DEPRESJA

1. A. Grabowski  „Depresja w praktyce lekarza rodzinnego”
2. M. Matuszczyk  „Depresja według ICD – 10”
3. M. Matuszczyk  „Elektrowstrząsy”
4. A. Bilikiewicz  „Psychiatria”
5. M. Krzystanek  „Patogeneza dwubiegunowych zaburzeń afektywnych”

EPIDEMIOLOGIA:

· rozpowszechnienie tych zaburzeń jest duże, w zależności od metody badania wynosi od kilku do kilkunastu procent

· jednak tylko ok. 1/5 do 1/3 chorych szuka pomocy lekarskiej, a u połowy pacjentów z depresją trafiających do lekarzy pierwszego kontaktu choroba ta nie jest rozpoznawana

· w praktyce lekarskiej depresja należy do najczęściej spotykanych schorzeń

· z niektórych badań wynika, że występuje ona u 20-30% chorych zgłaszających się do lekarzy pierwszego kontaktu

· badania epidemiologiczne wskazują, że objawy depresyjne stwierdza się u 22-20% pacjentów leczonych w szpitalach ogólnych

ETIOLOGIA:

· depresje w przebiegu stanów afektywnych (depresja endogenna, psychoza maniakalno – depresyjna) :

-            przyczyny nie są do końca poznane i związane są z hipotetycznym czynnikiem endogennym

· depresje somatogenne (objawowe, organiczne) :

-            w przebiegu różnych chorób somatycznych

-            polekowa

-            zatrucia

-            uzależnienia

-            w chorobach OUN

· depresje psychgenne :

-            ich występowanie związane jest z różnymi urazami psychicznymi i emocjonalnymi

Granice pomiędzy tymi trzema kategoriami nie są ostre, u części chorych można stwierdzić współwystępowanie dwóch a nawet trzech grup czynników przyczynowych.

· Czynniki ryzyka depresji:

-   obciążający wywiad mówiący o występowaniu depresji lub prób samobójczych     w rodzinie

-            okres porodu i okołoporodowy, okres przekwitania

-            występowanie chorób przemiany materii, zwłaszcza zaburzeń hormonalnych

-            operacje, urazy głowy

-            zażywanie leków takich jak:

→    leki hormonalne (zwłaszcza glikortykosteroidy, czy żeńskie hormony płciowe)

→    niektóre leki hipotensyjne

→    niektóre leki cholinolityczne i cholinergiczne

-            stresy psychologiczne związane z:

→    stratą bliskich osób,

→    rozwodem

→    kryzysami rodzinnymi i małżeńskimi

→    bezrobociem.

Należy jednak pamiętać że depresja występuje często bez żadnych zrozumiałych przyczyn, również bez związku z urazami psychicznymi.

PATOGENEZA:

W obecnym widzeniu psychiatrycznym depresja nie stanowi jednostki chorobowej, a grupę zaburzeń o różnej etiologii, co znalazło odzwierciedlenie w najnowszej klasyfikacji ICD 10, w której to depresja, niezależnie od przyczyny może być kwalifikowana jako:
- epizod depresyjny - odnosi się wyłącznie do pojedynczego (pierwszego) epizodu depresyjnego;
- epizod depresyjny w przebiegu nawracających zaburzeń depresyjnych;
- epizod depresyjny w przebiegu zaburzeń afektywnych dwubiegunowych (jeżeli oprócz zespołów depresyjnych występują zespoły maniakalne)

· za powstawanie depresji odpowiada obniżenie przekaznictwa w układach noradrenergicznym, serotoninergicznym i dopaminergicznym.

· wiele obserwacji przemawia za udziałem układu GABA-ergicznego w patomechaniźmie depresji

-            poziom GABA w płynie mózgowo-rdzeniowym osób cierpiących na depresję jest obniżony, co wskazuje na zmniejszenie syntezy GABA w mózgu.

· czynniki neuroendokrynologiczne :

              -   zaburzenia osi podwzgórze przysadka nadnercza (nadczynnosć)

OBRAZ  KLINICZNY:

DEPRESJA ENDOGENNA :

-            innaczej : typowa, duża depresja, epizod depresyjny o znacznym nasileniu

-            dynamika choroby :

→    najczęściej powolne narastanie (kilkanaście dni, nieraz tygodni)

→    rzadziej zespół depresyjny pojawia się nagle w okresie kilku dni (nawet doby) i osiąga znaczne nasilenie (głównie choroba afektywna dwubiegunowa)

-            objawy osiowe :

→    obniżenie podstawowego nastroju

→    zahamowanie psychoruchowe

→    objawy somatyczne i zaburzenia rytmów biologicznych

→    lęk

· obniżenie podstawowego nastroju :

-            przeżywane przez chorych jako stan smutku, przygnębienia, niemożność przeżywania szczęścia i radości czy zadowolenia z wykonywania czynności które kiedyś sprawiały radość (anhedonia)

-            niekiedy zobojętnienie (niezdolność do przeżywania zarówno radości jak i smutku)

-            często  (zwłaszcza u dzieci) pojawia się dysforia

· obniżenie tempa procesów psychicznych i ruchu :

-            przejawiające się spowolnieniem tempa myślenia, osłabieniem pamięci, poczuciem pogorszenia sprawności intelektualnej

-            spowolnienie ruchowe osiągające niekiedy poziom zahamowania ruchowego

-            u niektórych chorych w miejsce spowolnienia ruchowego pojawia się niepokój ruchowy

· zaburzenie rytmów biologicznych i zaburzenia somatyczne :

-            są wyrazem zaburzeń funkcji regulacyjnych podwzgórza i tworu siatkowatego

-            zaburzenie rytmu snu i czuwania:

→    znacznie zmniejszonej ilość snu nocnego z jego spłyceniem, częstym budzeniem się, wczesnym porannym budzeniem się i występowaniem koszmarów nocnych (w obu wariantach choroby afektywnej)

→    zwiększona poterzeba snu (głównie w chorobie afektywnej dwubiegunowej)

-            dobowe wahania nastroju :

→    z najgorszym samopoczuciem rano i zmniejszeniem nasilenia objawów wieczorem

-            zaburzenia miesiączkowania

-            brak hamowania wydzielania kortyzolu przez deksametazon i hiperkortyzolemia

-            dolegliwości i zaburzenia somatyczne :

→    są wyrazem zaburzeń układu autonomicznego

→    napięciowe bóle łówy

→    bóle karku

→    zaparcia

→    wysychanie śluzówek jamy ustnej

→    brak łaknienia

→    ¯ masy ciała

→    ¯ libido

· lęk :

-            występuje typowo jako tzw. lęk wolnopłynący, wykazuje falujące nasilenie, często lokalizowany przez chorych w okolicy przedsercowej lub w nadbrzuszu

· zaburzenia treści myślenia :

-            negatywna ocena siebie i inne sądy depresyjne

-            urojenia depresyjne i hipochondryczne

-            natrętstwa myślowe i czynności natrętne

-            wtórne do objawów podstawowych

· zaburzenia spostrzegania :

-            omamy słuchowe (oskarżające głosy) i węchowe (zapach rozkładającego się ciała)

-            wtórne do objawów podstawowych

· zaburzenia funkcjonowania chorego w grupie społecznej :

-            bardzo wyraźne, wtórne do objawów podstawowych

-            poczucie niesprawności psychicznej, ciągłego zmęczenia, koncentrowanie się na swoich przeżyciach są przyczynami izolacji społecznej

-            utrata zainteresowań światem zewnętrznym

-            chorzy nie są w stanie podołać obowiązkom domowym i zawodowym, niekiedy zaniedbują podstawowe potrzeby

-             

DEPRESJA PORONNA (MASKOWANA, ATYPOWA, SUBDEPRESJA) :

-            jest to depresja w której objawy podstawowe i wtórne są słabo nasilone (subdepresja), lub ¯ nastroju jako objaw podstawowy nie występuje, bądź słabo występuje, a na pierwszy plan wysuwają się inne objawy zaburzeń depresyjnych

-            poszczególne objawy i cechy mają niewielkie nasilenie, niektóre nie występują, czasami na plan pierwszy wysuwaj się jeden lub dwa objawy, często o charakterze dolegliwości somatycznych i niejako "zasłaniają" mniej nasilony nastrój depresyjny

-            takie objawy nazywane są maskami, lub ekwiwalentami depresji

-            depresje poronne mogą być samodzielnymi postaciami nawrotu CHA, lub fazą wstępną, czy zejściem

· bezsenność :

-            jest najczęstszą maską depresji

-            zaburzenia są podobne jak w depresji typowej, przybierają charakter znacznego skrócenia snu ze spłyceniem, koszmarami snami i wczesnym porannym budzeniem się lub rzadziej nadmiernej senności

· zespoły lękowe :

-            gdy w obrazie przeważają psychopatologiczne objawy lęku , obraz przypomina nerwicę lękową i tak bywa rozpoznawany

-            gdy dominują komponenty wegetatywne lęku na pierwszym planie obrazu klinicznego stwierdza się zaburzenia psychofizjologiczne i psychosomatyczne, głównie ze strony układu krążenia (np. zespół pseudoangina pectoris) lub przewodu pokarmowego (stany spastyczne dróg żółciowych, jelit, przewlekłe zaburzenia żołądkowo-jelitowe)

· zespoły bólowe :

-            najczęściej bóle głowy

-            bóle z zakresu niektórych nerwów obwodowych np. nerwu trójdzielnego, kulszowego

· zespół natręctw :

-      ...