43
A1 Pedagogika specjalna, jej cele, przedmiot i zadania
Nauka o nauczaniu i wychowaniu dzieci i młodzieży odchylonych od normy psycho-fizycznej, których możliwości przystosowania i udziału w życiu społecznym są zaburzone, zahamowane, ograniczone lub zaniedbane. Jest dyscypliną, która zajmuje się rehabilitacją niepełnosprawnych, a w odniesieniu do niedostosowanych społecznie – resocjalizacją.
3 aspekty powiązane ze sobą:
- uszkodzenia – (narządy zmysłowe) wszelka strata lub wada psychicznej, fizjologicznej lub anatomicznej struktury albo czynności,
· częściowe, fragmentaryczne lub całkowite (np. ślepota),
· okresowe,
· trwałe (przewlekle chore),
· ustabilizowane – nie podlega pogłębieniu ani zmniejszeniu,
· progresywne – (zespół Usher`a) pogłębiające się pogorszenie i zanik funkcjonowania narządu,
· regresywne – ustępujące.
- niepełnosprawność – ograniczenie lub brak (wynikający z uszkodzenia) możliwości wykonywania czynności na poziomie uważanym za normalny (sensoryczna, fizyczna, psychiczna)
- upośledzenie – niekorzystna sytuacja osoby będąca wynikiem uszkodzenia lub niepełnosprawności, ograniczenie lub uniemożliwienie wypełniania ról.
· ograniczenie
· uniemożliwienie
· utrudnienie
Upośledzenie – aspekty społeczne
Przedmiot badań pedagogiki specjalnej wymaga specyficznych metod wychowawczych i nauczania:
- osoby z trudnościami w poznawaniu świata i komunikowaniu się (niewidzący, niesłyszący)
- procesy poznawcze przebiegające nieprawidłowo
- uszkodzenia ruchu i przewlekła choroba
- niedostosowane społecznie wskutek zaniedbań środowiska
- przekraczające poziom zdolności i inteligencji
Zadaniem pedagogiki specjalnej jest stworzenie podstaw teoretycznych i metodycznych dla procesu rehabilitacji. W procesie rehabilitacji jest niezbędna znajomość źródeł i mechanizmów powstawania upośledzenia i stanu stopnia odchylenia od normy.
Pedagogika specjalna obejmuje profilaktykę, zapobieganie wystąpieniu lub pogłębieniu niepełnosprawności, terapię wychowawczą, przygotowanie i przystosowanie do życia i integracji społecznej mimo niepełnosprawności.
A2 Pojęcie dziecka niedostosowanego społecznie
W twierdzeniu – dziecko trudne – uważano, że winne jest samo dziecko, że nie potrafi nawiązać poprawnych kontaktów z ludźmi, popada w różne konflikty, nie wie czego właściwie chce, ma do innych pretensje, przeżywa wewnętrzne konflikty, odbijające się na jego zachowaniu, rodzice i nauczyciele nie mogą dać sobie z nim rady, mimo zdolności – źle się uczy. Lipkowski
Dziecko społecznie niedostosowane jest jednostką, która ze względu na zaburzenia charakterologiczne, spowodowane zewnętrznymi lub wewnętrznymi warunkami rozwoju wykazuje wzmożone trudności z dostosowaniem się do uznanych norm społecznych.
Cechy dziecka niedostosowanego społecznie:
- negatywne tendencje społeczne, cynizm, brawura, nieżyczliwość, stałe konflikty, niechęć do nauki i pracy, kłamstwa, brak krytycyzmu, brak poczucia odpowiedzialności, włóczęgostwo.
Za dziecko niedostosowane społecznie należy uznać takie dziecko, które rozwija się w taki sposób, że odbija się to źle na nim samym albo na jego kolegach. Dziecko bez pomocy zewnętrznej nie potrafi poprawić swoich stosunków z otoczeniem.
i wg niego dziecko niedostosowane społecznie nie działa w swoim interesie. Motywacja jego działania „jest nierealistyczna i jest dowodem frustracji”. Reakcje takiego dziecka są bardzo skomplikowane, trudne do przewidzenia i nieadekwatne do bodźca. Konopnicki nie zalicza do niedostosowanych społecznie: psychopatów, bezuczuciowców, jednostki pozbawione sumienia, te, które nie cierpią z powodu swoich antyspołecznych czynów.
A3 Organizacja szkolnictwa dla dzieci z wadą słuchu, jego specyfika
Pierwszy system nauczania głuchych opracował w Paryżu
K. Amman – metoda ustna
de Leppe – metoda migowa
Wszystkie metody nauczania głuchych dzieci stosowane dawniej i obecnie to poszukiwanie dróg pełnej realizacji osobistej, społecznej i zawodowej.
Umożliwienie głuchemu czynnego udziału w życiu środowiska razem ze słyszącymi.
Szkoły dla głuchych, obok zasadniczego celu, jakim jest nauczenie mowy czuwają nad całokształtem życia swoich wychowanków, zapewniając opiekę i wszechstronny rozwój.
Dla małych dzieci są poradnie – rehabilitacja w obecności matki (diagnoza, odpowiednie ćwiczenia, zadania do domu, kontrola). Przedszkola dla dzieci niesłyszących i niedosłyszących – normalne.
Klasyfikacja na stopień utraty słuchu:
- niedosłyszący
- resztki słuchu
- totalna głuchota
Z tym podziałem związane jest szkolnictwo, które obejmuje dwa typy – osoby słyszące i niesłyszące; grupa z resztkami słuchu nie ma osobnych szkół.
- jeżeli dziecko jest wcześnie rehabilitowane ma pewien zasób słów, czyta z ust, posiada aparat słuchowy – szkoła dla słabo słyszących
- jeżeli dziecko nie było rehabilitowane – szkoła dla głuchych.
Małe dzieci są rehabilitowane w poradniach dla dzieci z wadą słuchu. Szkoły podstawowe podzielone są na szkoły dla niesłyszących i słabosłyszących.
Dla niesłyszących – specjalny program nauczania
Dla słabosłyszących – normalny program nauczania szkoły podstawowej.
Klasy liczą 6-8 osób, stoliki ustawione w półkolu, lustra artykulacyjne, aparatura słuchowa.
Gimnazjum podzielone na - niesłyszących i słabosłyszących.
Kształcenie zawodowe – szkoły zawodowe, licea, technika.
Benni
Grzegorzewska
Góralówna: „Listy do rodziców dzieci głuchych”
poradnie dla dzieci i rodziców
Kształcenie zawodowe to najczęściej krawiectwo, gastronomia, poligrafia, ślusarstwo, stolarstwo, kreślarz, kafelkarz, elektronik, programista.
Nie mogą pracować na wysokościach, ponieważ mają zaburzony zmysł równowagi.
Zadaniem szkoły jest:
- przede wszystkim nauczenie mowy,
- kształtowanie i rozwijanie wypowiedzi ustnej i pisemnej
- uczenie prawidłowej wymowy
- uczenie czytania mowy z ust
- wychowanie słuchowe – aparat
Niepełnosprawni mają takie samo prawo do kształcenia jak inni. W interesie społeczeństwa jest bowiem, aby dzieci niepełnosprawne w procesie wychowania i kształcenia osiągnęły jak najpełniejszy rozwój.
System kształcenia:
- organizuje opiekę wychowawczą
- zapewnia możliwość zdobywania wiedzy ogólnej
- przygotowuje do pełnienia określonych funkcji społecznych poprzez przygotowanie do zawodu
W zakres systemu kształcenia specjalnego wchodzą:
- ochrona rozwoju
- wyrównywanie i kompensowanie zaburzeń i niewielkich odchyleń rozwojowych
- rewalidacja dzieci upośledzonych
W rozwoju systemu kształcenia specjalnego i opieki nad dziećmi w Polsce przyjęto następujące zasady:
- wychowanie ma się odbywać w integracji z dziećmi normalnymi jak najczęściej
- pomoc i opieka profilaktyczna
Opieka nad upośledzonymi musi obejmować wychowanie, kształcenie ogólne, społeczne i moralne, przygotowanie zawodowe, które jest dostosowane do rodzaju upośledzenia, przygotowuje do przyszłego życia w społeczeństwie.
Kształcenie specjalne obejmuje dzieci niewidome, głuche, upośledzone umysłowo, chore, kalekie itp.
Organizuje się placówki typu specjalnego: przedszkola, szkoły, zakłady wychowawcze itp. Wiąże się z tym przygotowanie i wykształcenie kadry pedagogicznej, wyposażenie placówek w specjalne środki dydaktyczne, praca z rodziną, praca ze społeczeństwem nad zaakceptowaniem ludzi niepełnosprawnych.
1. Maksymalne rozwijanie tych sił biologicznych, zadatków i cech, które są najmniej uszkodzone.
2. Wzmacnianie i usprawnianie uszkodzonych zakresów psychicznych i fizycznych.
3. Wyrównywanie – kompensacja (np. u niewidomych – dotyk i słuch, u głuchych – wzrok i dotyk).
B2 Przyczyny niedostosowania społecznego
Przyczynami niedostosowania społecznego mogą być:
- błędy wychowawcze
- konflikty z normami społeczno-moralnymi ale bez zaburzeń wyższych czynności nerwowych
Przyczyny tkwią najczęściej w środowisku, które pod jakimś względem jest wypaczane, np. gdy dorośli nie zaspakajają podstawowych potrzeb dziecka lub stawiają mu nadmierne wymagania w stosunku do jego możliwości rozwojowych.
Powodem mogą być również zaburzenia wyższych czynności nerwowych, a więc tło psychopatyczne, charakteropatyczne, nerwicowe.
Przyczyna zaburzeń w zachowaniu jest wynikiem zachwiania równowagi między środowiskiem a organizmem.
Przyczyna może tkwić zarówno w środowisku, jak i w samej jednostce.
- przeżycia wczesnodziecięce:
· brak możliwości wytworzenia stosunku uczuciowego do matki do 3 r.ż.
· deprawacja uczuć przez określony czas
· zmiany osób, które pełniły rolę matki w tym czasie
przyczyna może być całkowite pozbawienie matczynej opieki lub długotrwała rozłąka, przerzucanie dziecka z jednego zakładu do drugiego, co uniemożliwia wytworzenie się stałej więzi uczuciowej
- czynniki dziedziczne
- dziecko wychowywane w środowisku patologicznym
- dziecko wychowywane w normalnym środowisku, lecz system wychowawczy jest błędny i postawy rodziców niewłaściwe
- zachowania przestępcze są wynikiem frustracyjnych sytuacji spowodowanych niezaspokojeniem potrzeb dziecka lub niemożnością wytworzenia silnego super – ego, co pociąga za sobą nieukierunkowanie się społecznie akceptowanych nawyków postępowania
· brak ciepła rodzinnego
· konflikty w rodzinie
· niewłaściwa opieka ze strony rodziców lub jej brak
· alkoholizm rodziców
· kradzieże i recydywa
· niepowodzenia szkolne – pociągają za sobą wagary, ucieczki z domu, mogą inicjować alkoholizm, kradzieże, chuligańskie wyczyny
Otton Lipkowski Jedlewska
Czapow Han-Ilgiewicz „W naszej klasie”
B3 Rola pedagoga w dziecięcym zakładzie leczniczym
Współczesna medycyna obejmuje oddziaływaniem całą osobowość pacjenta, a nie tylko jej wycinek. Dlatego rehabilitacja kompleksowa, która wymaga włączenia w proces leczenia różnych specjalistów: lekarzy, psychologów, socjologów i innych lekarzy. Przede wszystkim potrzebny jest ktoś, kto orientuje się w potrzebach psychicznych pacjentów, zna sposoby ich zaspokajania.
Zmiany zachodzące pod wpływem choroby obejmują także system nerwowy, który odgrywa główną rolę w funkcjonowaniu jednostki.
System nerwowy chorego dziecka jest szczególnie wrażliwy. Pod wpływem bólu, rozstania z domem, izolacji od normalnego życia, ograniczenie aktywności, dziecko słabo uświadamia sobie swoje potrzeby. Potrzebuje życzliwości, serdeczności, beztroski, kontaktów z rówieśnikami. Niezaspokojenie tych potrzeb osłabia siły do walki z chorobą.
Naczelnym zadaniem pedagoga jest więc dodatnie oddziaływanie na procesy nerwowo-psychiczne pacjenta w celu wyrobienia dobrego samopoczucia, a przez to do stworzenia warunków do walki z chorobą. U podstaw leży:
- ochrona dziecka przed nadmiernym wysiłkiem
- wzmacnianie sił odpornościowych organizmu, a szczególnie nadwyrężonego układu nerwowego
Wychowanie dziecka przewlekle chorego opiera się na dwóch zasadach:
- zasada całościowego ujmowania oddziaływań wychowawczych
- zasada plastyczności w doborze środków wychowawczych
Naczelnym zadaniem pedagoga jest dodatnie oddziaływanie.
Zadania pedagoga:
- dodatnie oddziaływanie
- wspomaganie sił odpornościowych organizmu, a szczególnie nadwyrężonego systemu nerwowego
Pedagog powinien zaspokajać w dziecku:
- potrzebę bezpieczeństwa
- potrzebę oparcia się na czyimś autorytecie
- potrzebę więzi z domem rodzinnym
doznawania uczuć życzliwości i serdeczności
okazywania innym swoich uczuć
odprężenia w zabawie i aktywności w różnych formach
kontaktów społecznych z rówieśnikami.
Doroszewska
Dega „Dziecko kalekie”
Hulek „Podstawy rehabilitacji”
C1 Związek pedagogiki specjalnej z pedagogiką ogólną i innymi dyscyplin...
pedagog107