Otoczenie rynkowe przedsiębiorstwa – łańcuchy i sieci dostaw.
Działaniem przedsiębiorstwa składające się na wytworzenie i dostarczenie produktów na docelowy rynek, umożliwiające jednocześnie obsługę klienta na wymaganym poziomie, osiągnięcie założonej wielkości sprzedaży i zysku oraz osiągnięcie przez przedsiębiorstwo pozycji konkurencyjnej – wykraczają poza obszar działań jednego przedsiębiorstwa. Działalność gospodarcza wymaga ścisłej współpracy z dostawcą w procesie zaopatrzenia, kooperantem w procesie produkcji oraz dystrybutorem lub odbiorcą końcowym w procesie dystrybucji (rysunek 2.1.1).
Zakup produktu przez odbiorcę końcowego powoduje cały ciąg zdarzeń w łańcuchach dostaw, wynikających z zamówień składanych do dostawców. Zamówienia marketu sieci sprzedaży wywołują dostawy z centrów dystrybucyjnych, a zatem realizację działań kompletacji, załadunku i wysyłki. Uzupełnienie zapasów u dystrybucyjnych, a zatem realizację działań kompletacji, załadunku i wysyłki. Uzupełnienie zapasów u dystrybutora wywołuje z kolei dostawy od producenta, zatem realizację procesów produkcyjnych, a tym samym zaopatrzenia. Producent kieruje zamówienia do dostawców. Tak można bardzo ogólnie przedstawić koło zamachowe wywołujące przepływ w łańcuchu dostaw. Potrzeba klienta i składane zamówienia wpływają na plany dystrybucji i transportu, stany magazynowe i plany produkcji, a także na plany kooperacji produkcyjnej i plany zaopatrzenia.
Łańcuch dostaw stanowi grupa przedsiębiorstw (producentów i usługodawców) realizujących wspólnie działania niezbędne do zaspokojenia popytu na produkty w łańcuchu przepływu dóbr, od fazy pozyskania surowców do zaspokojenia potrzeb ostatecznego odbiorcy.
Zapamiętaj: większość organizacji funkcjonuje jako element dłuższego łańcucha dostaw.
Przedstawione na rysunku 2.1.1 łańcuchy dostaw stają się coraz bardziej złożone, w miarę jak przedsiębiorstwa rozszerzają swoją współpracę gospodarczą. Kooperanci mają swoich dostawców i dystrybutorów. Dostawcy mają poddostawców, a materiały i części sprzedawane są także bezpośrednio w sieciach sprzedaży. Współpraca przedsiębiorstw obejmuje także świadczenie usług. Obok usług związanych z obsługą przepływu materiałów (np. transportu, magazynowania, przeładunku), obejmują usługi spedycji, odprawy celnej, ubezpieczeń, finansowo – bankowe i wiele innych.
Wszystkie współpracujące podmioty są połączone przepływem dóbr fizycznych, przepływem informacji oraz przepływem pieniężnym. Z punktu widzenia planowania logistycznego – wszystkie wspominane przepływy pomiędzy współpracującymi przedsiębiorstwami w łańcuchach dostaw są planowane, organizowane, sterowane i kontrolowane.
Tendencje przedsiębiorstw do łączenia się w łańcuchy dostaw i potrzeba ścisłej współpracy dostawców z odbiorcami wynikają z wielu zmian w otoczeniu gospodarczym przedsiębiorstw, którym przedsiębiorstwo nie jest w stanie sprostać samodzielnie:
· rynek klienta (rynek, w którym klient decyduje o rodzaju i ilości zakupu) wywołał potrzebę zaspokojenia wielu wymagań klienta w zakresie szerokiej oferty produktów, wygody nabycia (o każdej porze i w każdym miejscu), dostępności produktu (utrzymania odpowiednich zapasów), niskiej ceny, indywidualnego dostosowania do preferencji klienta;
· nasilająca się konkurencja powoduje potrzebę wyróżniania produktu jakością zastosowanych materiałów, jakością i technologią wykonania, jakością obsługi;
· coraz krótszy czas obsługi klienta i jego zamówienia – powoduje konieczność dokładnej analizy i prognozowania potrzeb klienta, wcześniejszego tworzenia zapasów, wymiany danych z dostawcami i odbiorcami;
· rozszerzenie rynku zaopatrzenia i sprzedaży spowodowało, że przedsiębiorstwa kupują surowce i materiały oraz sprzedają swoje produkty praktycznie na całym świecie (globalizacja zaopatrzenia i dystrybucji); przedsiębiorstwa poszukują wciąż nowych dostawców i odbiorców ze względu na narastające koszty zaopatrzenia i dystrybucji;
· skraca się cykl życia produktu na rynku co powoduje większą intensywność wszystkich działań, aby osiągnąć planowaną wielkość sprzedaży w krótszym okresie czasu;
· tendencje do koncentracji handlu powodują, że dostawy dużych ilości różnych produktów są kierowane do centrów handlowych skupiających wielu sprzedawców, co wymaga dobrej koordynacji dostaw i dostosowania dostawców do możliwości odbioru;
· rozwój systemów informatycznych, technologii, technik komunikacyjnych oraz automatycznej identyfikacji zwiększa wymagania przedsiębiorstw i klientów w zakresie dostępu do danych, możliwości śledzenia i szybkiego przetwarzania danych dla masowego przepływu ładunków oraz automatycznego i bezbłędnego odczytu danych o ładunkach w łańcuchu dostaw.
Przykład:
Sprzedaż czekolady w supermarkecie oznacza dostawę do ostatecznego odbiorcy (konsumenta) i jednocześnie ostatnią operację w łańcuchu dostaw tego produktu. Klienci wybierając towar z półki sklepowej i płacąc za niego w kasie, decydują jednocześnie o wielkości, miejscu i terminie popytu na czekoladę. Sklep dostarczy swoim klientom wartość – dogodną lokalizację, kompetentną i miła obsługę, szeroki asortyment i tym samym bogaty wybór, godziny otwarcia dostosowane do potrzeb klienta, warunki, w których towar jest odpowiednio przechowywany, oferuje także sprawną obsługę procesu zakupu i dogodne formy płatności za towar. Jednak sklep jest tylko jednym z ogniw łańcucha dostaw czekolady, który obejmuje:
· hurtownie lub dystrybutorów, którzy utrzymują zapasy czekolady i dostarczają towar w mniejszych ilościach do wielu sklepów w różnych lokalizacjach, dostosowując dostawy do częstości i wielkości składanych przez sklepy zamówień oraz godzin ich otwarcia;
· przewoźników, z których usług korzystają dystrybutorzy, posiadający odpowiednią ilość i rodzaj floty transportowej dostosowanej do potrzeb sprawnego i bezpiecznego przewozu produktów spożywczych (żywnościowych);
· centrum logistycznego (centrum dystrybucji producenta, magazynu centralnego), którego działania magazynowo – transportowe zabezpieczają ciągłe i niezawodne dostawy czekolady do wielu dystrybutorów i hurtowni w całym kraju i poza granicami; centrum logistyczne najczęściej korzysta z usług spedytora i przewoźników;
· spedytorzy i centrum logistyczne korzystają z usług firm ubezpieczeniowych, ubezpieczając towar na czas magazynowania i transportu;
· producenta czekolady, który produkuje wyroby według opracowanej receptury;
· dostawców kakao i wielu innych surowców do produkcji, materiałów opakowanych zarówno dla pojedynczych tabliczek czekolady, jak i opakowań zbiorczych;
· plantatorów kakao na całym świecie i przewoźników posiadających odpowiednio przygotowaną flotę morską statków towarowych;
· wszystkie podmioty w łańcuchu korzystają z usług banków, świadczących obsługę kont bankowych i przelewy pieniężne, kredyty, gwarancje płatnicze;
· każdy podmiot w opisanym łańcuchu dostaw posiada swoich dostawców maszyn i urządzeń oraz sprzętu komputerowego, wykorzystywanych w działalności gospodarczej; korzysta z usług przedsiębiorstw serwisowych świadczących usługi konserwacji i przeglądów oraz remontu i napraw; korzysta z dostaw energii, gazu, wody.
opisane powiązania wynikające z potrzeb współpracy i dostaw tworzą struktury sieciowe powiązań z innymi podmiotami, jeżeli zdamy sobie sprawę, że:
· sklepy sprzedają tysiące innych wyrobów oprócz czekolady i współpracują z wieloma hurtowniami i dystrybutorami;
· dystrybutorzy dostarczają wiele produktów oprócz czekolady, współpracują z wieloma producentami, przewoźnikami i spedytorami;
· przewoźnicy z rozbudowaną flotą transportową dostarczają nie tylko produktu spożywczego, ale również chemiczne, przemysłowe i inne;
· dostawcy kakao dostarczają towar nie tylko do producentów czekolady, ale również bezpośredni do sklepów, piekarni i zakładów cukierniczych, producentów lodów;
· firmy ubezpieczeniowe ubezpieczają nie tylko towary, ale także ludzi, mieszkania;
· wszystkie opisane podmioty produkują odpady, które są zagospodarowywane przez przedsiębiorstwa recyklingowe i organizacje odzysku i stanowią źródło materiałów dla hut szkła, producentów papieru, producentów wyrobów z plastiku;
· banki obsługują przelewy finansowe, operacje na kontach, kredyty wszystkich podmiotów we wszystkich możliwych łańcuchach dostaw.
Sieci dostaw odzwierciedlają sieć powiązań gospodarczych, a realizacja dostaw wynika z zaspokojenia określonych potrzeb. Pomiędzy podmiotami w sieci dostaw, funkcjonującymi w warunkach rynkowych, ma miejsce zarówno współpraca jak i walka konkurencyjna, a w relacjach dostawca – odbiorca mamy do czynienia zarówno z partnerstwem jak i dominacją.
Sieć dostaw stanowi potencjał możliwych powiązań i dróg przepływu (dostaw) produktów, informacji i pieniędzy wielu dostawców wieloma odbiorcami.
Zapamiętaj: Sieć dostaw stanowi zbiór potencjalnych łańcuchów dostaw, w ramach których wykorzystywane są w danej chwili te, w których zachodzą operacje współpracy gospodarczej.
Dla każdej operacji gospodarczej związanej z dostawą produktu (wyrobu lub usługi) pomiędzy partnerami jest ustalony w sieci dostaw wybrany łańcuch dostaw (najczęściej najlepsza z analizowanych możliwości). Łańcuch ten stanowi drogę dla przepływu towarów, informacji i środków finansowych w potencjalnej sieci dostaw (operacja pomiędzy przedsiębiorstwami A i B na rys. 2.1.2).
Sprawdź swoje umiejętności.
Czy Twoja szkoła jest ogniwem w łańcuchu dostaw? Co powiedz na interpretację, w której produktem wejściowym jest absolwent gimnazjum, a produktem wyjściowym jest absolwent technikum logistycznego – wykwalifikowany kandydat do pracy lub kandydat na studia wyższe? Omów funkcjonowanie szkoły w sieci dostaw – nauczyciele, budynek, energia, ławki, dyskoteki, odpady, stołówka, wycieczki szkolne.
Współpraca przedsiębiorstw w łańcuchu dostaw może przybierać dwie formy:
· pionową – pomiędzy przedsiębiorstwami tworzącymi logistyczny łańcuch dostaw (np. producent – dystrybutor – detalista, tzw. łańcuchy podłużne);
· poziomą – gdy mamy do czynienia ze współpracą przedsiębiorstwa tego samego fragmentu łańcucha dostaw lub tej samej funkcji w łańcuchu (np. hurtowni, sklepów detalicznych – tzw. łańcuchy poprzeczne).
Przedsiębiorstwa wykorzystują w realizacji dostaw sieci logistyczne – operatorów logistycznych realizujących działania logistyczne w sieciach dostaw, spedytorów, przewoźników, bazy magazynowe, właścicieli floty transportowej, terminale przeładunkowe.
Sieć logistyczna to grupa niezależnych firm konkurujących i kooperujących w zakresie logistycznej obsługi dostaw, w ceu poprawy sprawności i efektywności porzepływu produktów i towarzyszących im informacji zgodnie z oczekiwaniami klientów.
Sprawne funkcjonowanie sieci dostaw wymaga zintegrowania jej procesów przy uwazględnieniu interesów wszystkich uczestników sieci. Przedsiębiorstwo samo nie jest w stanie sprostać konkurencji na rynku. Potrzeba współpracy przedsiębiorstw w łańcuchach dostaw wynika z konieczności:
· szybkiego reagowania na zmiany popytu i wymagania klientów – szybka reakcja w zakresie jakości materiałów oraz użyteczności produktu jest możliwa w ścisłej współpracy z dostawcami materiałów i technologii produkcyjnych, a możliwość masowej dystrybucji i krótki czas dostawy są możliwe we współpracy z partnerami dysponującymi pojemną i przepustową bazy magazynową oraz flotą transportową;
· kompleksowej obsługi klienta – co powoduje konieczność współpracy wielu różnego rodzaju przedsiębiorstw: producenta, firmy ubezpieczeniowej, banku, operatora logistycznego, firm promocyjno – reklamowych i innych.
Zapamiętaj: Współpraca przedsiębiorstw ma na celu uzyskanie przewagi konkurencyjnej.
W działalności gospodarczej przedsiębiorstw wyróżnianie są trzy zasadnicze obszary współpracy przedsiębiorstwa, tworzące trzy rodzaje funkcjonalnych sieci i łańcuchów dostaw:
· sieci i łańcuchy zaopatrzenia – współpraca z dostawcami w zakresie dostaw materiałów, części, komponentów;
· sieci i łańcuchy kooperacji produkcyjnej – współpraca z kooperantami w procesie produkcji, w zakresie półproduktów i podzespołów w procesie produkcji (na zasadach podwykonawstwa, koprodukcji);
· łańcuchy dystrybucji – współpraca z odbiorcami (również klientami finalnymi), w zakresie dostaw produktów (usług i wyrobów gotowych).
Pytania:
1. Wytłumacz, dlaczego organizacje funkcjonują jako element dłuższego łańcucha dostaw? Podaj przykład.
2. Dlaczego przedsiębiorstwa odczuwają coraz większą potrzebę współpracy w łańcuchach dostaw?
3. Co to jest sieć dostaw przedsiębiorstw?
4. Czym różni się sieć logistyczna od sieci dostaw?
Sieć zaopatrzenia i kooperacji produkcji.
Sieć zaopatrzenia tworzy grupa współpracujących przedsiębiorstw, realizujących dostaw do odbiorcy (może nim być zarówno przedsiębiorstwo produkcyjne jak i handlowe).
Z sieci zaopatrzenia może korzystać wielu odbiorców posiadających podobne potrzeby. W przypadku sieci zaopatrzenia przedsiębiorstw produkcyjnych dostawy obejmują surowce i materiały, półprodukty, części zamienne i podzespoły niezbędne w procesie produkcji, a także materiały opakowaniowe dla produktów. Przykładem dużych producentów o rozbudowanej sieci zaopatrzenia (sięgającej kilkuset dostawców) są stocznie produkujące i naprawiające statki, producenci samochodów, samolotów, urządzeń AGD. W przypadku sieci zaopatrzenia przedsiębiorstw handlowych dostawy obejmują towary przeznaczone do sprzedaży. Duże sieci sprzedaży współpracującą z setkami dostawców ze względu na bogatą ofertą kilkudziesięciu tysięcy rodzajów produktów sprzedawanych w marketach. Sieć kooperacji produkcji dotyczy tylko przedsiębiorstw produkcyjnych.
Kooperacja produkcyjna ma miejsce, gdy partner w sieci zaopatrzenia (przedsiębiorstwo – kooperant) wykonuje dla producenta pewne fazy procesu produkcyjnego. Natomiast kooperacja przedmiotowa wtedy, gdy kooperant dostarcza różne podzespoły do wytwarzanych przez producenta wyrobów finalnych.
Poza wymienionymi podstawowymi obszarami zaopatrzenia każde przedsiębiorstwo bez względu na rodzaj działalności współpracuje z siecią dostawców materiałów wykorzystywanych w codziennej działalności – np. materiałów administracyjnych, odzieży roboczej, przedstawiono przykładową sieć zaopatrzenia i kooperacji produkcji.
Sprawdź swoje umiejętności:
Wymień znane Ci duże przedsiębiorstwo produkcyjne i spróbuj opisać jego sieć zaopatrzenia oraz podwykonawców w procesie kooperacji produkcji.
Celem tworzenia sieci zaopatrzenia przedsiębiorstwa jest zapewnienie dostępności materiałów, podzespołów do produkcji oraz towarów na potrzeby prowadzenia ciągłej i planowej działalności produkcyjnej lub handlowej.
Zapamiętaj: Koordynacja współpracy z dostawcami w sieci zaopatrzenia ma na celu zabezpieczenie dostępności materiałów lub towarów w wymaganym czasie, miejscu, ilości, jakości i asortymencie.
Podstawową potrzebą w sieci zaopatrzenia jest struktura wyrobu, z której wynika, ile i jakich materiałów czy podzespołów potrzebuje producent do wyprodukowania wyrobu gotowego. Potrzeby ilości, asortymentu i jakości materiałów są ważną grupą czynników wyznaczenia dostawców w sieci dostaw (rys. 2.2.2) – np. dostawca materiału C została wybrany do współpracy, gdyż jest producentem materiału C o wymaganej jakości i posiada odpowiedni potencjał produkcyjny, aby dostarczyć wymaganą ilość tego materiału. Dla producenta jest ważne spełnienie wielu innych potrzeb związanych z dostarczanym materiałem – np. jego ceny i warunków płatności.
Kolejną ważną grupą czynników, wyznaczających zarówno sieć dostawców jak organizację współpracy przedsiębiorstw oraz sposób realizacji dostaw w sieci zaopatrzenia, jest organizacja i przebieg procesu produkcyjnego oraz zasady gospodarki materiałowej producenta (w tym zarządzania zapasami). W tym obszarze powstają potrzeby czasu i miejsca dostaw materiałów, do których musi być dostosowana realizacja dostaw w sieci zaopatrzenia. Jest to niezmiernie ważne zwłaszcza wtedy, gdy przedsiębiorstwo ma strukturę wielozakładową (np. producent autobusów może w jednym miejscu produkować szkielet autobusu, a w innym miejscu produkcji montować do niego szyby, fotele i wyposażenie wewnętrzne autobusu).
Czas i miejsce dostawy wynika z czasu i miejsca realizacji operacji w procesie produkcyjnym, w której jest wykorzystywany materiał dostarczany przez dostawcę (np. na rys. 2.2.3 dostawca materiału C dostarcza materiał w 1 dniu harmonogramu produkcji do Zakładu 1, a dostawca podzespołu N dostarcza podzespoły w 3 dniu harmonogramu produkcji, także do Zakładu 1). Dostawy dokładnie zsynchronizowane z potrzebami nazywane są dostawami Just-in-Time, czyli realizowane dokładnie na czas.
Organizacja takich zsynchronizowanych dostaw bardzo terminowych dostaw, czyli precyzyjnej zgodności czasu pomiędzy współpracującymi przedsiębiorstwami w sieci zaopatrzeni. Najczęściej, gdy w sieci zaopatrzenia producenta jest wielu dostawców ze względu na założoną strukturę wyrobu oraz gdy proces produkcyjny jest złożony i realizowany w systemie ciągłym (np. złożona struktura samochodu, który jest produkowany na linii montażowej pracującej w ruchu ciągłym), wówczas w sieci zaopatrzenia występuje centrum zaopatrzenia. Rolę centrum zaopatrzenia najczęściej pełni operator logistyczny, który koordynuje dostawy od wielu (czasami kilkuset) dostawców i odpowiednio kompletuje dostawy pod potrzeby linii produkcyjnej producenta (rys. 2.2.4).
Centrum zaopatrzenia występuje również w strukturze sieci sprzedaży, ze względu na potrzeby kompletacji dostaw różnych produktów, od wielu dostawców, do marketów sieci sprzedaży.
W sieci zaopatrzenia współpracuje wiele innych podmiotów gospodarczych, które nie są dostawcami, ale pracują na rzecz realizacji dostaw. Są to spedytorzy, przewoźnicy, właściciele – floty transportowej (np. armatorzy), terminal przeładunkowych, kontenerowców, agencje celne, urząd celny, banki, urzędy standaryzacyjne i wiele innych. Wszystkie współpracujące podmioty tworzą sieć wzajemnych zależności czasowo – przestrzennych, których działania służą jednemu wspólnemu celowi – planowanym dostawom zaopatrzenia do producenta wyrobu finalnego.
Koordynacja współpracy z dostawcami w sieci zaopatrzenia ma na celu zabezpieczenie dostępności materiałów lub towarów w wymaganym czasie, miejscu, ilości, jakości i asortymencie, dla osiągnięcia:
· założonego poziomu jakości wyrobu finalnego oraz poziomu obsługi procesów produkcji i sprzedaży;
...
ulia.meow