponad si�y. {5359}{5405}Wszyscy inni: {5409}{5480}starcy, chorzy, dzieci - {5484}{5603}byli u�miercani natychmiast|w budynkach takich jak ten. {6259}{6330}Byli i ludzie, kt�rzy zaczynali rozumie�, {6334}{6405}�e dzieje si� co� niedobrego. {6409}{6455}Ale nikt nie m�g� nic zrobi�, {6459}{6530}proces musia� post�powa�. {6534}{6605}Tam si� wszystko dzia�o dok�adnie tak, {6609}{6680}jak tego chcieli Niemcy. {6684}{6755}Byli bardzo skrupulatni. {6759}{6830}Ludzie krzyczeli, {6834}{6930}a Niemcy pop�dzali: �Szybko, szybko! �. {6934}{6980}�ydzi byli zmuszani do rozebrania si� {6984}{7030}a nast�pnie zap�dzano ich w g��b budynku {7034}{7120}i m�wiono, �e wezm� prysznic. {7184}{7267}Mo�ecie sobie wyobrazi�? {7284}{7330}co si� dzia�o z dzie�mi, {7334}{7422}z ich rodzinami? co oni czuli? {7434}{7480}Nie wiedzieli, co robi�, {7484}{7555}drapali w �ciany, p�akali... {7559}{7637}a� gaz zacz�� dzia�a�. {7834}{7880}A kiedy krzyki ju� usta�y, {7884}{7953}otwierali drzwi {7959}{8005}i mog�em zobaczy� tych ludzi, {8009}{8080}kt�rych widzia�em|jakie� p� godziny wcze�niej, {8084}{8164}jak wchodzili do �rodka. {8184}{8255}Zobaczy�em, �e wszyscy stoj� - {8259}{8330}niekt�re cia�a sczernia�y i zsinia�y od gazu. {8334}{8426}W kt�r� stron� by spojrze�: trupy. {8509}{8555}Kilkaset metr�w od kom�r gazowych {8559}{8655}znajdowa� si� obszar obozowy zwany �Kanada� - {8659}{8780}Kanad� wyobra�ano sobie jako kraj|nieprzebranych bogactw. {8784}{8855}To tutaj sortowano towary {8859}{8905}zagrabione ludziom|z przybywaj�cych transport�w; {8909}{9005}potem pakowano je i wysy�ano do Rzeszy. {9009}{9055}Dla wi�ni�w praca w �Kanadzie� {9059}{9174}by�a jednym z nielicznych|po��danych w obozie zaj��. {9234}{9305}Praca w �Kanadzie� ocali�a mi �ycie: {9309}{9405}mia�y�my tam jedzenie, mia�y�my wod�. {9409}{9480}To by�a najlepsze miejsce - {9484}{9530}do pracy i �eby prze�y�, {9534}{9609}bo nie by�y�my bite. {9634}{9705}Wi�kszo�� os�b pracuj�cych w �Kanadzie�|stanowi�y kobiety. {9709}{9755}Mog�y nosi� d�ugie w�osy {9759}{9805}i zdobywa� dodatkowe jedzenie, {9809}{9899}pochodz�ce z sortowanych baga�y. {9934}{10005}Wbrew jednoznacznym zasadom SS, {10009}{10080}w �Kanadzie� mog�y si� rozwija�|kole�e�skie relacje {10084}{10194}pomi�dzy niemieckimi stra�nikami|a wi�niarkami. {10234}{10280}Helena Citr�nov� - s�owacka �yd�wka, {10284}{10355}kt�ra trafi�a do Auschwitz w 1942 roku, {10359}{10405}sta�a si� obiektem zainteresowania {10409}{10515}jednego z esesman�w pracuj�cych w �Kanadzie�. {10584}{10655}Kiedy wszed� do baraku, w kt�rym pracowa�am, {10659}{10750}mijaj�c mnie, podrzuci� mi gryps. {10784}{10855}Zniszczy�am go natychmiast, {10859}{10905}ale zd��y�am dostrzec s�owa: {10909}{10955}�kocham�, {10959}{11040}�zakocha�em si� w tobie�. {11134}{11180}Wola�abym ju� umrze�, {11184}{11278}ni� mie� co� wsp�lnego z esesmanem. {11309}{11380}Potem przez d�ugi czas... nienawidzi�am go, {11384}{11469}nie mog�am na niego patrze�. {11709}{11805}Z czasem jednak uczucia Heleny odmieni�y si�. {11809}{11855}Szczeg�ln� rol� odegra�o tu {11859}{11973}przybycie do Auschwitz-Birkenau|pewnego transportu. {12034}{12105}By�a w nim siostra Heleny {12109}{12195}wraz z c�rk� i ma�ym synkiem. {12284}{12355}Zaraz po ich przybyciu do Birkenau {12359}{12430}Helena dowiedzia�a si�,|�e s� zabierani do komory gazowej. {12434}{12480}Jej adorator - Franz Wunsch - {12484}{12584}pobieg� sprawdzi�, czy mo�e jako� pom�c. {12684}{12755}I powiedzia� do mnie: {12759}{12830}�M�w szybko, jak si� nazywa twoja siostra,|zanim b�dzie za p�no! �. {12834}{12880}Ja na to: {12884}{12955}Nie da rady,|przyjecha�a z dwojgiem ma�ych dzieci! {12959}{13005}Odpowiedzia�: {13009}{13055}�Dzieci - to co innego, {13059}{13130}dzieci tu nie prze�yj��. {13134}{13180}No i pobieg� do krematorium {13184}{13264}i odnalaz� moj� siostr�. {13359}{13430}Wunsch nie m�g� ocali� dzieci - {13434}{13480}ale uratowa� siostr� Heleny. {13484}{13530}Wydosta� j�, m�wi�c, {13534}{13635}�e to jedna z jego robotnic w �Kanadzie�. {13734}{13835}To, co zrobi�, to by�o co� wspania�ego. {13884}{13955}By�y takie chwile, kiedy zapomina�am, {13959}{14005}�e ja jestem �ydowk�, a on nie. {14009}{14105}Uczciwie m�wi�c: w ko�cu zacz�am go kocha�. {14109}{14187}Ale to by�o nierealne. {14234}{14352}Zar�wno Helena, jak i jej siostra,|prze�y�y Auschwitz. {14359}{14405}Chocia� w jej relacji z Wunschem|do niczego nie dosz�o, {14409}{14480}Helena zeznawa�a na jego korzy�� {14484}{14609}podczas jego procesu o zbrodnie wojennne,|wiele lat p�niej. {14784}{14897}Na esesman�w czyha�y te� w �Kanadzie�|inne pokusy. {14934}{14980}Ka�da sztuk� trzeba by�o przejrze�, {14984}{15058}bielizn�, wszystko. {15084}{15155}Znajdowa�y�my wiele diament�w, {15159}{15205}z�ota, monet... {15209}{15280}Pieni�dze, dolary, {15284}{15355}obce waluty, dos�ownie z ca�ej Europy. {15359}{15405}Pracownicy �Kanady� {15409}{15455}mieli wk�ada� wszystkie znalezione|warto�ciowe przedmioty {15459}{15555}do zamykanej skrzyni na �rodku baraku. {15559}{15675}Ale ich stra�nicy z SS|nierzadko �amali t� procedur�. {15684}{15755}Zabierali do dom�w {15759}{15852}wiele z�ota i innych kosztowno�ci. {15859}{15955}Kradli, a nikt tego nigdy nie liczy�. {16034}{16105}Ca�y czas to robili, {16109}{16208}ca�y czas, jak pracowa�am w �Kanadzie�. {16309}{16380}Je�li le�y na stercie wiele przedmiot�w, {16384}{16478}�atwo z tego ukra�� co� dla siebie. {16484}{16530}Kradzie�e na osobisty u�ytek {16534}{16605}to by�a w Auschwitz|absolutnie powszechna praktyka. {16609}{16655}W roku 1943 {16659}{16770}Oskar Gr�ning by� 22-letnim|starszym kapralem SS. {16809}{16880}Przed wojn� by� zatrudniony w banku {16884}{16930}i �podobn�� prac� mia� wykonywa� w Auschwitz, {16934}{17055}zajmuj�c si� zagranicznymi pieni�dzmi,|jakie zagrabiano ludziom z transport�w. {17059}{17105}Co kilka miesi�cy pakowa� poszczeg�lne waluty {17109}{17191}i przewozi� je do Berlina. {17209}{17255}Nadz�r by� tak niedba�y, {17259}{17305}�e z �atwo�ci� m�g� podkrada� z tego|co� dla siebie, {17309}{17355}by u�y� potem do kupowania towar�w {17359}{17458}na kwitn�cym w Auschwitz czarnym rynku. {17509}{17555}Kt�rego� dnia Gr�ning uzna�, {17559}{17653}�e chce kupi� sw�j w�asny pistolet. {17659}{17705}No wi�c m�wi�: {17709}{17755}s�uchaj stary, {17759}{17830}potrzebny mi pistolet z amunicj�. {17834}{17905}On zapyta�: �A ile chcesz na niego wyda�? �. {17909}{18000}M�wi�, �e nie wiem, ile kosztuje. {18009}{18080}�No to ty jako dolarowy kr�l,|powiniene� p�aci� w dolarach. {18084}{18179}B�dzie ci� to kosztowa� 30 dolar�w�. {18184}{18230}Potem przyszed� z pistoletem {18234}{18316}i dosta� swoje 30 dolar�w. {18334}{18405}�atwo�� podkradania zagranicznej waluty {18409}{18455}oraz innych warto�ciowych przedmiot�w {18459}{18530}by�a jednym z powod�w, dla kt�rych Auschwitz {18534}{18660}stanowi� zaskakuj�co dobre miejsce pracy|dla wielu esesman�w. {18684}{18755}Praca tutaj nie tylko przynosi�a im zyski - {18759}{18830}by�a te� znacznie bardziej kusz�ca {18834}{18959}ni� perspektywa walki z Armi� Czerwon�|na froncie wschodnim. {19084}{19130}Macierzysty ob�z Auschwitz {19134}{19180}by� jak ma�e miasteczko: {19184}{19...
bilu456