Mendalka.PDF

LucyNA

UNIWERSYTET WARwiŃskoMAzuRski w OlsziyNJE

INTERNET JAko Nowy Typ

wychowA\vczEqo

„Rzeczą dla cztowleka najważniejszą jest wychowanie, al-

bowiem rzecz dobrze rozpoczęta daje nadzieję dobrego wy-

niku".

Antyfbn z Rarnnus

Początki sieci komputerowej Internet sięgają 1969 roku. Właśnie 36 lat temu

powstała - na zamówienie ARPA (Advanced Research Projects Agency - Agencja

Zaawansowanych Projektów Badawczych), jednej z agend Departamentu Obrony

USA sieć o nazwie ARPAnet, mająca łączyć departament z jednostkami współ-

pracującymi z nim, w tym z uniwersytetami prowadzącymi badania naukowe na

potrzeby wojska. Początkowo była to sieć łącząca trzy komputery w Kalifornii

z jednym w stanie Utah, następnie udostępniono jej usługi szerszemu gronu

instytucji i uczelni, prowadząc działania związane z obronnością. W 1972 roku,

kiedy zaprezentowano ARPAnet publicznie, połączone komputery osiągnęły liczbę

50 1 .

Słowo Internet jest zbitką angielskich wyrazów interconnection networić 1 i po

raz pierwszy pojawiło się w 1982 roku. Już sama nazwa - Internet zawiera w sobie

istotę globalnej sieci komputerowej, która stanowi w rzeczywistości zbiór różnych

sieci. Obecnie ocenia się, że Internet łączy ponad 50000 sieci składowych.

Najczęściej używanymi przymiotnikami do charakterystyki sieci są dwa okreś-

lenia. Internet jest rozległą, rozproszoną siecią komputerową. Rozległą, ponieważ

łączy ze sobą wiele systemów komputerowych. Rozproszoną, gdyż nie można

w całej jej skali wyróżnić punktu centralnego, w jakikolwiek sposób nadzorującego

jej pracę. Każdy jej fragment jest zdolny do samodzielnego działania.

Internet jest jednym z najbardziej rozwijających się systemów na świecie. Stale

wzrasta liczba komputerów podłączanych do sieci. Wzrasta też ilość i jakość usług

przez nią oferowanych. O popularności mogą świadczyć następujące dane. W roku

1989 przez sieć przeszło 12 milionów pakietów informacji. Do grudnia 1992 roku

w sieci rozchodziło się rocznie 6 miliardów pakietów informacyjnych, a w maju

320

LUCYNA MENDALKA

INTERNET JAKO NOWY TYP ŚRODOWISKA

321

1994 roku przez kable i łącza komputerowe przeszło ponad 21 miliardów pakietów

w stosunku rocznym 3 .

Dlaczego Internet z roku na rok staje się coraz bardziej popularny? Dlaczego

przyciąga do siebie tylu amatorów? Odpowiedzi znajdziemy zapoznając się z jego

zawartością. Internet jest:

• społecznością komputerów, które porozumiewają się ze sobą za pośrednictwem

linii światłowodowych, telefonicznych, łączy satelitarnych oraz innych środków

łączności, umożliwiających natychmiastowy, szybki, sprawny transport infor-

macji,

• oceanem zasobów, czekających na eksploatację,

• miejscem prowadzenia badań i debat, dokumentacją tez i miejscem komercyj-

nych prezentacji,

• kopalnią wiedzy dla profesjonalistów, wymieniających informacje związane z in-

teresującą ich dziedziną,

• mrowiem bibliotek i archiwów,

• bankiem oprogramowania,

• czynnikiem, pokonującym fizyczne bariery odległości,

• medium, umożliwiającym kontaktowanie się ludzi posiadających jakieś ważne

informacje, z tymi osobami, które ich nie mają 4 .

Internet, uważany do niedawna za coś tajemniczego, niepostrzeżenie wszedł do

naszego życia. Niegdyś środek komunikacji dla wtajemniczonych, z którego korzy-

stali tylko naukowcy, dziś jest obecny w niemal wszystkich dziedzinach ludzkiej

aktywności. Z sieci korzysta 80% osób w celu pozyskanie informacji, 75% by

nawiązać komunikację z innymi, 58,8% dla rozrywki, 44,5% w pracy, 37,5% osób

w ten sposób spędza wolny czas, 9,2% tak robi zakupy 5 . Dla wielu ludzi staje się

on nieodzownym elementem codziennego życia. Wprowadzamy go do szkół i od

najmłodszych lat przyzwyczajamy dzieci do jego wszechobecności. Ze względu na

rosnącą popularność i zasięg, Internet staje się nowym typem środowiska wy-

chowawczego. Należy go zatem bliżej poznać.

Środowisko wychowawcze jest częścią środowiska społecznego i kulturowego,

które wywiera wpływ na wytwarzanie się trwałych postaw, poglądów, wiedzy,

sposobów postępowania 6 .

Korzystanie z Internetu rośnie lawinowo. Obecnie najwięcej użytkowników jest

w wieku 15-25 lat. W tym wieku młody człowiek jest podatny na wpływ, bo

osobowość jeszcze się kształtuje, natomiast to, co się w tym okresie ukształtuje,

jest względnie trwałe. Osoby, które korzystają z Internetu, często poświęcają mu

bardzo dużo czasu. Tak więc istnienie wpływu jest niewątpliwe, jednak jego

charakter może być rozmaity 7 .

Internetowa eksploracja była tak nagła, że nie zdążyliśmy się przyjrzeć temu

nowemu środkowi komunikacji dokładnie i z dystansem i spojrzeć na nie jak na

nowy rodzaj środowiska, które może wywrzeć potężny wpływ na nasze zachowa-

nie 8 . Co więcej - okazuje się, że Internet to nie tylko jedno, lecz kilka środowisk:

World Wide Web (WWW),

poczta elektroniczna (e-mail),

asynchroniczne forum dyskusyjne,

synchroniczne pogaduszki na kanałach IRC (tzw. czaty),

Multiuser Dundeons (MUD),

Multiuser Shared Hallucination (MUSH) 9 .

Serwisy, z których korzystają dzieci

100%i 91,9%

50%

11,8%

Źródło: Materiały z konferencji nt. Wykorzystywanie seksualne dzieci. Warszawa,

24 -24 kwietnia 2004.

Z Internetu korzysta coraz więcej osób. W Polsce grupa ta wynosi ok. 3,5 min.

31,5% korzysta z Internetu kilka razy dziennie, 30,5% - codziennie, 13,3% - 5-6

razy tygodniowo, 19,3% - 2-4 razy tygodniowo, 3,8% raz w tygodniu, 1,1%. 2-3

razy w miesiącu 10 . Dzieci najczęściej korzystają z Internetu w domu - 55,2%,

25,1%-w szkole, 11,8%-u znajomych, 5,1%- w kawiarence internetowej 11 . Dla

coraz większej liczby dorastających jednostek Internet staje się - obok rodziny,

szkoły, grona rówieśników - czynnikiem wpływu, który niekiedy wypiera wcześniej

wymienione 12 .

Wielofunkcyjność Internetu, różne możliwości jego wykorzystywania powodują

wydłużenie czasu poświęcanego przez użytkowników na pobyt w sieci. Można

zatem przyjąć, że medium to będzie coraz silniej oddziaływać na procesy wy-

chowawcze 13 .

322

LUCYNA MENDALKA

INTERNET JAKO NOWY TYP ŚRODOWISKA

Wirtualny świat jest coraz częściej, zwłaszcza przez młodego odbiorcę, utoż-

samiany z realną rzeczywistością. Dlatego też sieć przestaje być tylko narzędziem

podporządkowanym człowiekowi, ale staje się istotnym elementem jego środowis-

ka życia, uczestnikiem świata społecznego 14 .

Amerykański pisarz W. Gibson w powieści fantastycznonaukowej „Neuroman-

cer" stworzył termin cyberprzestrzeni na oznaczenie wirtualnego świata kom-

puterów i społeczeństwa przez ten świat wykreowanego' 5 .

Główną i charakterystyczną cechą Internetu, będącą nośnikiem wpływu psy-

chicznego, jest anonimowość. Bardzo często logując się w Internecie posługujemy

się pseudonimami by ukryć swoją tożsamość. Anonimowość w znaczącym stopniu

wpływa też na nasze zachowanie i sprzyja pozbywaniu się zahamowań 16 . Ludzie

nie obawiają się poważniejszych konsekwencji ze względu na fizyczną odległość

i często posuwają się dalej niżby to zrobili podczas kontaktu osobistego 17 . Łatwiej

atakuje się kogoś, kogo się nie widzi i kto znajduje się daleko. Nie widzimy

zranionych i wykrzywionych bólem twarzy i czujemy się bezpieczniejsi i lepiej

zabezpieczeni przed ewentualnym kontaktem 18 . Ludzie chcą pozostać anonimo-

wymi także dlatego, by móc ponarzekać, głosić kontrowersyjne poglądy, zadawać

pytania, które normalnie świadczyłyby o ich głupocie, lub angażować się w działa-

nia, które woleliby zachować w tajemnicy 19 .

Z Internetem, a w szczególności z anonimowością jego użytkowników zawsze

wiązano nadzieję, że wirtualny świat zdoła się rozprawić przynajmniej z dys-

kryminacją i uprzedzeniami. Nie dysponując wskaźnikami, które pozwalają ziden-

tyfikować rasę, pleć czy wiek, nie będziemy mogli dawać upustu rasizmowi

i seksizmowi 20 .

Inną cechą Internetu jest możliwość eksperymentowania z tożsamością 2 *. Może-

my w zadziwiający sposób manipulować własną osobowością, na przykład przypi-

sując sobie inną płeć lub wiek. Eksperymentowanie z tożsamością jest ważną

częścią rozwoju człowieka, a kryzys tożsamości, który przeżywamy, zwłaszcza

w młodości są cennymi doświadczeniami dla naszego rozwoju psychicznego. Jeśli

wszystkiego nie spróbujemy, nie dowiemy się, co nam najbardziej odpowiada. Kiedy

znowu sobie wszystko poukładamy, przybieramy nową tożsamość. Temu stanowi

towarzyszy głębsze poczucie własnego ,.ja" 22 . Ponieważ mówiąc na swój temat

w sieci tak łatwo możemy ubarwiać lub fałszować, środowisko to staje się kuszącym

miejscem do przeprowadzenia eksperymentów. To, że możemy kłamać i zazwyczaj

uchodzi nam to na sucho, jest kolejną istotną cechą Internetu. W środowisku

tekstowym nie mamy możliwości zademonstrowania swojej wysokiej pozycji społe-

cznej tak jak w trybie wizualnym - nienagannym wyglądem i złotym zegarkiem.

Mimo to potrzeba człowieka, by zrobić na innym wrażenie, jest silna w każdej

sytuacji społecznej, a użytkownicy Internetu są pod tym względem niezwykle

pomysłowi 23 . Wielu użytkowników podaje fałszywe informacje na temat własnej

płci. Zjawisko to, przez młodzież traktowane najczęściej jako rodzaj rozrywki, może

nieść w następstwie niepełną lub zaburzoną identyfikację w roli seksualnej 24 .

Coraz więcej osób tworzy w sieci własne strony domowe. Prowadzi to do

koncentrowania się na własnym „ja" i wzmaga przeświadczenie, iż inni interesują

się nami i naszym życiem. Jest to zjawisko typowe w sytuacji, gdy osoba nie potrafi

odnaleźć się w naturalnej rzeczywistości, ma kłopoty w nawiązywaniu kontaktów

i czuje się odrzucona lub nieakceptowana. Młodzi ludzie są zapatrzeni w siebie

i mylnie sądzą, że inni podzielają ich zainteresowania. W tym okresie życia ludzie

przywiązują zbyt dużą wagę do tego, jak często przyglądają się im inne osoby,

a w konsekwencji przeceniają wrażenia, jakie robią na otoczeniu. Internet zachęca

do niepotrzebnego spędzania czasu na szlifowaniu naszych sieciowych tożsamości

na użytek wyimaginowanej publiczności, która może liczyć miliony, ale równie

dobrze może być bliska zeru 25 .

W ten sposób poszukujemy też ludzi o podobnych zainteresowaniach i po-

glądach. W Internecie jest wiele grup, w których ludzie o podobnych zainteresowa-

niach wymieniają się informacjami, opowiadają sobie dowcipy, dyskutują i poma-

gają sobie. Każda z tych grup ma swój własny wykaz norm, którymi się rządzi. Jest

imjednak bardzo trudno normy te egzekwować i podporządkować sobiejednostkę.

Brak fizycznej obecności członków grupy osłabia naszą naturalną skłonność do

konformizmu 20 . Są jednak i osoby, które potrafią bezwzględnie podporządkować

się normom i celom grupy. Tak naprawdę zaczynają żyć tylko życiem grupy. Ci

ludzie, podobnie jak narkomani, „odlatują" w nierzeczywisty świat, tyle że za

sprawą innych środków; nie używają „trawki" ani „marychy", lecz komputerowych

klawiszy. Ucieczka od rzeczywistości, która w jakiś sposób przerasta, rani, jest

niewygodna, nieprzyjemna, oraz od problemów, których nie potrafi się samemu

rozwiązać nie jest niczym niezwykłym, a w pewnych sytuacjach jest czymś

naturalnym. Komputeryzacja, a zwłaszcza Internet stworzyły takim osobom doda-

tkową możliwość schronienia się przed złym światem w świat dobry, przejścia od

nieakceptowanej rzeczywistości do świata czarownej baśni 27 . Takie postępowanie

jest objawami uzależnienia. Internet stanowi zagrożenie dla osobowości nazywa-

nych przez Antoniego Kępińskiego psychopatycznymi lub neuropatycznymi 28 .

Ludzie tacy spędzają całe dnie w sieci, nawet na chwilę nie potrafią się od niej

oderwać, podczas gdy ich aktywność w normalnym życiu i związki towarzyskie

ulegają erozji 29 .

Komputery przyczyniły się do stworzenia nowej jakości obcowania ze sobą.

Zmieniają się kontakty dzieci i młodzieży z rówieśnikami. Zastępują rodziców,

którzy zajęci licznymi obowiązkami nie są w stanie poświecić dzieciom zbyt wiele

czasu. Komputer stal się elektroniczną niańką, która jest do dyspozycji dziecka

każdego dnia i o każdej porze. Jednak nie przekaże on dziecku elementów

wartościowych, nie ukształtuje jego poglądów, nie przeprowadzi właściwej soc-

jalizacji. Udostępnić natomiast może wiele treści negatywnych, demoralizujących

i wypaczających psychikę dziecka 30 .

Innym, ważnym składnikiem internetowej rzeczywistości jest większa skłon-

ność ludzi od otwartości. Siedząc przed ekranem komputera, mamy poczucie, że

324

LUCYNA MENDALKA

INTERNET JAKO NOWY TYP ŚRODOWISKA

325

osoby po drugiej stronie ekranu są nam bardziej przyjazne, bliskie. Chętnie

opowiadamy im o sobie, czujemy do nich większą sympatię i okazujemy w kontak-

tach z nimi więcej emocji. Możemy skoncentrować się na sobie - na własnych

słowach i uczuciach, które chcemy pokazać. Nie musimy się martwić swoim

wyglądem, ubraniem i nadwagą 31 .

Wielu ludzi uważa, że Internet jest pełen wulgaryzmów i agresji. Istotnie,

badania na temat komunikacji za pomocą sieci komputerowej ujawniły, że zdu-

miewająco dużo w niej wyzwisk, przekleństw i obelg - dużo więcej niż w grupach

spotykających się twarzą w twarz. Agresja jest bardzo złożonym zachowaniem, lecz

podobnie jak w prawdziwym życiu pewne cechy Internetu powodują, że ludziom

skacze ciśnienie 32 . Można wyróżnić dwa podstawowe powody frustracji: opóź-

nienie w komunikacji i trudności w nawigacji. Opóźnienie jest to po prostu czas,

po jakim wypowiedź pokazuje się na ekranach innych osób znajdujących się

w pokoju rozmów 33 .

Do najczęściej używanych form agresji w Internecie można zaliczyć:

- agresję w sieci przekazywaną tekstem,

- „obsmarowanie" winowajcy na własnej stronie intcrnetowej,

- danie upustu swojej agresji podszywając się pod kogoś innego,

- wojnę na obelgi na kanałach IRC 34 .

Może się wydawać, że wyładowanie swojego gniewu za pomocą klawiatury

komputera jest dobrym sposobem na katharsis. Stajemy się wtedy szczęśliwsi

i łagodniejsi w prawdziwym życiu. Niestety, badania psychologiczne dowodzą, że

zazwyczaj nie wygląda to tak pięknie. Wręcz przeciwnie: agresywne zachowanie

zamiast osłabiać, zdaje się wzmacniać nasze agresywne skłonności 35 .

Wiele osób ma też zastrzeżenia co do obecności i ogólnej dostępności porno-

grafii. Natura wirtualnego świata na pewno ułatwia dostęp do szerzej rozumianej

erotyki 36 . Anonimowość, odległość fizyczna i brak obawy o konsekwencje w cyber-

przestrzeni sprawiają, że z mniejszą obawą się po nią sięga. Nie można jednak

skupiać się tylko na tym co złe, ponieważ to co dobre przeważa tysiące razy.

Internet to ogromny obszar zaludniony przez miliony użytkowników. Nazywa-

nyjest „globalną wioską". W takim ujęciu często pojawia się pytanie o kulturę. Czy

Internet ma własna kulturę, czy stanowi kulturę sam w sobie?

Jest on cywilizacją, metakulturą niepodobną do czegokolwiek, co spotyka się

w „prawdziwym świecie". W rzeczywistości Internet to więcej niż kultura, to

społeczność. Włączają się do niego ludzie z całego świata, pochodzący z zupełnie

różnych środowisk 37 .

Największy wpływ, jako środowisko wychowawcze, Internet ma na dzieci

i młodzież. W wielu rodzinach to dzieci wprowadzają Internet do domów. Szybki

rozwój technologii pozwala im na dostęp do najlepszych i najgorszych rzeczy, które

mogą tu znaleźć. Czasami szczera wiara w wartości edukacyjne Internetu, moż-

liwość posiadania biblioteki na biurku powoduje, że rodzice ignorują inne. nie

zawsze korzystne wymiary tej technologii. Często ignorancja ta wynika również

z nieznajomości sposobów poruszania się w sieci. Na dorosłych spoczywa od-

powiedzialność za właściwe pokierowanie dziećmi w sieciowym świecie, a to

wymaga od ludzi zapoznania się z tym, co się w Internecie znajduje, ze zmianami,

jakim podlega jego zawartość, z tym, czym się w nim zajmują dzieci, i jak to wpływa

na ich rozwój. Oceniając Internet, musimy kierować się bardziej wyważonym

podejściem, które będzie uwzględniało jego pozytywne i negatywne strony. Nie

powinniśmy zrzucać z siebie tej odpowiedzialności, gdyż technologia ta wciąż jest

jeszcze niedoskonała 38 . Konieczne jest więc bardziej efektywne wprowadzanie

edukacji medialnej, uczącej korzystania z mediów elektronicznych, przede wszyst-

kim Internetu, a dotycząca nie tylko informatyki, ale także rozumienia języka

mediów, skutków psychologicznych korzystania z nich i uruchamiania aktywno-

ści własnej, czyli świadomego decydowania o sposobie korzystania, a więc ograni-

czania czasu i krytycznego wyboru treści 39 .

Przypisy

1 B. Siemieniecki, W. Lewandowski, Internet w szkole, Toruń 2000, s. 8.

2 Tamże, s. 10.

3 Tamże, s. 8-10.

"Tamże, s. 10-11.

5 Media; leksykon PWN, (red.) E. Banaszkiewicz-Zygmunt, Warszawa, 2000, s. 84.

6 J. Szczepański, Środowisko wychowawcze, [w:] Encyklopedia pedagogiczna, (red.)

W. Pomykało, Warszawa 1997, s. 819.

7 M. Braun-Galkowska, Oddzialywanie Internetu na psychikę dzieci i młodzieży,

www.brpd.gov.pl

8 P. Wallace, Psychologia Internetu, Poznań 200, s. 7.

9 Tamże, s. 11-16.

2 B. Maj, Internet - korzyści i zagrozeniadla wychowania, (w:] Oblicza Internetu, (red.)

3 Media.' leksykon PWN..., s. 85.

M. Sokolowski, Elbląg, 2004, s. 190.

4 B. Maj, dz. cyt.

5 M. Furmanek, Spoteczne aspekty oddzialywania technologii informacyjnych, [w:] Eduka-

9 Tamże, s. 311.

2 0 Tamże, s. 119.

" R. Berson, Cyberofiary: psychospołeczne konsekwencje wykorzystywania młodzieży za

pośrednictwem Internetu, „Dziecko krzywdzone" nr 2, 2003, s. 72-74.

2 2 P. Wallace, dz. cyt., s. 67.

0 Media: leksykon PWN...

1 ' Badania przeprowadzone przez gemiusAdHoc w październiku 2004 na zlecenie Fundacji

Dzieci Niczyje.

cja medialna w społeczeństwie informacyjnym, (red.) S. Juszczyk, Toruń, 2002, s. 49.

16 P. Wallace, dz. cyt., s. 17.

1 7 Tamże, s. 157-158.

1 8 Tamże, s. 168.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: