rola poety i poezji.doc

ROLA POETY I POEZJI

         Odbiorcami  poezji  bywają  ludzie  w  różnym  wieku , i  młodzi , i starsi , którzy  szukają  w  niej  wyrazu  własnych uczuć  i doświadczeń. Wszystkich  łączą  pytania  o  własną  tożsamość: o  to  kim  jestem , dokąd  zmierzam  i  dokąd  chciałbym  dojść, by  siebie  by  siebie  określić i  sprawdzić w  działaniu. Poeci  właśnie  poprzez  swoje  utwory  mówią  o  swoich  smutkach  i  radościach , bólach  i  niepokojach, pragnieniach  i  rozczarowaniach. Literatura  stała  się  więc nie  tylko zwierciadłem duszy człowieka ale  i  świadectwem poszukiwania  jasnych  norm  moralnych  i  odpowiedzi  na  dręczące  pytania  o  los  człowieka  i  sposób  jego  egzystencji  na  ziemi.

         Najpełniejszym  wyrazem  osobowości  ludzkiej  jest, zdaniem  romantyków , artysta  stanowiący „wzór  i  szczyt” postawy duchowej. Poeta-artysta  przyjmuje  na  siebie rolę duchowego  przewodnika  narodu. Wyrazem  tego  przewodnictwa  była  romantyczna  koncepcja  poety-wieszcza. A.Mickiewicz  narzucił  całej  epoce  wzór  poety-przodka. Wiersz  miał  sprawować  władzę  nad  narodem  poprzez poezję , ale za  nakaz  moralny uważano  przede  wszystkim czynny  udział  w  walce.

    Wzorem  poety  romantycznego  stał  się  wódz  i  poeta spartański - Tynteusz.Tynteizm  w  literaturze  romantycznej oznaczał  najwyższy  ideał  człowieczeństwa:  połączenie „twórczości”  i  „czynu”  oraz  głosił  tożsamość  myśli  i  działania. Ową rolę poezji  ukazał  stary  wajdelota  Halban - jedna  z  postaci  poematu  A.Mickiewicza   „Konrad  Wallenrod”. W  utworze  tym  zostaje  poruszony  problem pamięci zbiorowej i indywidualnej. Halban  mówi, że  poezja jest wszechwładna- to  poezja  heroicznego  obowiązku, od której  uzależniony  jest  Konrad , buntujący  się  przeciwko poezji  nakazów  i  powinności. W  utworach  Mickiewicza  wzniosła  i  dostojna  poezja  zostaje przeznaczona  do kierowania świadomością narodu. Konrad  z  III części „Dziadów”, samotny ,odrzucony od  ludzi , decyduje  się  na  walkę  z  Bogiem. Jego  siła  tkwi  w  świadomości  bycia  wielkim  poetą  i  dysponowania  ponadprzeciętną  mocą  ducha.

Sprawa  pojmowania  roli  poezji  narodowej  stała  się  tematem  polemiki  Słowackiego  z  Mickiewiczem  i  co  za  tym  idzie znaczeniem poety w życiu  narodu. W  twórczości Słowackiego  zawarte  są  wizerunki  poety-kaznodziei, rewolucyjnego  przywódcy. Winkleniedyzm-hasło  naczelne  bohaterów  Słowackiego  różni  się  od  hasła  Mickiewiczowskiego „Polska  Chrystusem  narodów”  wezwaniem  do  czynnej  walki. Na  szczycie  góry  Mont  Blanc  w  Kordianie  dokonuje  się  przemiana; z nieszczęśliwego  kochanka , samotnego  marzyciela , poszukującego  celu  w  życiu  przemienia  się  w  gorliwego  patriotę , który  rozumuje  kategoriami  narodowego  obowiązku .Bohater  pragnie  wypełnić  swoją  misję , porywając  do  walki cały  naród - sięga  po  przywództwo , gdyż  widzi  w  sobie  ducha  wiodącego  innych. Swój  pogląd na  temat  poezji  i  poety  wyraził  również Zygmunt  Krasiński. We  wstępie  do „Nie  Boskiej  komedii” pisał , iż  poezja  to  piękno  i  prawda , a poeta  to  człowiek  wyróżniający  się  spośród  innych  ludzi , rozumiejący  przeszłość  i  przyszłość , docierający  do  prawdy. Uważa , że  poezja  tworzona  jest  przez  człowieka , który  nie  jest  doskonały - rozróżnia  dwa  typy  poetów: „błogosławiony”, który  nie  oddziela  się  od  poezji  „przepaścią  słowa” i  „nieszczęśliwy” , którego  twórczość  to  jedynie  puste  poetyzowanie.  Rozważania  na  temat  poety  i  poezji  rozwija  Krasiński  także  w  I  i  II  części  dramatu  na  przykładzie  męża  i  żony.  Mąż  to  poeta , żyjący  w  świecie  własnych  marzeń  i  wyobrażeń. Poezja  jaką  uprawia  zarówno  Mąż , Żona  jak  i  Orcio  prowadzi  do  katastrofy. W chwili samobójczej  śmierci, bohater przeklina poezję, w której  dostrzega  źródło  nieszczęść  swoich  najbliższych  i  przyczynę  własnej  klęski. Przegrywa , gdyż  piękna, wzorowa poezja , dla  której  gotów  był  wszystko  porzucić  okazała  się omyłką.W  romantycznym  uprawianiu  poezji  dostrzegł  więc  Krasiński  źródło  nieszczęść , które  stanowiło  zagrożenie  nie  tylko  dla  poety , ale  i  dla  społeczeństwa.

    Młodopolskim  fascynacjom  w  głównej  mierze  winne  były  lektury  przede  wszystkim  Nietzschego , Schopenhauera , Maetenlincka. Twórcy  pozytywistyczni  z  kolei ,  jako  główne  formy  literackie  przyjęli  publicystykę  i  powieść , nie  przywiązywali  wagi  do  poezji. Tak  więc  następna  generacja  sięga  ponownie  po  lirykę. Młoda  Polska  to  czas  poszukiwania  nowych  programów  artystycznych , koncepcji  życiowych.  Jest  to  także  epoka , której  artysta - jednostka  nieprzeciętna , szuka  własnej  drogi  życiowej , niezależnej  od  żadnych  powszechnie  przyjętych zasad. Stanisław Przybyszewski  stał się  wyrazicielem „sztuki  dla  sztuki”- sztuki  nie  ograniczonej  żadnymi  narzuconymi  prawami , wolnej , sztuki  która  nie  może  służyć  żadnym  ideałom  społecznym.

W  poezji  Kazimierza  Przerwy - Tetmajera  dominuje  pesymizm  i  zwątpienie.  W  utworach  takich  jak „Nie  wierzę  w  nic” czy „Koniec  XX wieku”  poeta  daje  dowód  na  panujące  otępienie , upadek  wiary  w  jakiekolwiek  wartości. W  tych  rozpaczliwych  czasach  ucieczką  od  nędznego  życia  może  być  jedynie  sztuka. Poeta  ma  wielką  siłę  tworzenia , jednak  może  także  niszczyć  i  od  niego  tylko  zależy  czy  jego  twórczość doda  nam  siły  odbudowującej , czy  zniszczy  nas  do  końca.

    Polemiką  z  krytykami  na  temat  poezji  jest  wczesny  wiersz  Juliana  Tuwima „Do  krytyków”. Ten  poeta , który pisał  w okresie dwudziestolecia  międzywojennego  twierdzi w  wierszu , iż poezja  wcale  nie  musi  wyrażać  głębokich, filozoficznych  ani  narodowych treści.Celem poezji powinno  stać się  opiewanie  piękna , a  wyrazicielem  poezji  powinien  być  człowiek  prosty , zwykły. Inny  pogląd na rolę poezji i poety ma Władysław Broniewski,wyrażający  swe  sądy  w  wierszu „Poezja”. W  utworze  tym poeta obstaje  przy  poezji  rewolucyjnej , którą  to  uważa  za  najbardziej  potrzebną  we  współczesnym  świecie. Z  utworu  wynika , że  nie  jest  on  zwolennikiem zwiewnej  poezji  romantycznej , która  jak  twierdzi  może  istnieć  jeśli  na  świecie  zapanuje  ład  i  porządek , radość  ludzka  i  piękno.

    Twórcy  liryki  współczesnej  tacy  jak  Zbigniew  Herbert, Czesław Miłosz czy Wiesława Szymborska także  nawiązują w  swej  twórczości  do  roli  i  zadań  jakie  spełnia  poezja  i jej  twórca. Poezja  Herberta  przywraca  sztuce  poetyckiej  jej  utracone  po  wojnie  znaczenie , jej  doniosłość , niesie  głębokie  przesłania  moralne. W  wierszu „Przesłanie  pana  Cogito” poeta  chce  powiedzieć , że  literatura  nie  ocaliła  narodów , wielkie słowa  okazały  się  bezsilne. U  Herberta lepiej „umrzeć  z  honorem”  niż  „żyć  na  kolanach”. Aby  poezja  spełniała  należycie  swe  posłannictwo , musi  odnaleźć  utracone  najważniejsze  wartości , które  są  gwarancją  na  bezpieczne  trwanie  świata.

    Wiersz  Wiesławy  Szymborskiej „Wieczór  autorski” zawiera  gorzką  refleksję  o  fascynacjach  współczesnego  człowieka , który  kiedyś  był  zdolny  chłonąć  poezję , a  dziś  ograniczył  się  od  chwilowych  doznań. W  utworze „Radość  pisania” Szymborska  stara  się  odpowiedzieć  na  pytanie  dotyczące  sensu  twórczości  artystycznej.

         Na przestrzeni  wieków poezja odgrywała  więc  różne role , lecz  niezależnie  od  roli  jaką  spełniała  zawsze  wytyczała  drogę , która  pozwalała  brnąć  przez  rzeczywistość. Poeci  dobrze  zrozumieli  swoje  posłannictwo  i  w  każdej  epoce  literackiej , jedni  lepiej  drudzy  gorzej , wypełniali  swoje  zadanie.