Stendhal - Pamiętnik egotysty.pdf - Stendhal - ulia.meow

Ta lektura , podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie

wolnelektury.pl .

Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fun-

dację Nowoczesna Polska .

STENDHAL

Pamiętnik egotysty

ł.  -żń

ł 

Aby zapełnić wolne chwile na tej obcej ziemi¹, mam ochotę spisać mały pamiętnik wszyst-

kiego, co mi się zdarzyło w czasie mojej ostatniej bytności w Paryżu, od  czerwca 

do [] listopada . ǲiewięć i pół lat. Łaję² sam siebie od dwóch miesięcy — od czasu,

Praca

jak strawiłem³ nowość mojej pozycji — aby się wziąć do jakiejś pracy. Bez pracy okręt

luǳki nie ma balastu. Przyznaję, że brakłoby mi chęci do pisania, gdybym nie miał wiary,

że kiedyś kartki te ukażą się w druku i będą czytane przez jakąś duszę z tych, z którymi

sympatyzuję, taką jak pani Roland albo geometra Gros. Ale oczy, które będą to czytały,

ledwie otwierają się dla światła: podejrzewam, że moi przyszli czytelnicy mają ǳiesięć

albo dwanaście lat.

Czy wyciągnąłem wszystkie możliwości szczęścia z pozycji, w jakich stawiał mnie

Kondycja luǳka

los przez ǳiewięć lat, które spęǳiłem w Paryżu? Co ja za człowiek właściwie jestem?

Rozsądny? Mądry? Głęboki?

Czy jestem wybitną inteligencją? Doprawdy, nie mam pojęcia. Zajęty tym, co mi

przynosi każdy ǳień, rzadko myślę o tych zasadniczych sprawach, a wówczas sądy moje

odmieniają się wraz z humorem. Sądy moje to tylko spostrzeżenia.

Zobaczmyż, czy robiąc rachunek sumienia z piórem w ręku, dojdę do czegoś oyty

nego , co by zostało dla mnie go a . Co będę myślał o mojej pisaninie, odczytując

ją w roku , o ile dożyję? Czy bęǳie z tym tak, jak z mymi rzeczami drukowanymi?

Mam uczucie głębokiego smutku, kiedy w braku innej książki biorę je do rąk.

Czuję od miesiąca — odkąd się noszę z tym zamiarem — istny wstręt do pisania

jedynie po to, aby mówić o sobie, o liczbie moich koszul, o sprawach mojej miłości

własnej. Z drugiej strony, jestem daleko od Francji, przeczytałem wszystkie zajmujące

książki, jakie przedostają się tutaj. Najbarǳiej miałbym ochotę napisać powieść na tle

sprawy miłosnej, która się rozegrała w Dreźnie, w sierpniu , w moim sąsieǳtwie.

Ale drobne obowiązki związane z moim stanowiskiem odrywają mnie często lub, aby

rzec lepiej, biorąc pióro w rękę nigdy nie jestem pewny, czy upłynie goǳina, żeby mi

nikt nie przerwał. Ta drobna przeciwność gasi zupełnie moją wyobraźnię. Kiedy wracam

do swojej ﬁkcji, brzyǳi mnie to, co roiłem⁴. Roztropny człowiek odpowie na to, że trze-

ba się przezwyciężyć. Odpowiadam: za późno, mam czterǳieści [ǳiewięć] lat. Po tylu

przygodach czas myśleć o tym, aby dokończyć życia jak najmniej przykro.

Główną moją przeszkodą nie była no , jaka jest w tym, aby opisywać swoje życie.

Idealista

Książka na taki temat jest jak wszystkie inne: zapomina się ją szybko, jeśli jest nudna.

Bałem się skazić szczęśliwe chwile, jakie mi się zdarzyły, opisując je, rozbierając. Nie, tego

nie będę robił; ominę goǳiny szczęścia.

¹ na te oe iemi — we Francji, gǳie  IV  r. Stendhal objął stanowisko konsula.

² aa — ostro krytykować.

³ stai — ǳiś: przetrawić.

⁴ oi — marzyć o czymś nierealnym.

Geniusz poetycki umarł, ale przyszedł na świat geniusz oee . Jestem głęboko

przekonany, że jedyna odtrutka, która może kazać czytelnikowi zapomnieć o wiecznych

a autora, to absolutna szczerość. Czy będę miał odwagę opowieǳieć rzeczy upokarzające,

nie ratując ich przedmowami bez końca? Mam naǳieję.

Mimo klęsk mojej ambicji nie uważam luǳi za złych, nie uważam się za prześladowa-

Próżność

nego przez nich. Patrzę na nich jak na machiny poruszane we Francji noi , a gǳie

inǳiej wszystkimi namiętnościami, z próżnością włącznie.

Nie znam sam siebie i czasami w nocy, kiedy o tym myślę, złości mnie to. Czy jestem

dobry, zły, inteligentny, głupi? Czy umiałem wyciągnąć korzyść z przypadków, w które

rzuciła mnie wszechpotęga Napoleona (którego zawsze uwielbiałem) w  i nasze wy-

sypanie się w błoto w , i nasz wysiłek, aby się z niego wydobyć w ⁵? Obawiam

się, że nie; ǳiałałem z kaprysu, przypadkowo. Gdyby mnie ktoś prosił o radę w spra-

wie takiej samej, jak moja, umiałbym ją dać, i to zupełnie niepospolitą. Przyjaciele moi,

rywale intelektualni, komplementowali mnie często w tej mierze.

W  hrabia Beugnot⁶, minister policji, oﬁarował mi dyrekturę aprowizacji⁷ Paryża.

Nie żądałem niczego, mogłem doskonale przyjąć. Odpowieǳiałem barǳo niezachęcają-

co panu Beugnot, człowiekowi, który jest próżny jak dubeltowy⁸ Francuz — musiał być

mocno zgorszony. Ten, który dostał owo miejsce, wycofał się z niego po czterech czy pię-

ciu latach, mając pienięǳy w bród, i to (powiadają) nie kradnąc. Bezgraniczna wzgarda,

jaką miałem dla Burbonów⁹ — było to dla mnie wówczas cuchnące błoto — sprawiła,

że opuściłem Paryż w kilka dni po oddaleniu uprzejmej propozycji pana Beugnot. Serce

Flirt, Kobieta

moje, ściśnięte triumfem wszystkiego, czym pogarǳałem, a czego nie mogłem niena-

wiǳić, orzeźwiała jedynie odrobina miłości, jaką zaczynałem czuć do hrabiny Du Long,

którą widywałem co ǳień u pana Beugnot i która w ǳiesięć dni później grała wielką

rolę w moim życiu. Wówczas wyróżniała mnie nie jako miłego człowieka, ale jako orygi-

nała. Wiǳiała, że jestem przyjacielem kobiety barǳo brzydkiej, a barǳo wartościowej,

hrabiny Beugnot. Zawsze żałowałem tego, że jej nie pokochałem. Cóż za przyjemność

rozmawiać poufnie z kobietą na takim stanowisku!

Barǳo długa jest ta przedmowa, czuję to od trzech stronic; ale mam zacząć od spraw

tak smutnych i trudnych, że lenistwo mnie już chwyta, niemal mam ochotę rzucić pióro.

Ale za pierwszą chwilą samotności miałbym wyrzuty.

Wyjechałem z Mediolanu do Paryża [] czerwca , z sumą  anków, zdaje mi

się, uważając za jedyne szczęście strzelić sobie w łeb, skoro ta suma się skończy. Żegnałem,

po trzech latach zażyłości, kobietę, którą ubóstwiałem, która mnie kochała i która nie

oddała mi się nigdy.

Jeszcze po tylu latach nie umiem zgadnąć pobudek jej postępowania. Miała barǳo

złą opinię, a wszakże miała w życiu tylko jednego kochanka; ale paniusie mediolańskie

mściły się na niej za jej wyższość. Biedna Metylda¹⁰ nie umiała ani się bronić przed tym

wrogiem, ani garǳić nim. Może pewnego dnia, kiedy będę barǳo stary, barǳo wystygły,

będę miał odwagę mówić o latach , , , .

W  z wielkim trudem opierałem się pokusie strzelenia sobie w łeb. Rysowałem

pistolet na marginesie lichego miłosnego dramatu, który bazgrałem wówczas (mieszkając

w Casa Acerbi). Zdaje mi się, że to ciekawość wydarzeń politycznych nie pozwoliła mi

skończyć z sobą, a może, bez mojej świadomości, obawa bólu.

Wreszcie pożegnałem się z Metyldą.

— Kiedy pan wróci? — spytała.

— Nigdy, mam naǳieję.

Jeszcze ostatnia goǳina kręceń i pustych słów — jedno jedyne mogło zmienić moje

przyszłe życie; niestety, nie na długo: ta anielska dusza, ukryta w tak pięknym ciele,

rozstała się ze światem w  r.

⁵ — mowa o tzw. Rewolucji Lipcowej, która uniemożliwiła wprowaǳenie we Francji monarchii

absolutnej.

⁶ egnot aes ae (–) — polityk ancuski.

⁷ aoiaa — zaopatrzenie w żywność.

⁸ etoy — podwójny.

⁹ onoie — dynastia królewska we Francji, Hiszpanii oraz w królestwach włoskich.

¹⁰ etya — zob. tekst Tadeusza Boya-Żeleńskiego ze zbioru mysy mysy

 Pamiętnik egotysty



Wreszcie wyjechałem w stanie, który można sobie wyobrazić, dnia… czerwca. Jecha-

łem z Mediolanu do Como, obawiając się co chwila, że wrócę z drogi.

Tego miasta, gǳie tyle razy myślałem, że przyjǳie mi skończyć, nie mogłem opuścić

Miłość

bez uczucia rozdarcia. Zdawało mi się, że zostawiam tam życie, co mówię! Czym było życie

wobec niej — Metyldy! Umierałem za każdym krokiem, który mnie od niej oddalał.

Każdy oddech był westchnieniem (Shelley¹¹).

Po jakimś czasie byłem jak ogłupiały, rozmawiałem z pocztylionami¹² i odpowiadałem

poważnie na ich reﬂeksje nad cenami wina. Rozważałem wraz z nimi przyczyny, które

powinny je podrożyć o solda¹³. Najokropniejsze dla mnie było spojrzeć w samego siebie.

Minąłem Airolo, Bellinzonę, przybyłem do Lugano (dźwięk tych nazw przyprawia mnie

jeszcze ǳiś o dreszcz —  czerwca ).

Przybyłem na przełęcz św. Gotarda; wówczas to było okropne (zupełnie podobne do

góry Cumberland w północnej Anglii, z dodatkiem przepaści). Chciałem przebyć św.

Gotarda konno, spoǳiewając się po trosze, że się przewrócę, że się okaleczę porządnie

i że mnie to rozerwie. Mimo że jako dawnemu oﬁcerowi kawalerii spaść z konia to mi nie

pierwszyzna, nie lubię spaść na obsuwające się kamienie, ustępujące pod kopytami konia.

Kurier, który mi towarzyszył, zatrzymał mnie w końcu i oświadczył, że niewiele mu

zależy na moim życiu, ale że zmniejszyłbym jego zarobki i że nikt nie chciałby z nim

jechać, gdyby się dowieǳiano, że pod jego okiem podróżny spadł w przepaść.

— Jak to! Nie domyśliłeś się, że ja mam syf¹⁴…?— rzekłem. — Nie mogę iść.

Przybyłem z tym kurierem, przeklinającym swój los, do Altdorf. Otwierałem ogłu-

piałe oczy na wszystko. Jestem wielkim admiratorem¹⁵ Wilhelma Tella¹⁶, mimo że pro-

rządowi pisarze wszystkich krajów twierǳą, że on nigdy nie istniał. W Altdorf, zdaje

mi się, lichy posąg Tella w kamiennej spódniczce wzruszył mnie, właśnie dlatego, że był

lichy.

„Oto więc — powiadałem sobie z łagodną melancholią, pierwszy raz zajmującą miejsce

oschłej rozpaczy — oto więc, w co obracają się najpiękniejsze rzeczy w oczach gawieǳi¹⁷.

Taka i ty jesteś, Metyldo, w salonie pani Traversi”.

Widok tego pomnika uspokoił mnie nieco. Spytałem o miejsce, gǳie znajduje się

kaplica Tella.

— Zobaczy ją pan jutro.

Nazajutrz ruszyłem w drogę w barǳo licznym towarzystwie: oﬁcerowie szwajcarscy

należący do gwardii Ludwika XVIII¹⁸, którzy jechali do Paryża.

(Tu cztery strony opisów krajobrazu, od Altdorf po Gersau, Lucernę, Bazyleę, Bel-

fort, Langres, Paryż. Zwrócony ku sprawom ducha, doznaję uczucia nudy, kiedy muszę

opisywać świat zewnętrzny. Od dwóch lat nie napisałem ani dwunastu stronic tego ro-

ǳaju).

Francja, a zwłaszcza okolice Paryża, nigdy mi się nie podobały, co dowoǳi, że jestem

lichym Francuzem i złym człowiekiem, jak powiadała później panna Zoﬁa ***, pasierbica¹⁹

pana Cuvier.

Serce mi się ścisnęło do reszty, kiedym jechał z Bazylei do Gelfort i opuszczałem wy-

sokie, jeżeli nie piękne, góry szwajcarskie dla okropnych i płaskich widoków Szampanii.

Jakież kobiety brzydkie są w ***, wiosce, gǳie je oglądałem w niebieskich pończo-

Wieś, Kobieta

chach i w sabotach²⁰. Ale później powieǳiałem sobie: „Co za uprzejmość, dystynkcja²¹,

jakie poczucie sprawiedliwości w ich wiejskich pogwarkach!”.

¹¹ eey Pey ysse (–) — angielski poeta i dramatopisarz okresu romantyzmu, mąż Mary Shelley.

¹² otyion — osoba powożąca dyliżansem pocztowym.

¹³ so — dawna moneta włoska.

¹⁴ sy — syﬁlis, choroba przenoszona drogą płciową.

¹⁵ amiato — wielbiciel.

¹⁶ iem e — postać legendarna, szwajcarski bohater narodowy, łucznik który poderwał Szwajcarów do

walki o niezależność ().

¹⁷ gaie — tłum, pospólstwo.

¹⁸ ik (–) — król Francji z dynastii Burbonów od .

¹⁹ asieia — córka małżonka z poprzedniego małżeństwa.

²⁰ saoty — roǳaj drewnianych butów.

²¹ ystynka — tu: dystyngowane zachowanie.

 Pamiętnik egotysty



Langres położone jest jak Volterra — miasto, które uwielbiałem wówczas, ile że było

sceną jednego z moich najśmielszych ataków w wojnie przeciw Metylǳie.

Pomyślałem o Diderocie²², synu, jak wiadomo, nożownika z Langres. Myślałem

o si ataiie , jedynej z jego książek, którą cenię, ale też cenię ją o wiele więcej

niż Po naasisa , niż aktat nak i sto tomów sławionych przez bakałarzy²³.

„Największym z nieszczęść — wykrzyknąłem — byłoby, gdyby ci luǳie tak oschli,

moi przyjaciele, wśród których przyjǳie mi żyć, odgadli moją namiętność, i to dla ko-

biety, której nie miałem nigdy!”.

Mówiłem to sobie w czerwcu  i wiǳę w czerwcu  po raz pierwszy, pisząc to,

że ta obawa, tysiąc razy ponawiana, była w istocie sprężyną mojego życia przez ǳiesięć

lat. ǲięki niej doszedłem do tego, że stałem się inteigentny i oiny , rzecz, którą

najbarǳiej garǳiłem w Mediolanie w , kiedy kochałem Metyldę.

Dotarłem do Paryża, który mi się wydał ohydny, obrażający dla mojej boleści. Przy-

byłem z jedną myślą: nie ai się . Po tygodniu, wiǳąc ten bezwład polityczny, po-

wieǳiałem sobie: „Muszę skorzystać z mego cierpienia i z. L ”²⁴.

Żyłem tą myślą kilka miesięcy, z których zaledwie coś pamiętam. Zamęczałem listami

przyjaciół w Mediolanie, aby otrzymać pośrednio bodaj słówko o Metylǳie. Lecz oni

potępiali moje szaleństwo i nigdy nie wspominali o niej.

Zamieszkałem w Paryżu przy ulicy Richelieu, w Hotelu Brukselskim, nr , prowa-

ǳonym przez niejakiego pana Petit²⁵, ekslokaja jednego z panów de Damas. Grzeczność,

wǳięk, zręczność tego pana Petit, jego brak wszelkich sentymentów, jego wstręt dla

głębszych drgań duszy, jego żywa pamięć próżnostek sprzed lat trzyǳiestu, jego idealna

uczciwość pieniężna — wszystko to czyniło go w moich oczach wzorem Francuza starej

daty. Powierzyłem mu  anków, które mi zostały; wmusił mi jakiś kwitek, który co

rychlej zgubiłem, czym wielce się asował²⁶, kiedy po kilku miesiącach czy tygodniach

odebrałem swoje pieniąǳe, aby jechać do Anglii, dokąd mnie pchała śmiertelna antypatia

do życia w Paryżu.

Mało mam wspomnień z tego namiętnego okresu. Sprawy życia spływały mi nie-

postrzeżone albo wzgarǳone, kiedy je zauważyłem. Myśl moja była na placu Belgioioso

w Mediolanie. Skupię się, aby sobie przypomnieć domy, w których bywałem.

ł 

Oto portret wartościowego człowieka, z którym spęǳałem wszystkie ranki przez osiem

lat. Łączyło nas uczucie szacunku, ale nie przyjaźni.

Stanąłem w Hotelu Brukselskim, bo tam mieszkał Piemontczyk, najbarǳiej oschły,

twardy, najbarǳiej podobny do imć²⁷ Rancune'a ( oie iesna ²⁸), jakiego kiedy-

kolwiek spotkałem. Baron de Lussinge był towarzyszem mego życia od  do ;

uroǳony około , miał w r.  trzyǳieści sześć lat. Odstrychnął się²⁹ ode mnie i za-

czął być niegrzeczny dopiero wówczas, kiedy zyskałem opinię człowieka dowcipnego, po

okropnym nieszczęściu  września ³⁰.

Pan de Lussinge, mały, szeroki, krępy³¹, niewiǳący nic o trzy kroki, zawsze źle ubra-

ny przez skąpstwo i obracający nasze spacery na to, aby układać budżet osobistych wy-

datków kawalerskich w Paryżu, był człowiekiem niezwykle roztropnym. Ja, w moich

romantycznych i świetnych iluzjach, wiǳiałem geniusz, dobroć, sławę, szczęście każdego

przechodnia w proporcji trzyǳiestu, gdy było tylko piętnaście — on zaś wiǳiał tylko

sześć albo siedem.

²² ieot enis (–) — ancuski pisarz, krytyk i ﬁlozof, współredaktor iekie nykoeii an

skie , autor powiastki ﬁlozoﬁcznej ataista i ego an .

²³ akaa — tu: nauczyciel, wykładowca.

²⁴ — czyli ois — zabić Ludwika XVIII; myśl obca liberałom, do których należał Stendhal.

²⁵ Petit — z ancuskiego przymiotnik etit oznacza: mały, niski.

²⁶ asoa się — martwić się.

²⁷ im — skrót od wyrażenia grzecznościowego ego mio , stawianego przeważnie przed nazwiskiem.

²⁸ oie iesna — klasyczna parodia romansu autorstwa Paula Scarrona.

²⁹ ostyn się (daw.) — tu: oddalić się, zerwać a. ochłoǳić stosunki.

³⁰ o okonym niesęi enia — moment rozstania z Klementyną Curial.

³¹ kęy — niski i mocno zbudowany.

 Pamiętnik egotysty



Stendhal - Pamiętnik egotysty.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: