I. Wymień i opisz kliniczno-morfologiczne cechy nowotworów przysadki
1. Guzy hormonalnie czynne
guzy wydzielające prolaktynę, hormon wzrostu, ACTH, TSH, gonadotropiny
A. Gruczolaki charakterystyka ogólna:
- należą do neo łagodnych
· kwasochłonne
1. nie wychodzą poza siodło tureckie
2. postacie:
a. wydzielająca prolaktynę
b. wydzielająca somatotropinę
· barwnikooporne
1. stanowią 60% wszystkich gruczolaków
2. osiągają największe rozmiary
3. dają objawy uciskania skrzyżowania nerwów wzrokowych
4. powodują zanik otaczających kości z przebiciem do zatok jamistych i zatok dodatk. nosa
5. może wystąpić np. niedowidzenie połowicze
6. dają objawy radiologiczne
· kwasochłonne i barwnikooporne
1. pojawiają się między 20-50r.ż.,
2. częściej u kobiet,
3. mogą osiągać rozmiary nawet 10cm.
4. wywierają trojaki wpływ:
a. wydzielają w nadmiarze hormon
b. zakłócają wydzielanie innych hormonów przez spowodowanie zaniku miąższu
sąsiadującego z neo (odbija się to przede wszystkim na wydzielaniu gonadotropin
z konsekwencjami ich niedoboru)
c. uciskają struktury znajdujące się w sąsiedztwie przysadki, głównie skrzyżowanie nerwów
wzrokowych
· zasadochłonne
1. najmniejsze, najrzadsze
2. wydzielają ACTH (z. Cushinga), rzadziej hormon tyreotropowy i gonadotropiny
3. nie dają objawów uciskowych
4. wykrywane mikroskopowo
B. Prolactinom:
· Wyróżnia się: microprolactinoma – jeżeli stężenie prolaktyny w surowicy jest
<200 ng/ml i średnica guza <1cm
macroprolactinoma - >200ng/ml, >1cm
· Obraz kliniczny:
K: 1. wtórny brak miesiączki, cykle bezowulacyjne
2. niepłodność, mastopatia
3. hirsutyzm
4. otyłość
5. czasem mlekotok
6. utrata libido
7. zdarza się 5x częściej niż u mężczyzn (najczęściej 3-4 dekada życia)
M: 1. utrata libido i potencji
2. niepłodność
3. rzadziej ginekomastia i mlekotok
Możliwe są także objawy ciasnoty śródczaszkowej (bóle głowy, upośledzenie pola widzenia) oraz objawy niedoczynności przedniego płata przysadki.
Może wystąpić osteoporoza spowodowana hipogonadyzmem hiperprolaktynowym.
C. Gruczolak wydzielający somatotropinę:
Jego konsekwencje zależą od wieku, w jakim wieku powstaje:
· Gigantyzm 1. u osób przed zakończeniem procesu kostnienia
2. olbrzymi wzrost (>190cm)
3. proporcjonalny rozrost narządów wewnętrznych, w tym tarczycy,
nadnerczy i gonad
· Akromegalia 1. zwykle ujawnia się między 20 a 40r.ż.
2. rozrost obwodowych części kończyn (rąk i stóp)
3. powiększenie twarzoczaszki
4. nawarstwianie się tkanki kostnej, postępujące od okostnej i dotyczące: żuchwy (progenia), kości jarzmowych, kości rąk i stóp (szerokie, łopatowate)
5. powiększenie nosa, uszu, warg, języka
6. rozrost fałdów głosowych, powodujący chrypkę
7. powiększenie serca i wątroby
8. w ½ przypadków nadciśnienie tętnicze
9. w 10% przypadków cukrzyca
D. Gruczolak barwnikooporny:
· jest widywany również w przypadku gigantyzmu i akromegalii
· w bardzo rzadkich przypadkach wydziela: TSH, FSH, LH
E. Gruczolak zasadochłonny:
· wydziela ACTH powodując objawy zespołu Cushinga
· rzadziej wydziela TSH lub FSH, LH
2. Guzy hormonalnie nieczynne
A. CRANIOPHARYNGIOMA (neo kieszonki Rathkego)
A. powstaje z resztek nabłonka wielowarstwowego płaskiego kieszonki Rathkego
B. umiejscowienie: od ściany gardła do pajęczynówki nad ciałkami suteczkowatymi
C. (rozwija się między siodłem tureckim a podwzgórzem)
D. otorbiony, na przekroju szary z torbielami wypełnionymi bursztynowym płynem
E. niekiedy wapnienie w częściach litych
F. uciska przysadkę, skrzyżowanie nerwów wzrokowych, tętnice koła Wilizjusza i podwzgórze (niszczy te obszary)
G. histologicznie identyczny ze szkliwiakiem
H. najczęściej występuje w okresie dzieciństwa, dojrzewania i piątej dekadzie życia
II. Podaj histoklinikę wola obojętnego i nadczynnego tarczycy
1. Wole obojętne: (najczęstsze)
A. miąższowe:
· wrodzone:
1. u noworodków w przypadku bloku enzymatycznego wewnątrztarczycowego
(brak syntezy hormonów tarczycy, nadmiar wydzielonego TRH i TSH pobudza tarczycę do rozrostu)
2. u płodu może powstać w przebiegu choroby tarczycy matki (przyjmowanie przez nią leków wolotwórczych, niedobór jodu)
3. pod względem morfologicznym przypomina wole polekowe – hiperplastyczne
· proste – młodzieńcze
1. związane z zaburzeniami hormonalnymi okresu dojrzewania
2. głównie u dziewczynek
3. mikroskopowo: obraz zbliżony do tarczycy prawidłowej, jedynie pęcherzyki mogą być nieco większe, a nabłonek wyścielający je bardziej spłaszczony
· koloidowe:
1. najczęściej endemiczne
2. wywołane niedoborem jodu w pokarmach lub wewnątrztarczycowym blokiem enzymatycznym wrodzonym lub nabytym
3. nadmierna ilość koloidu w pęcherzykach tarczycy
4. tarczyca równomiernie powiększona
5. nabłonek pęcherzyków jest spłaszczony przez zalegający koloid, a także jako wyraz niewielkiej aktywności tyreocytów
6. przepełnione koloidem pęcherzyki mogą pękać, tworząc jeziorka koloidowe
7. koloid może wsiąkać w zrąb dając obraz zwyrodnienia koloidowego tarczycy
· polekowe:
1. rozrasta się w trakcie długotrwałego podawania leków z grupy tiouracylu lub imidazolu, blokujących wytwarzanie hormonów tarczycy przy równoczesnym braku zahamowania czynników tropowych podwzgórzowo-przysadkowych
2. działanie wolotwórcze mają też niektóre leki p/prątkowe (PAS), sulfonamidy, rezorcyna i in.
3. nabłonek jest wysoki, walcowaty, o powiększonych, ciemnych jądrach
4. mało lub całkowity brak koloidu w pęcherzykach z powodu zahamowanej leczeniem syntezy hormonów
5. obraz morfologiczny wola polekowego hiperplastycznego może mylnie nasuwać podejrzenie rozrostu złośliwego tarczycy
B. guzkowe:
· zmiany guzowate w powiększonej tarczycy są najczęściej poprzedzone zmianami wstecznymi ogniskowymi lub zaburzeniami ukrwienia w pewnych fragmentach gruczołu, pośrednio przyczyniającymi się do guzkowego, nierównomiernego rozrostu pozostałych zrazików tarczycy
· guzki są różnej wielkości i średnicy (wpływ czynników endo- i egzokrynnych)
· wole jedno- lub wieloguzkowe
· może uciskać drogi oddechowe
· może rozwinąć się wola polekowego
· mogą w nim występować zmiany włókniste, bliznowate lub torbielowate (wypełnione treścią brunatną zmieszaną z koloidem)
2. Wole nadczynne:
A. Wole miąższowe:
· w chorobie Gravesa-Baasedowa
1. podłoże immunologiczne, spowodowana tzw. czynnikami wywołującymi (np. antygenami bakteryjnymi lub wirusowymi) u osób z predyspozycją genetyczną (HLA DR8, DR3)
2. patomechanizm: p/ciała przeciwko rec. dla TSH na błonie komórek pęcherzyków tarczycy. Rec. ten uczynnia cyklazę adenylową – wzrost cAMP – wzrost syntezy hormonów tarczycowych
3. patomechanizm wytrzeszczu: gromadzenie się IC, włóknienie w obrębie tkanek – odczyn zapalny
4. różne rozmiary
5. ma zachowaną, niekiedy podkreśloną budowę zrazikową
6. barwy od blado- do ciemnoczerwonej
7. obficie unaczynione
8. mikroskopowo: cechy wzmożonej komórkowej aktywności hormonalnej
9. tyreocyty wysokie, walcowate
10. pęcherzyki małe z niewielka ilością koloidu
11. charakterystyczne objawy kliniczne: wole ze szmerem naczyniowym, objawy nadczynności tarczycy, przyspieszenie czynności serca, obrzęk przedgole...
lubernat