Stalin - karierowicz.pdf - HISTORIA POWSZECHNA - moderator132

Stalin – karierowicz

Towarzysz Józef Stalin za wszelką cenę ukrywał prawdę o swojej przedrewolucyjnej

młodości

Jednak to, co wiemy, wystarcza, by zdumiała nas ironia dziejów.

W potocznym przekonaniu o młodości dyktatora mamy niewiele informacji, a wypada

jeszcze odjąć wszystkie legendy i zmyślenia. W rzeczywistości jednak wiadomo o niej

całkiem sporo. Owszem, "badania nad młodością tyrana" nie przekształciły się u nas w

gałąź gospodarki, jak stało się to z drogą do kariery Hitlera, dość bezwstydnie

eksploatowaną przez europejskich historyków, psychologów i powieściopisarzy. Józef

Wissarionowicz nie dorobił się aż tak obfitej bibliografii pośmiertnej. W gruncie rzeczy

może nawet dziwić, że tak niewielu rosyjskich badaczy na serio zastanawia się nad

człowiekiem, którego wpływ na losy kraju po dziś dzień widoczny jest na każdym kroku –

od struktury gospodarczej po wygląd i rozplanowanie miast. Nasza ciekawość skupia się

zazwyczaj na dyżurnych, oplotkowanych po stokroć kwestiach: czy to prawda, że

towarzysz Koba (przedrewolucyjny partyjny pseudonim Stalina – przyp. Onet) był

podwójnym agentem, czy rzeczywiście okradał banki i czyim tak naprawdę był synem?

Ciekawi to zresztą także ludzi w szerokim świecie. To z

myślą o nich dziennikarz i historyk brytyjski Simon

Montefiore wydał biografię młodego Stalina (Simon

Sebag Montefiore, "Young Stalin", Wiedenfeld & Nicolson,

2007). Na Zachodzie sprzedano ponad 200 tysięcy

egzemplarzy tej książki – i to tylko do chwili, gdy uzyskała

prestiżową angielską nagrodę dla monografii historycznej

Costa Book Award. Potem sprzedaż znowu zaczęła

rosnąć. Rzadko kiedy udaje się zainteresować aż tylu

czytelników tysiącstronicową monografią, a jeszcze

rzadziej zdarza się, by prawo do jej sfilmowania wykupiło

studio Miramax.

Za sprawą Montefiore, każdy zainteresowany znajdzie

odpowiedź na trzy dyżurne pytania: tak, przyszły

sekretarz generalny partii nie tylko łupił banki, lecz i

napadał na niewielkie statki handlowe na Morzu Czarnym

oraz szantażował kupców i potentatów naftowych w azerskim Baku – a wszystko to dla

dobra rewolucji. Co do agentury i w ogóle związków z carską Ochroną, wydaje się, że to

późniejsza "czarna legenda" – zawistników nigdy nie brakuje. Co do ojcostwa

wątpliwości nie może być żadnych: spłodził Stalina nie badacz i podróżnik generał

Przewalski (najbardziej znana wersja), nie anonimowy polski zesłaniec ani car

Aleksander III (tak, zdarzały się i takie plotki), lecz jego, by tak rzec, prawowity ojciec i

ślubny mąż matki, szewc Wissarion Dżugaszwili. Kto ciekaw innych spraw, i na nie

Józef Wissarionowicz (1879-

1953), szerzej znany jako Józef

Stalin, fot. AFP

znajdzie odpowiedź.

Nietrudno bowiem, mimo wielkich wysiłków wodza światowego proletariatu, dociec jego

danych metrykalnych. To prawda, im starszy był Józef Wissarionowicz, tym bardziej

pragnął, by wiedziano o nim jedynie to, co sam uznał za konieczne. Starannie

przeredagował swoje przedrewolucyjne dzieje, włącznie z datą urodzenia. Jedynie ta

kanoniczna wersja miała szanse stać się częścią sowieckiej hagiografii. Ale nie wszystkie

materiały archiwalne udało się zniszczyć. Zachowały się niepublikowane dotąd

wspomnienia matki przyszłego Nauczyciela Ludzkości, relacje i pamiętniki krewnych i

przyjaciół, zarówno tych ocalałych, jak tych zamęczonych.

Skrupulatny Montefiore, były reporter i korespondent wojenny kilku londyńskich

dzienników, zdołał ponoć nawet, jakkolwiek niewiarygodnie by to brzmiało, dotrzeć do

kilku sędziwych świadków znających jeszcze młodego Josifa i jego pierwszą żonę,

Katarzynę Swanidze.

Z punktu widzenia rosyjskiego czytelnika najbardziej fascynująca jest jednak kwestia: jak

w ogóle możliwy był tak niewiarygodny awans społeczny, który stał się udziałem Stalina?

Na dobrą sprawę Józef Dżugaszwili powinien był na całe życie pozostać tym, kim pisane

mu było być: "Soso z Gori" (Soso – zdrobniała gruzińska wersja imienia Józef, Gori –

miejscowość w zachodniej Gruzji, miejsce urodzenia Stalina – przyp. Onet), ubogim,

niepiśmiennym szewcem, z trudem mówiącym kilka słów po rosyjsku.

Najpierw jednak sprawy skomplikował ojciec: pił tak, że nie zdołał wyuczyć potomka

rodzinnego rzemiosła. Następnie zaś matka, kobieta nieprawdopodobnej energii i

samozaparcia, wymarzywszy sobie syna-biskupa wychodziła, wybłagała i wypracowała,

by młody Soso został przyjęty do miejscowego seminarium duchownego. Na

przeszkodzie stały względy zarówno społeczne, jak i finansowe. Stalin nie był synem

duchownego (w przedrewolucyjnej Rosji funkcja i święcenia duchowne zazwyczaj

"dziedziczone" były przez pierworodnych synów duchownych – przyp. Onet), a do tego

jako półsierota po szewcu nie był w stanie opłacić nauki w seminarium, która kosztowala

aż 140 rubli rocznie. Sukcesy w seminarium w Gori, rzucający się w oczy głód słowa

pisanego, pierwsze próby poetyckie i gorliwość nowicjusza przyniosły jednak owoc, jakim

było zaufanie przełożonych. W rezultacie młody Dżugaszwili znalazł się na najlepszej

drodze do kariery duchownej.

Na przeszkodzie stanęła, bagatela, zmiana światopoglądu. I wydaje się, że możliwość,

wręcz łatwość tego rodzaju zwrotu, sytuacja, w której niebo, ot tak, stanęło w

płomieniach, więcej mówi nam o losach i stanie Rosji ostatniej ćwierci XIX wieku niż

niebagatelny przecież fakt, że syn szewca mógł w tym czasie, jeśli starał się i posiadał

odpowiednie zdolności, awansować do grona biskupów lub pisarzy. Stało się to możliwe

już po reformach lat 70., kiedy to pierwsze pokolenia chłopskiej i rzemieślniczej dziatwy

zaczęły trafiać do gimnazjów klasycznych, a potem na uczelnie. Dramat polegał jednak

na tym, że wspiąwszy się zaledwie o szczebel lub dwa na "drabinie społecznej",

zawędrowawszy kilka schodów w górę, opanowawszy rosyjski, czyli język elity Imperium,

i przysłuchawszy się rozmowom starszych, młody człowiek, jeśli był choć odrobinę

zdolny do samodzielnego myślenia, nieuchronnie trafiał w ramiona narodników

("ludowcy", pierwsze pokolenie rosyjskich demokratów, aktywne w II połowie XIX wieku,

niechętne "wilczemu" kapitalizmowi – przyp. Onet), marksistów i innych proroków

sprawiedliwości społecznej. Po zbyt postnej zupce, jaką oferowali młodym umysłom

gimnazjalni czy seminaryjni pedagodzy, projekt rewolucji społecznej mamił i urzekał.

Zwłaszcza tych, którym, jak nieopierzonemu poecie i filozofowi z puszkiem na brodzie,

Dżugaszwilemu, daleko było do samodzielności intelektualnej.

Słychać chichot historii: gdyby nie reformy Aleksandra II (od uwłaszczenia chłopów w

roku 1861 do reform samorządowych czy liberalizacji szkolnictwa – przyp. Onet), syn

szewca nie stałby się człowiekiem piśmiennym, by nie rzec – wykształciuchem. Gdyby

nie fenomen tych lat, jakim byli młodzi studenci-narodnicy "idący w lud" i szczerze

pragnący nieść mu oświecenie, seminarzysta Dżugaszwili nie wyrzekłby się wiary ojców.

To na gruncie stworzonym przez idealistów w rodzaju Hercena, obficie nawożonym przez

anonimowych dla nas, często prowincjonalnych socjalistów-radykałów wyrósł

przerażający geniusz Stalina, który zdołał połączyć w sobie najgorsze cechy dwóch

światów: religijne oddanie prostej idei i gotowość do wszelkich poświęceń w imię

"sprawiedliwości ludowej", od ekspropriacji (czytaj: rozboju) po morderstwa, wpierw

indywidualne, potem, w miarę jak komplikowały się okoliczności i upraszczał obraz

świata, masowe.

Kult i kultura "piśmienności" przyniosły jeszcze jeden znamienny skutek: Stalin, podobnie

jak większość zawodowych rewolucjonistów, był aktywnym publicystą i redaktorem,

marzyły mu się zwłaszcza laury literackie. W gorącym, apokaliptycznym roku 1917 aż do

Października zajęty był przede wszystkim redagowaniem dziennika "Prawda" oraz

również powielaczowego tygodnika – "Październikowego Szlaku". Jak wiele lat później

skomentował cierpko Trocki, w gorące, rewolucyjne lato i jesień Dżugaszwili "pisał nudne

komentarzyki o fascynujących wydarzeniach". Cóż, skoro taką właśnie karierę wymarzył

sobie przyszły wódz światowego proletariatu, pragnący odciąć się od głodnej i bandyckiej

młodości. Partyjni towarzysze, którym zdarzyło się już wcześniej, kosztem mniejszych

wyrzeczeń obcować z piórem i z książką, dworowali sobie wówczas co niemiara ze

"Stalina-intelektualisty". Zapłacili za to wysoką cenę.

Stalin - karierowicz.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: