Kompozycja w fotografii.pdf

Kompozycja w fotografii

Poprawna kompozycja zdjęcia decyduje o tym, że jedne fotografie zaliczamy do udanych,

a inne przechowujemy na twardym dysku komputera tylko z sentymentu. Czy można się

jej nauczyć?

Zazwyczaj pierwszym krokiem w nauce fotografowania jest opanowanie podstawowych

zagadnień technicznych. Kiedy już potrafimy odpowiednio ustalać ekspozycję, dobierać

właściwy balans bieli do warunków oświetlenia i nie mamy żadnych problemów z

poprawnym ustawianiem ostrości, to... trzeba pójść krok dalej i popracować nad

odpowiednią kompozycją fotografii. Zasad, jakimi rządzi się ta sztuka, jest kilka, a co

ciekawe, jej podstawowe założenia wymyślili już starożytni Grecy. Oczywiście, wówczas

miały one zastosowanie do form malarskich i rzeźby, ale okazuje się, że z powodzeniem

mogą być wykorzystane przy komponowaniu fotografii.

Czym jest kompozycja? W uproszczonym znaczeniu tego słowa ma ona za zadanie

powiązać wszystkie elementy znajdujące się na zdjęciu tak, aby tworzyły logiczną całość.

Układ kompozycyjny powinien być prosty. Fotografie z wyszukanym i misternie

zaplanowanym położeniem przedmiotów najczęściej sprawiają wrażenie sztuczności.

Mocne punkty obrazu

Jednym z najczęstszych kompozycyjnych błędów na zdjęciach

jest umieszczenie fotografowanego przedmiotu lub osoby

centralnie w kadrze. I może nie byłoby to aż tak naganne, gdyby

nie fakt, że obejrzenie więcej niż 10 fotografii skadrowanych

centralne jest po prostu nudne. Jak temu zaradzić?

Według klasycznych zasad dobrze zakomponowana fotografia to

taka, na której jeden ze znajdujących się obiektów został

umieszczony w tzw. mocnym punkcie obrazu. Ale czym są owe

mocne punkty? Zagadnienie to związane jest z wielkością obrazu

i stosunkiem jego boków względem siebie.

Fot. 2 Kompozycja po

przekątnej to najprostszy

sposób na ciekawe zdjęcie.

Fot. 1 Na fotografii zostały

naniesione linie tzw. złotego

podziału. Utworzyły punkty,

wokół których skupia się

wzrok oglądającego.

Wyobraźmy sobie, że na zdjęciu rysujemy dwie poziome i dwie

pionowe linie na wysokości 1/3 i 2/3 obrazu (fot. 1). W ten

sposób podzieliliśmy fotografię według zasady tzw. złotego

podziału znanej już starożytnym. Miejsca przecięcia się tych linii

to tzw. mocne punkty obrazu. Wokół nich leżą pola o specjalnej

właściwości. Jeżeli na takim polu umieścimy jakikolwiek

przedmiot, będzie on przyciągał wzrok oglądającego. Należy

zwrócić uwagę, że mocne punkty leżą na przekątnych obrazu

(fot. 2). W jego środku mocnego punktu nie ma.

To tłumaczy poprawność kompozycji po przekątnej. Niektóre

cyfrowe kompakty posiadają opcję włączenia linii pomocniczych na ekranie LCD

wyznaczających mocne punkty - wówczas zadanie mamy ułatwione. W praktyce ich

wyczucie nie jest trudne. Zazwyczaj gwarancją wykonania ciekawego ujęcia jest

umieszczenie w kadrze postaci lub przedmiotu w jednym z tych punktów, pod warunkiem

że zaaferowani tą czynnością nie zapomnimy o właściwych parametrach ekspozycji.

Zasada "złotego podziału" sprawdza się, o ile zdecydujemy się na wykorzystanie tylko 1,

2, a w rzadkich przypadkach 3 punktów. Komponowanie z użyciem 4 miejsc sprawia, że

na fotografii panuje chaos, a oglądający ją nie wie, co tak naprawdę chcemy pokazać.

Wykorzystanie 4 punktów w efekcie daje kompozycję centralną - układ, który bardzo

rzadko się sprawdza. Umieszczenie przedmiotu w środku obrazu, symetrycznie do jego

brzegów, podkreśla co prawda, że przedmiot jest głównym tematem zdjęcia, lecz rzadko

daje ciekawe wrażenie estetyczne i zdjęcie w efekcie jest nudne. Kiedy symetria w

fotografii nie jest zakazana? Symetryczny układ na zdjęciu uzasadniony jest w

przypadku, gdy fotografujemy przedmioty, w których istocie tkwi symetria, np. budynki.

Pamiętajmy o tym, że zdjęcia tak zakomponowane mają charakter statyczny.

Wskazówka

Dobre kompozycyjnie zdjęcie powinno mieć tylko jeden temat główny.

Jest to więc rozwiązanie bardzo dobre, jeżeli zależy nam

na uzyskaniu poważnej i monumentalnej fotografii.

Najłatwiejszym układem kompozycyjnym jest kompozycja

po przekątnej nazywana też skośną. Dlaczego? Ponieważ

rozmieszczając na zdjęciu przedmioty w ten sposób mamy

pewność, że umieścimy elementy w mocnych punktach

obrazu zlokalizowanych właśnie na przekątnej. Oprócz tego

fotografia nabierze dynamiki. Wyobraźmy sobie samolot na

niebie. Jeżeli pokażemy go poziomo, to wrażenie ruchu

będzie małe. Czy da się nad tym zapanować? Odpowiedź

na to pytanie bliższa jest matematyce, aniżeli sztuce

fotografii. Nie każdy kąt nachylenia linii skośnej daje takie

samo wrażenie dynamiki. Największy efekt osiągniemy

przy nachyleniu ok. 30ş w stosunku do poziomu zdjęcia.

Pochylenie fotografowanego przedmiotu pod kątem

większym lub mniejszym jest równoznaczne z osłabieniem

dynamiki, aż do jej całkowitego wyciszenia w układzie

90/180ş. Aby lepiej zrozumieć to zagadnienie, należy

posłużyć się przykładem ludzkiego oka. Symetrycznie

widzimy wtedy, gdy przedmiot jest na wprost w nas. Z

każdego innego miejsca w mniejszym lub większym

stopniu postrzegamy go niesymetryczne (ponieważ

patrzymy pod kątem). To dlatego asymetria w fotografii tak się nam podoba. Po prostu

bliższa jest naszemu postrzeganiu świata.

Fot. 4 Świadomie

wykorzystując perspektywę

możemy stworzyć niebanalne

kompozycyjnie zdjęcie.

Temat główny

Zagadnienie kompozycji powiązane jest bezpośrednio z tematyką

zdjęcia. Często zdarza się, że znajdujemy się w tak uroczym

miejscu, że najchętniej sfotografowalibyśmy wszystko. I nie ma w

tym nic złego, pod warunkiem że nie zamierzamy tego zrobić na

jednym zdjęciu. Na fotografii powinien być tylko jeden temat

główny. Choć bywa to trudne w realizacji, komponując ujęcie

warto o tym pamiętać. Temat główny powinien przyciągać wzrok.

Nie może być ukryty pomiędzy innymi, pozostałymi elementami

obrazu. Jeszcze nikomu w interesujący sposób na jednym zdjęciu

nie udało się sfotografować: zachodu słońca, kwiatów nad

brzegiem, pływającej po jeziorze łódki i dzieci bawiących się na

brzegu - dlatego że jest to po prostu niemożliwe. Przed naciśnięciem migawki trzeba

podjąć decyzję, który z tematów jest dla nas najważniejszy. Oczywiście, oprócz tematu

głównego w obrazie muszą być elementy uzupełniające, czyli tło. Jeżeli więc

sfotografujemy spacerującego po ulicy człowieka, to tematem zdjęcia będzie człowiek, a

uzupełniającymi elementami wszystkie przedmioty, które składają się na ulicę. Tło w

obrazie fotograficznym jest konieczne nie tylko ze względu na to, że nie jesteśmy go w

stanie uniknąć. To ono ma wprowadzić do zdjęcia czytelność, mówić o środowisku, w

jakim znajduje się fotografowany przedmiot i wiązać go z otoczeniem.

Fot. 5 Umieszczenie linii

horyzontu na wysokości 2/3

zdjęcia przydaje się także w

fotoreportażu.

Jeżeli udało nam się poprawnie zaakcentować temat główny, to tło będzie budowało

nastrój fotografii i dopełniało go kompozycyjnie.

Zasada kontrastu

Niebagatelną rolę w kompozycji ujęcia odgrywa kolor. Stara fotograficzna zasada mówi,

że najlepiej na czarno-białych zdjęciach wyglądają rzeczy kolorowe. Dlaczego tak jest?

W przypadku wielobarwnych tematów bardzo trudno jest przekazać główną myśl. Widz

rozpraszany jest agresywną czerwienią, zwracającym uwagę żółtym czy różowym. Jeżeli

więc jesteśmy w miejscu, w którym z każdej strony krzyczą do nas wielobarwne reklamy,

kolorowe fasady kamienic i intensywne barwy ubrań przechodniów, to warto zacząć

fotografować w czerni i bieli lub kolory zdjęcia zamienić na skalę szarości w programie

graficznym. Odwrotnie powinniśmy postąpić, jeżeli fotografujemy scenę, w której

przeważają tylko dwa kolory. Wyobraźmy sobie żółty dom z niebieskimi okiennicami lub

dziewczynę w purpurowym płaszczu spacerującą po trawie. Trudno o mocniejszy

kolorystyczny kontrast. Po podciągnięciu nasycenia i kontrastu uzyskany na takich

dwubarwnych fotografiach efekt powinien przypominać obrazki rodem z bajki. Natomiast

przekonwertowanie tych ujęć na czarno-białe jest z góry skazane na niepowodzenie,

ponieważ purpurowy i zielony w skali szarości są łudząco do

siebie podobne.

Plany w fotografii

Najbardziej znanym i rozpowszechnionym jest pojęcie planów

filmowych. Jednak równie często poszczególne plany

wykorzystywane są w rzeźbie i malarstwie. Większość z nas

potrafi je wymienić, ale nie wszyscy wykorzystują tę wiedzę

podczas komponowania fotografii, a szkoda. Pokazanie akcji w

ogólnym planie, bohaterów w półzbliżeniu, emocji na twarzach w

dużym zbliżeniu, a wreszcie spuentowanie wydarzenia trafnym

detalem sprawi, że nasz materiał na pewno zyska na wartości.

Pamiętajmy jednak, że rzadko można te wszystkie kadry wykonać za pomocą jednego

obiektywu. W reportażu, oprócz odpowiedniej kompozycji i poprawności technicznej, liczą

się odwaga i umiejętność podejścia blisko pokazywanego wydarzenia.

Fot. 3 Asymetryczny

charakter fotografii uzyskamy,

komponując w oparciu o

jeden, dwa lub trzy mocne

punkty obrazu.

Obserwując sceny filmowe, można nauczyć się jednej rzeczy - prawidłowego kadrowania

portretów i sytuowania postaci w przestrzeni. Na pewno więcej miejsca należy zostawić

przed twarzą modelki aniżeli za nią. To dlatego, że oglądając fotografię podświadomie

chcemy dowiedzieć się, na co patrzyła osoba na zdjęciu. Jeżeli fotograf skierował wzrok

modelki w prawo, to powinien tak skadrować obraz, by z prawej strony pozostawić więcej

przestrzeni.

Jedną z najtrudniejszych rzeczy w czasie wykonywania zbliżeń jest "obcinanie" kończyn.

Powróćmy w tym miejscu jeszcze raz do antycznych Greków. Poprawne "ucięcie" ręki, to

takie, gdy kadr kończy się w pobliżu któregoś ze stawów. Wszystkie starożytne posągi da

się opisać wedle tej zasady. Nowożytnym przykładem może być "Rączka" z filmu "Rodzina

Adamsów". Ucięta tuż nad nadgarstkiem filmowa dłoń może zawsze przypominać nam o

poprawnym kadrowaniu.

Sztuczki pejzażystów

Wielu fotografów potrafi wykonać przepiękne zdjęcia

krajobrazowe. Oglądając je, zastanawiamy się, czy na ich miejscu

zrobilibyśmy je równie dobrze. Co decyduje o tym, że jedne

pejzaże nam się podobają, a inne nie?

Prosta reguła dotycząca tego typu zdjęć mówi o umieszczeniu linii

horyzontu nisko (1/3 zdjęcia) lub wysoko (na poziomie 2/3

zdjęcia). Umieszczenie jej w środku kadru wpływa na harmonię

zdjęcia i przydaje się gdy zależy nam na ukazaniu spokojnego pejzażu (fot. 6). Dobre

zdjęcie krajobrazowe to takie, które absorbuje uwagę oglądającego ciekawym układem

chmur lub niebanalnym ukazaniem ziemi, morza czy skał.

Fot. 7

Fot. 8

Najczęściej nie da się pogodzić tych dwóch tematów. Chcąc wyeksponować chmury,

zdjęcie należy skadrować, tak by horyzont znajdował się nisko (fot. 7). Natomiast gdy

pokazujemy odbicia w tafli jeziora, panoramę gór lub szachownicę pól, to najkorzystniej

jest "unieść" linię horyzontu wysoko (fot. 8). W obydwu przypadkach warto zwrócić

uwagę na to, by była ona prosta.

Tło i ruch w fotografii

Nie tylko pierwszy plan, ale również tło stanowi bardzo ważną

składową fotografii. Łatwo zepsuć np. dobry portret złym

dobraniem tła. Najczęściej goniąc za tematem zdjęcia

zapominamy, że równie ważne jest to, co dzieje się na drugim, a

nawet trzecim planie. Jeżeli nad tym nie zapanujemy, może

okazać się, że na naszych portretach z głowy modeli "wyrasta"

latarnia lub drzewo. Usuwanie takich niedociągnięć w programie

graficznym oczywiście jest możliwe, ale jest to zajęcie żmudne, a

uzyskany efekt bywa niezadowalający. Zamiast spędzać kwadranse nad retuszem zdjęcia

w Photoshopie, prościej jest przesunąć się dwa kroki w lewo lub prawo w czasie

fotografowania.

Fot. 15

Najprostszym sposobem na wygubienie niechcianych szczegółów

tła jest zastosowanie małej głębi ostrości. Fotografując z użyciem

przysłony f/2.8, f/4 jesteśmy w stanie mocno zaakcentować

temat główny, a rozpraszające elementy tła ukryć w obszarze

nieostrości. Jedna uwaga - jeżeli temat zdjęcia nie znajduje się w

centrum kadru to sprawdźmy dokładnie czy autofokus poprawnie

nastawił ostrość.

Fot. 16

Nie bez znaczenia jest to, czy fotografujemy postać idącą z lewej

strony na prawą, czy odwrotnie. Związane jest to z kulturowym przyzwyczajeniem

czytania z lewej do prawej strony. Instynktownie również obrazy, tak jak kartkę książki,

oglądamy od lewego górnego do prawego dolnego narożnika. W związku z tym ruch w

prawą stronę odczytujemy jako naturalny i płynny (fot.15). Jeżeli natomiast chcemy

pokazać osobę idącą "pod prąd", nic prostszego jak zarejestrować ruch z prawej na lewą

stronę zdjęcia (fot. 16). Pamiętajmy, że większość osób za naturalny kierunek oglądania

zdjęcia poziomego uważa z lewej na prawą stronę, a zdjęcia pionowego od góry do dołu.

Fot. 6

{{dalej:zoom}} Równowaga w fotografii

W świecie profesjonalnych fotografów przyjęło się używanie kilku specyficznych określeń

dotyczących kompozycji zdjęcia. Mówi się na przykład, że zdjęcie jest "za ciężkie" albo

"przechyla się" na którąś ze stron. Co to właściwie oznacza?

Fot. 9 Barwy dopełniające się

(np. zielona i purpurowa; żółta

i niebieska) tworzą

najmocniejszy kontrast

kolorystyczny. Jednak przy

zamianie kolorystyki zdjęcia

na skalę szarości stają się do

siebie bardzo podobne.

Zacznijmy od pojęcia ciężkości. Wyobraźmy sobie powierzchnię

zdjęcia opartą na ostrzu igły (rysunek 1). Umieszczając na niej

elementy obrazu, "obciążamy" ją. Jeżeli więc w punkcie A

umieścimy czarną plamę, to spoglądając na obrazek będziemy

mieli wrażenie, że za chwilę cała kartka przechyli się w kierunku

strzałki. Aby temu zapobiec, wystarczy na naszym schemacie

umieścić punkt B (mniejszy od punktu A), który będzie

przeciwwagą (rysunek 2). Wówczas nasze zdjęcie wróci do

poziomego położenia. Oczywiście opisane zjawisko opiera się

tylko na wrażeniu wzrokowym. Jest ono jednak kluczowe dla

zagadnienia kadrowania, które przecież w całości związane jest z

naszymi odczuciami i wrażeniami. Zasadą jest, że temat główny

zdjęcia powinien posiadać największą "ciężkość" kompozycyjną.

Można ją uzyskać, przedstawiając fotografowany przedmiot jako największy w

porównaniu z innymi elementami (oczywiście oprócz tła,

które zajmuje często największą przestrzeń). Istnieje

również inny sposób. Aby pokazać widzowi temat główny

fotografii, możemy posłużyć się wartościami tonalnymi

zdjęcia. Jeżeli przykładowo na jasnym tle umieścimy jedną

czarną i jedną szarą figurkę, to uwagę widza będzie

zwracała ta czarna. I odwrotnie - na czarnym tle "ciężkie"

będą elementy jasne. Oprócz opisanych powyżej

czynników na "ciężkość" zdjęcia wpływa również kształt

fotografowanych przedmiotów. Jeśli wybierzemy się na

spacer i sfotografujemy budynek, który umieszczony jest

pomiędzy innymi domami, to nie będzie on mocno

zwracającym uwagę elementem. Ten sam budynek

sfotografowany pomiędzy drzewami będzie sprawiał

wrażenie "ciężkiego". I jeszcze jedna uwaga. Przedmioty,

które na fotografii są odwzorowane ostro, bardziej

przyciągają nasz wzrok, niż te poza obszarem głębi

ostrości. Dlatego żaglówka na tle nieba jest elementem

mocniejszym, aniżeli nieostra plama obłoku.

Rys. 1Kompozycja

niepoprawna - lewy dolny róg

jest zbyt "ciężki".

Rys 2. Kompozycja poprawna

- równowaga obrazu została

zachowana.

Kompozycja a głębia ostrości

Udane zdjęcie to takie, które jest nie tylko poprawnie

skomponowane, ale również nienaganne pod względem technicznym. Wyobraźmy sobie

jesienną kałużę i zatopione w niej liście. Fotografując z małą głębią ostrości, czyli

przysłoną f/2,8, i ustawiając ostrość na odbicie w tafli wody, uzyskamy zdjęcie ładne,

ale... bardzo abstrakcyjne (fot. 14). Jeżeli poprawnie dopasujemy wielkość głębi ostrości

do fotografowanego obiektu, to wówczas unikniemy efektu odrealnienia, oglądający nie

będzie miał wątpliwości co jest na zdjęciu (fot. 13).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: