Wielcy polscy elektrycy.pdf

Wielcy Elektrycy Polscy

W 1984r. Zarząd Główny PTETiS (Polskiego Towarzystwa Elektrotechniki

Teoretycznej i Stosowanej) powołał komisję (w składzie: Andrzej Marusak i Jacek

Przygodzki) do wytypowania ośmiu Wielkich Elektryków Polskich (WEP) z zamiarem

wydania serii znaczków pocztowych

pod nazwą Wielcy Elektrycy Polscy.

Znaczki te miałyby spopularyzować tę dziedzinę

nauki i techniki polskiej.

W grudniu 1984r, Komisja przygotowała

poczet 8 WEP (chronologiczny):

1) Józef Herman Osiński (1738-1802)

- pierwszy elektryk polski,

2) Julian Ochorowicz (1850-1917)

- pionier telewizji i telefonii,

3) Napoleon Nikodem Cybulski (1856-1919)

- twórca encefalografii,

4) Michał Doliwo-Dobrowolski (1862-1919)

- pionier techniki prądu trójfazowego,

5) Ignacy Mościcki (1867-1946)

- wynalazca i badacz wysokich napięć,

6) Roman Podoski (1873-1954)

- pionier elektryfikacji polskich kolei,

7) Kazimierz Drewnowski (1881-1952)

- pierwszy polski profesor

elektrotechniki,

8) Janusz Groszkowski (1898-1984)

- pionier radiotechniki i elektroniki.

Komisja zaproponowała aby poszczególne znaczki serii zawierały:

 podobizny wielkich elektryków polskich,

 ich nazwiska i imiona,

 daty ich życia, a także

 napis z nazwą serii i informacją o XXV-leciu PTETiS (przypadającym w 1986r.).

Wyboru nazwisk komisja dokonała na podstawie dostępnych materiałów [1-4]

kierując się znaczeniem historycznym i wielkością dokonań w dziedzinie

elektrotechniki.

Sylwetki Wielkich Elektryków Polskich:

1) Józef Herman Osiński , w zakonie Kazimierz (1738-1802)

Pierwszy elektryk polski , pionier techniki odgromowej, pedagog, autor i tłumacz dzieł

z zakresu fizyki, chemii, i metalurgii, pionier fizjologii roślin w Polsce. Urodzony 4

marca w Dobrzykowie k. Płocka. Do zakonu Pijarów wstąpił 20 VIII 1755, nowicjat

odbył w Podolińcu. W latach 1757-60 studiował 'humaniora' (w Rzeszowie) oraz

logikę i filozofię (w Międzyrzeczu Koreckim), był studentem wybitnym. Po studiach

został nauczycielem poetyki w Międzyrzeczu (przez 2 lata) oraz w Warszawie (w

1763 r.). W latach 1764-65 ks. Osiński odbył studia teologiczne w Warszawie i został

skierowany do Wielunia jako profesor filozofii (1765-68).

W 1768 r. wyjechał za granicę jako opiekun młodocianego Stanisława Sołtyka z

rekomendacji wykładowcy fizyki w Collegium Nobilium - Antoniego Wiśniewskiego.

W Wiedniu (1768-71) i w Paryżu (1772) opanowywał najnowszą wiedzę z dziedziny

fizyki, chemii i botaniki. Jego ówczesny podopieczny - S. Sołtyk - wspominał po

śmierci ks. Osińskiego, że jego opiekun podczas tych studiów "Po kilka dni z

pokoju nie wychodził, odzieży nie odmieniał, prawie bez pokarmu dni i noce na

nauce trawił..." .

Po powrocie do Warszawy wykładał filozofię i matematykę w Collegium Nobilium

przedstawiając ostatnie osiągnięcia tych nauk i najnowsze instrumenty fizyczne.

Jesienią 1783 został wybrany na konsultora polskiej prowincji pijarów, a następnie

został superiorem domu (1787-79) i rektorem Szkoły Pijarskiej w Łomży (1790-92).

Zorganizował pierwszą w Warszawie szkolną pracownię chemiczną i wykłady

publiczne z bezpłatnymi pokazami doświadczeń fizycznych (od 1779). Treść tych

wykładów - na wysokim poziomie naukowym - odpowiadała treści Jego książki pt. "

Fizyka doświadczeniami stwierdzona" (W-wa 1777), napisanej na podstawie prac E.

Mariotte'a (w zakresie mechaniki), I. Newtona (w dziedzinie optyki) i B. Franklina (w

dziedzinie elektryczności). Był to nowoczesny podręcznik fizyki z obszernym

rozdz. IV poświęconym elektryczności, magnetyzmowi i galwanizmowi.

Zarówno w książce jak i w wykładach uwzględniał praktyczne zastosowania

wykładanej wiedzy - objaśniał np. zasady działania pomp, sikawek, młynów, tartaków

itp. Jego "Fizyka ..." była używana tylko w niektórych szkołach, ponieważ nie została

zatwierdzona jako podręcznik szkolny w wyniku niechęci części członków

Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych i Komisji Edukacji Narodowej do szkolnictwa

pijarskiego.

Napisał pierwszy polski podręcznik z dziedziny metalurgii żelaza (na podstawie

literatury francuskiej) pt.: "Nauka o gatunkach i szukaniu rudy żelaznej" (W-wa 1782 i

wyd.2 - 1817). Podręcznik ten traktował o wydobywaniu i wstępnej przeróbce rud,

technice otrzymywania wysokich temperatur oraz o budowie i eksploatacji urządzeń

wielkopiecowych.

W książce pt. "Opisanie polskich żelaza fabryk" (W-wa 1782, reprint - 1976)

przedstawił charakterystykę i atlas 48 gatunków rud żelaza, ułożył 'tabelę generalną

pieców wielkich w Koronie i na Litwie tudzież dymarek', opisał 10 fabryk żelaza,

podał przegląd literatury dotyczącej rozmieszczenia złóż rudy i jej eksploatacji oraz

bardzo przydatny słownik górniczo-hutniczy obejmujący 164 hasła. Za to dzieło i za

podręcznik fizyki został odznaczony przez króla Stanisława Augusta złotym medalem

'Merentibus'.

W następnym dziele pt.: "Gatunki powietrza odmienne od tego, w którym żyjemy"

(W-wa 1783), z dziedziny botaniki i dzisiejszej chemii, przedstawił stan ówczesnej

wiedzy o gazach oraz wyniki własnych badań nad zachowaniem roślin w środowisku

niektórych gazów a także - mechanizm regeneracji powietrza przy pomocy roślin

zielonych.

W roku 1784 wydał pierwszą książkę z elektrotechniki w Polsce (okładka - patrz

wyżej), pt.:

" Sposób ubezpieczający życie i majątki od piorunów" . Otrzymał za nią złoty

medal od króla Stanisława Augusta. Dawał w niej wskazówki jak należy konstruować

i zakładać piorunochrony oraz przedstawiał poradnik ratowania osób porażonych

piorunami. Biskup płocki Michał Poniatowski zalecił duchowieństwu instalowanie

takich piorunochronów w podległej mu diecezji. Pierwszy piorunochron założono w

Warszawie w 1778r, a były to czasy kiedy wierzono, że biciem w dzwony można

ustrzec się od pioruna.

W 1784 r. napisał również broszurę pt.: "Robota machiny powietrznej pana

Mongolfier" podchwytując zainteresowanie społeczeństwa polskiego aeronautyką

(pierwsze loty balonów). Objaśnił w niej zasady budowy i lotu balonów.

Jako emeryt przeniósł się do Góry Kalwarii (1793) lecz kryzys szkolnictwa polskiego

po upadku Rzeczpospolitej spowodował, że powrócił do szkolnictwa pijarskiego -

objął stanowisko superiora, a następnie rektora w Górze Kalwarii (1796-97), a w r.

szk. 1797/8 - wykłady fizyki w Kolegium Władysławowskim w Warszawie.

Równocześnie pomagał prowincjałowi Ignacemu Zubowskiemu jako jego pierwszy

asystent (od 1799r.) w rządzeniu prowincją Pijarów zagrożoną likwidacją przez

Prusaków.

W r. 1800 powrócił do zajęć w Collegium Nobilium. Był jednym z 6-ciu założycieli

Towarzystwa Przyjaciół Nauk (TPN) w Warszawie, uczestniczył w pierwszej sesji

tego Towarzystwa 30 Xl 1800.

Pracował nad doskonaleniem swego podręcznika fizyki, którego tom I - "Fizyka

najnowszymi odkryciami pomnożona" (W-wa 1801) wydał przed śmiercią, a t. 2 (W-

wa 1803) - wydany po Jego śmierci przygotował do druku Jan Bystrzycki - Jego

uczeń, również Pijar. Kolejne wydania tego podręcznika ukazały się w latach 1806 i

1810.

Ks. Osiński zmarł w Warszawie (13 III 1802). Do końca życia zajmował się

badaniami fotosyntezy u roślin zielonych oraz śledził rozwój fizyki i chemii. Na

posiedzeniu TPN dnia 9 V 1801 przedstawił dysertację pt.: "O wzroście nauk

fizycznych w drugiej połowie wieku XVIII", (druk. w "Rocznikach Towarzystwa

Naukowego Warszawskiego" t. 1, 1802). Opublikował także artykuł o charakterze

informacyjnym pt.: "Czym się bawi chimija - historia tej nauki" (druk. W "Nowym

Pamiętniku Warszawskim" t. 1, 1801).

Literatura

1. Leszczyński Rafał, Sarnecki Kazimierz: "Polski Słownik Biograficzny". Tom XXIV, z. 2.

2. Jabłoński B.: "Polskie piśmiennictwo elektrotechniczne w XVIII w." Przegl. Elektrotechn. R. 16

1934 z. 6.

3. Smoleński W.: "Przewrót umysłowy w Polsce w. XVIII". W-wa. 1923.

4. Żerański T.: "Ks. J. H. Osiński, pierwszy elektryk polski". Przegl. Elektrotechn. R. 16 1934 z. 4.

5. Sikora Jerzy: "Jego Hutnicza Mość". Katowice 1970.

2) Julian Ochorowicz (1850-1917)

Warszawie.

Pochodził z rodziny nauczycielskiej. Urodzony w Radzyminie. Gimnazjum ukończył w

Warszawie (1866) i wstąpił na wydz. filozoficzno-historyczny Szkoły Głównej. Już

jako student przejawiał zdolności naukowe i wynalazcze - publikował rozprawy z

zakresu psychologii, a w 1869 skonstruował w uniwersyteckiej pracowni fizycznej

pierwszy w Polsce działający model piszącego telegrafu elektrycznego.

Absolwent (1872) Wydziału Fizyko-Matematycznego Uniwersytetu Warszawskiego,

który powstał w miejsce zlikwidowanej Szkoły Głównej. Opublikował "Wstęp i pogląd

ogólny na filozofię pozytywną" (1872) zapewniającą mu miejsce wśród wybitnych

przedstawicieli polskiego pozytywizmu. Doktorat uzyskał na uniwersytecie w Lipsku

za pracę z zakresu psychologii i fizjologii ludzkiego układu nerwowego i mózgu

(1873). Po powrocie do Warszawy redagował "Niwę" wraz z Henrykiem

Sienkiewiczem oraz "Bibliotekę Filozofii Pozytywnej".

W 1875 przeniósł się do Lwowa, uzyskał habilitację w dziedzinie psychologii i filozofii

natury i w latach 1876-81 był docentem na Uniwersytecie Lwowskim.

Eksperymentował w dziedzinie elektryczności i elektromagnetyzmu oraz badał

zjawiska z zakresu parapsychologii, a zwłaszcza hipnotyzmu i właściwości

elektrycznych ciała ludzkiego . Na łamach lwowskiego "Kosmosu" przedstawił

(1878) w sposób naukowy podstawowe problemy, których rozwiązanie umożliwiłoby

stworzenie telewizji: "znalezienie sposobów równoważnej zamiany promieni

świetlnych na prądy elektryczne, przesyłania owych prądów bez naruszenia ich

układu oraz ich zamiany na powrót na układ promieni świetlnych". Nie mając szans

na uzyskanie profesury opuścił Lwów i wyjechał do Paryża (1882).

W Paryżu utrzymywał się z praktyki lekarskiej (terapia hipnotyczna) oraz z

działalności wynalazczej w dziedzinie telefonii. W latach 1882-87 wynalazł i

opatentował: - mikrofon z opiłkami żelaznymi, - telefon magnetyczny, - termo-

mikrofon i udoskonalony mikrofon węglowy. Jego aparaty telefoniczne produkowano

we Francji na skalę handlową i były w użyciu jeszcze w 1905. W Warszawie

montowała je miejscowa firma "Abakanowicz i Ska" z dostarczanych z Paryża części.

Po powrocie do Warszawy (1892) prowadził interesujące eksperymenty w zakresie

hipnozy, telepatii i mediumizmu. Rozwijał działalność literacką oraz prowadził

badania w dziedzinie fototechniki. Konstruował elektrotechniczne przyrządy

Pierwszy Polak zajmujący się

przesyłaniem obrazów na odległość .

Filozof, lekarz, psycholog, literat,

wynalazca. Zasada szeregowego

analizowania i odtwarzania obrazów

podana przez niego jest wykorzystywana

we współczesnej TV. Był również

pionierem w dziedzinie telefonii jako

wynalazca mikrofonów telefonu głośno-

mówiącego. Telefon ten demonstrowano

na wystawach w Paryżu, Antwerpii i

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: